των Μιχάλη Τσαπραλή (φοιτητής Γεωπονίας, Τμήμα Γεωπονίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Ηλία Γκάγκα (γεωπόνος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Νικόλαου Ε. Κορρέ (αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Γεωπονίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
Το μοσχοφίλερο ή φιλέρι (ασπροφίλερο, μαυροφίλερο), όπως ονομάζεται στο οροπέδιο της Μαντινείας, είναι μια οινοποιήσιμη αρωματική ποικιλία αμπέλου που καλλιεργείται κυρίως στον Nομό Αρκαδίας, στο οροπέδιο της Μαντινείας, σε μια έκταση που καταλαμβάνει περίπου 7.500 στρέμματα.
Οι παραπάνω ποικιλίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με την αμπελοκαλλιέργεια στο οροπέδιο της Μαντινείας ως συνέπεια της πλήρους προσαρμογής τους στις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Εκτός από την Αρκαδία, το μοσχοφίλερο καλλιεργείται, επίσης, στους νομούς της Εύβοιας, της Βοιωτίας και της Κεφαλληνίας σε έκταση 11.000 στρεμμάτων. Οι εξαιρετικές οργανοληπτικές του ιδιότητες, όπως η έντονη τυπική οσμή, η ισορροπημένη γεύση του με πλούσιο σώμα και οξύτητα, αλλά και η περιεκτικότητά του σε ολικά σάκχαρα του προσδίδουν ιδιαίτερη αξία.
Λίπανση
Το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο προστίθενται με τη βασική λίπανση. Συγκεκριμένα, τα δύο πρώτα έτη χρησιμοποιείται λίπασμα 20-20-20 ή 30-10-10. Μετά το πέμπτο έτος από την εγκατάσταση της καλλιέργειας το άζωτο χορηγείται ανά πρέμνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σε μικρότερες ποσότητες από αυτές της βασικής λίπανσης. Το μαγνήσιο, ο χαλκός και τα άλλα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία συνιστάται να χορηγούνται μετά από εδαφολογικές αναλύσεις για την ανάπτυξη της καλλιέργειας του μοσχοφίλερου, καθώς η απουσία τους οδηγεί σε μειωμένες αποδόσεις.
Εγκατάσταση και διαχείριση
Για την επιτυχημένη εγκατάσταση αμπελώνα του μοσχοφίλερου, το έδαφος, στο οποίο πρόκειται να εγκατασταθεί η καλλιέργεια, πρέπει να είναι πλούσιο και ξηρό, ενώ συνιστάται να αποφεύγονται τα αργιλώδη εδάφη. Παρ’ όλα αυτά, όταν καλλιεργείται σε πολύ γόνιμα εδάφη και όταν επικρατούν βροχοπτώσεις και χαμηλές θερμοκρασίες, κυρίως κατά την περίοδο της άνθισης, εμφανίζει ανθόρροια, με αρνητικές επιπτώσεις στην τελική απόδοση. Πριν από την εγκατάσταση του αμπελώνα, είναι απαραίτητος ο καθαρισμός του χώρου από πέτρες, θάμνους και δέντρα. Στη συνέχεια, συνιστάται βαθιά άροση και κατεργασία του εδάφους.
Η φύτευση του αμπελιού πραγματοποιείται συνήθως με μοσχεύματα τον Δεκέμβριο και σε αποστάσεις μεταξύ των γραμμών 2,2 – 2,5 μέτρα και περίπου 1,5 μέτρο επί της γραμμής, έτσι ώστε να φυτευτούν περίπου 330 φυτά ανά στρέμμα.
Άρδευση
Η ποικιλία του μοσχοφίλερου δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε νερό, καθώς χαρακτηρίζεται ως ξηρική καλλιέργεια. Το κλίμα που επικρατεί στο οροπέδιο της Μαντινείας, με τις βροχές οι οποίες ακολουθούν τα θερμά καλοκαίρια εφοδιάζουν το έδαφος με την απαιτούμενη υγρασία. Στις περιπτώσεις που η καλλιέργεια δεν καλύπτεται σε νερό από τις βροχοπτώσεις, πραγματοποιείται πότισμα με σταγόνες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Προστασία
Σημαντικές ασθένειες που προκαλούν σοβαρό πρόβλημα στην καλλιέργεια του μοσχοφίλερου είναι ο περονόσπορος, το ωίδιο και ο βοτρύτης. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω ασθενειών πραγματοποιούνται ψεκασμοί την περίοδο της άνοιξης, ο αριθμός των οποίων εξαρτάται από το μέγεθος της προσβολής και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Πέρα, όμως, από τις ασθένειες, η αμπελοκαλλιέργεια προσβάλλεται και από διάφορα έντομα που προκαλούν σημαντικά προβλήματα, τα οποία αντιμετωπίζονται επίσης με ψεκασμούς με διάφορα εντομοκτόνα.
Καταπολέμηση ζιζανίων
Τα ζιζάνια, κυρίως η αγριάδα, ο βέλιουρας και το κυπαρισσάκι, αποτελούν ένα ακόμα πρόβλημα για την καλλιέργεια του μοσχοφίλερου ειδικά όταν αυτό βρίσκεται σε νεαρή ηλικία, καθώς ανταγωνίζονται την καλλιέργεια σε θρεπτικά στοιχεία, σε νερό και φως. Η χημική καταπολέμηση των ζιζανίων κυρίως μετά το πέμπτο έτος πραγματοποιείται με μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα και αποτελεί τη συνήθη μέθοδο καταπολέμησης στην καλλιέργεια του μοσχοφίλερου. Το βοτάνισμα (αφαίρεση ζιζανίων με το χέρι ή σκαλιστήρια) και η μηχανική καταπολέμηση με τη χρήση καλλιεργητή, φρέζας, δισκοσβάρνας ή ακόμα και χορτοκοπτικού μηχανήματος έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων. Επιπλέον, η κάλυψη του εδάφους με πριονίδι, άχυρο ή μαύρα φύλλα πλαστικού αποτελεί μια αποτελεσματική καλλιεργητική μέθοδο καταπολέμησης που επιδρά θετικά στη μείωση του πληθυσμού των ζιζανίων. Ο καθαρισμός των γεωργικών μηχανημάτων, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί σε καλλιέργειες που υπάρχουν ζιζάνια, ως προληπτικό μέτρο έχει αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των ζιζανίων.
Συγκομιδή
Η συγκομιδή του αμπελιού πραγματοποιείται στο τέλος του Σεπτεμβρίου, καθώς οι κλιματολογικές συνθήκες στο οροπέδιο της Μαντινείας έχουν ως αποτέλεσμα την όψιμη ωρίμανση της καλλιέργειας. Η συγκομιδή πραγματοποιείται χειρωνακτικά και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο τραυματισμός του προϊόντος. Η μέγιστη απόδοση ανά στρέμμα δεν υπερβαίνει τα 1.100 κιλά σε νωπό προϊόν, ενώ σε τελικό προϊόν για τον λευκό ξηρό και αφρώδη οίνο η απόδοση δεν υπερβαίνει τα 825 κιλά το στρέμμα.
