Πλημμύρες: Στα 250 εκατ. ευρώ η ζημιά στην αγροτική παραγωγή της Θεσσαλίας

«Η Θεσσαλία ήρθε αντιμέτωπη με μία ακραία πλημμύρα με καταστρεπτικές συνέπειες, οι οποίες ζημίωσαν όλες τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων, όπως την πρωτογενή παραγωγή, τον σχηματισμό των εδαφών, την ποιότητα των νερών, τη ρύθμιση του κλίματος, το πόσιμο νερό, την προμήθεια τροφίμων και την αναψυχή και τον τουρισμό, εκτός από την πιθανή θετική επίπτωση στον εμπλουτισμό του υδροφορέα».

Αυτά ανέφεραν καταξιωμένοι επιστήμονες (μετεωρολόγοι, ειδικοί στη φυτική και ζωική παραγωγή, εδαφολόγοι και άλλοι), στο πλαίσιο εκδήλωσης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ) που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, με θέμα «Η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες: Μια πρώτη αποτίμηση».

Ταυτόχρονα, οι επιστήμονες κατέθεσαν προτάσεις για την ενίσχυση δικτύων, την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε περιφερειακό επίπεδο και τη χρήση καινοτόμων προγνωστικών προϊόντων, τονίζοντας τις ανάγκες εκπαίδευσης και συνεργασίας των επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων στο μέλλον, μια και η κλιματική κρίση ήρθε για να μείνει.

«Το Ινστιτούτο ΕΝΑ έχει εκπέμψει συστηματικά σήμα κινδύνου τα τελευταία έτη σχετικά με ακραίες πλημμύρες, ως έκφραση της ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης. Οι πρόσφατες ακραίες πλημμύρες από τις κακοκαιρίες Daniel και Elias ήρθαν να επιβεβαιώσουν τις αυτονόητες συνέπειες της αδιαφορίας για τα πορίσματα των επιστημονικών θέσεων», ανέφερε ο γενικός διευθυντής του ΕΝΑ, Παναγιώτης Σκευοφύλαξ.

Υποδομές

Στο πλήγμα που υπέστησαν από τις πρωτοφανείς καιρικές συνθήκες του Σεπτεμβρίου οι υποδομές της γεωργίας στον θεσσαλικό κάμπο αναφέρθηκε ο αντιπρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, γεωπόνος και πολιτικός μηχανικός, Νικόλαος Δέρκας, παρουσιάζοντας τα βροχομετρικά στοιχεία από σταθμούς στη Θεσσαλία κατά το γεγονός Daniel, δορυφορικές εικόνες σχετικές με την εξέλιξη της πλημμύρας στη Θεσσαλία και τις βλάβες που προκάλεσαν σε στραγγιστικές τάφρους, αγροτική οδοποιία, αρδευτικά δίκτυα και αντλιοστάσια, κάνοντας ιδιαίτερη αποτίμηση των βλαβών στους ΓΟΕΒ Στραγγιστικών Έργων Θεσσαλίας και ΤΟΕΒ Ταυρωπού και ΤΟΕΒ Τιτανίου.

Ιεραρχική προσέγγιση της γεωργίας

Ο αναπληρωτής καθηγητής Αγρομετεωρολογίας-Τηλεπισκόπησης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Νικόλαος Ρ. Δαλέζιος, προχώρησε σε μια ιεραρχική προσέγγιση της γεωργίας στη Θεσσαλία. Ο ίδιος μίλησε για την αγροκλιματική ζωνοποίηση, η οποία πρέπει να συνοδεύεται από σύστημα υποστήριξης αποφάσεων για επιλογή της κατάλληλης καλλιέργειας κάθε χρόνο, για βέλτιστη παραγωγή, και ενδεχόμενη αναδιάρθρωση καλλιεργειών.

Σε αυτή την κατεύθυνση (ενδεχόμενη αλλαγή ποικιλιών λόγω κλιματικής αλλαγής) μπορεί να βοηθήσει το μοντέλο WRF, το μετεωρολογικό σύστημα υψηλής ευκρίνειας (WRF), το δίκτυο αγρομετεωρολογικών σταθμών (ανά 8×8 χλμ), η παρακολούθηση καλλιεργειών με γεωργία ακριβείας (μείωση κατανάλωσης νερού-αζώτου 30%-35%) και το σύστημα ημερήσιων έγκαιρων προειδοποιήσεων για ακραία φαινόμενα (πλημμύρες-ειδική μέριμνα, ξηρασίες, καταιγίδες-χαλάζι, παγετούς, καύσωνες, δασικές πυρκαγιές).

Ρεκόρ βροχοπτώσεων

Ο διευθυντής και επικεφαλής του Ινστιτούτου Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΝΑ, Κώστας Λαγουβάρδος, ανέφερε ότι «τον Σεπτέμβριο, στο Πήλιο, είχαμε ρεκόρ βροχοπτώσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».

Ενδεικτικά, όπως σημείωσε, στον σταθμό της Μακρινίτσας καταγράφηκαν 1.550 χιλιοστά βροχής για εκείνο τον μήνα. «Τα ύψη βροχής που είδαμε δεν τα έχουμε ξαναδεί στη χώρα μας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή. Τα έντονα καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια και αναμένεται το κάνουν ακόμα συχνότερα τα επόμενα έτη. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αξιοποιήσουμε όλη την επιστημονική γνώση», κατέληξε.

Οι ζημιές

Μια αποτίμηση των ζημιών σε καλλιέργειες της Θεσσαλίας από τις θεομηνίες Daniel και Elias παρουσίασε, από την πλευρά του, ο διευθυντής της ΔΑΟ ΠΕ Λάρισας, Δημήτρης Σταυρίδης. Οι ζημίες που προκλήθηκαν στην περιφέρεια αφορούν κυρίως τις καλλιέργειες που αποτυπώνονται στον σχετικό πίνακα.

Στις καλλιέργειες υπάρχουν, επίσης, και ζημιές που αφορούν εδάφη με ασύμφορο κόστος αποκατάστασης. Ακόμη, καταγράφονται καταστροφές πάγιου εξοπλισμού σε σταγόνες ποτίσματος, καρούλια, γεωτρήσεις, μηχανήματα (γεωργικοί ελκυστήρες, παρελκόμενα κ.ά.). Επιπρόσθετα, στις επιπτώσεις θα πρέπει να αναφερθεί και η μετατόπιση, στο άμεσο μέλλον, προς καλλιέργειες μικρότερης προστιθέμενης αξίας.

Έδαφος

Σε θέματα που σχετίζονται με τις συνέπειες που είχαν οι πλημμύρες στον βασικό συντελεστή, στο έδαφος, αναφέρθηκε κατά την ομιλία του ο Χρίστος Τσαντήλας, γεωπόνος, Δρ Εδαφολογίας, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, επιστημονικός συνεργάτης ΕΝΑ.

Όπως τόνισε, «οι επιπτώσεις που είχαμε στον παράγοντα του εδάφους ήταν μεγάλες, αλλά με χαρακτηριστικό στοιχείο πως είναι τελείως ανομοιόμορφες. Υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στις επιπτώσεις».

Ο κ. Τσαντήλας εξήγησε ότι στη Θεσσαλία έχουν καταγραφεί όλες οι μορφές των επιπτώσεων που προκαλεί το νερό στο έδαφος. «Στις επικλινείς περιοχές έχουν γίνει τεράστιες διαβρώσεις και στις επίπεδες έχει γίνει κατάκλιση εδαφών, όπως στην περίπτωση της Κάρλας, όπου θα υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις όταν αποτραβηχτούν τα νερά.

Τα εδάφη που θα εμφανιστούν θα είναι διαφορετικά, δυστυχώς η γονιμότητά τους θα επηρεαστεί. Ενδεχομένως να έχουμε ρύπανση από βαρέα μέταλλα, τα οποία απελευθερώνονται λόγω του ότι εκεί επικρατούν αναερόβιες συνθήκες, με κίνδυνο απορρύπανσης από διάφορες τοξικές ουσίες».

Αντιπλημμυρικά

Από την πλευρά του, ο Αλέξανδρος Μπέλεσης, γεωλόγος – πολιτικός μηχανικός, υποστήριξε πως «η Θεσσαλία επλήγη από το πιο καταστροφικό πλημμυρικό φαινόμενο που έχει καταγραφεί, με αποτέλεσμα οι πλημμυρισμένες περιοχές να ξεπερνούν τα 700.000 στρέμματα και τον απολογισμό της επόμενης ημέρας σε χαμένες ζωές, περιουσίες και υποδομές να χαρακτηρίζεται ως δραματικός». Και πρόσθεσε: «Πρέπει να εξετάσουμε τους δρόμους του νερού, έργα ορεινής υδρονομίας, αναχώματα και ζώνες πλημμύρας στα πεδινά κ.λπ., διότι το νερό έχει μνήμη. Με αυτή την παρατήρηση των αστοχιών να σχεδιάσουμε τα νέα αντιπλημμυρικά έργα».

Από την ολιγωρία στο κατεπείγον

Ο Λόης Λαμπριανίδης, οικονομικός γεωγράφος, αφ. καθηγητής ΠΑΜΑΚ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ, τόνισε πως «η καταστροφή δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί πλήρως, αλλά μπορούσε να μετριαστεί. Δεν συνέβη, γιατί υπήρξαν ολιγωρίες από κυβερνητικής και αυτοδιοικητικής πλευράς».

Ο ίδιος συνέχισε, λέγοντας ότι «σήμερα, υπάρχει η αίσθηση του κατεπείγοντος, που απαιτεί δράσεις σε δύο επίπεδα: Χρειάζονται άμεσα μέτρα για να αρχίσει να ομαλοποιείται η ζωή στην περιοχή (διαχείριση αποβλήτων, υγειονομική προστασία κ.λπ.), να καταβληθούν αποζημιώσεις και, κυρίως, να διασφαλιστεί κάποιου είδους ‘‘κοινωνικός μισθός’’, ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να ζήσουν στην περιοχή τα επόμενα 1-2 χρόνια».

Βέβαια, όπως ξεκαθάρισε ο ίδιος, τα άμεσα μέτρα δεν μπορούν να προστατεύσουν από μελλοντικούς κινδύνους. «Χρειάζονται, λοιπόν, μεσο-μακροπρόθεσμα μέτρα που θα αποτρέψουν την εγκατάλειψη της παραγωγής, την πώληση της γεωργικής γης και τη μετανάστευση. Κατά κύριο λόγο, θα πρέπει να σχεδιαστεί μια δυναμική ανάπτυξη της περιοχής», κατέληξε.