Προ των πυλών η νέα γενιά των μεταλλαγμένων

Πριν από μερικά χρόνια, η μάχη για τις μεταλλαγμένες, ή –πιο σωστά– τις γενετικώς τροποποιημένες καλλιέργειες, είχε τελειώσει με νίκη του περιβαλλοντικού κινήματος, καθώς η χρήση τους είχε απαγορευτεί στον ευρωπαϊκό χώρο και τα προϊόντα που περιείχαν γενετικά τροποποιημένα είδη θα έπρεπε αναγκαστικά να έχουν σχετική επισήμανση επί της συσκευασίας.

Στη συνέχεια, η κυβέρνηση της Ισπανίας είχε επιτρέψει την καλλιέργεια μεταλλαγμένης σόγιας – κατά κύριο λόγο. Όσον αφορά τις ζωοτροφές, ισχύει πιο ελαστική νομοθεσία, αφού οι μεταλλαγμένες ναι μεν πρέπει να έχουν σχετική επισήμανση, ωστόσο για τα ζώα που τρέφονται με αυτές δεν υπάρχει κάποια «επισήμανση». Αυτή ήταν, με λίγα λόγια, η κατάσταση που επικρατούσε για πολλά χρόνια στην Ευρώπη και την Ελλάδα. 

Ωστόσο, εδώ και μερικά χρόνια, μια νέα γενιά προϊόντων που έχουν υποστεί επεμβάσεις στο γονιδίωμά τους βρίσκεται προ των πυλών. Οι λεγόμενες νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NGTs) εμφανίζονται να προσφέρουν λύσεις σε προβλήματα που εντείνονται όλο και περισσότερο, όπως οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις καλλιέργειες.

Σε άρθρο, το οποίο υπογράφουν 1.500 επιστήμονες διάφορων ειδικοτήτων, αναφέρεται ότι οι NGTs «βοηθούν να γίνουν τα φυτά ανθεκτικά στις ασθένειες με ακριβείς και στοχευμένες τροποποιήσεις του γενετικού τους κώδικα, καθιστώντας, έτσι, εφικτούς τους φιλόδοξους και ζωτικούς στόχους μας για μείωση των φυτοφαρμάκων, ενώ παράλληλα προστατεύουν τις αποδόσεις των αγροτών».

NGTs

Οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές επεμβαίνουν στοχευμένα στο γονιδίωμα με δύο τεχνολογίες: Την CRISPR και την TALEN. Οι τεχνολογίες αυτές αναγνωρίζουν κομμάτια του γονιδιώματος που θεωρείται πως έχουν ανεπιθύμητη λειτουργία και είτε τα διαγράφουν τελείως, είτε τα μεταλλάσσουν, όπως αναφέρει σχετικά ο Κώστας Μπουγιούκος, επίκουρος καθηγητής Βιοπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Paris Cite της Γαλλίας.

«Οι νέες τεχνικές αφορούν τροποποίηση γονιδιώματος και κατασκευάζουν μια νέα γενιά μεταλλαγμένων, που ενέχει τους ίδιους ακριβώς κινδύνους με την παλιά», αντιτείνει η Greenpeace

Ήδη, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και το Ευρωκοινοβούλιο, με την προηγούμενή τους σύνθεση, είχαν αποφασίσει ότι οι νέοι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί δεν μοιάζουν με τους παλιούς και μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς τους υφιστάμενους περιορισμούς και χωρίς κάποια επισήμανση. Οι υποστηρικτές των νέων τεχνολογιών τονίζουν ότι οι NGTs δίνουν απαντήσεις σήμερα σε πολύ επείγοντα ζητήματα, όπως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με την ανάπτυξη ανθεκτικών ποικιλιών. Κρούουν τον κώδωνα της επισιτιστικής ασφάλειας σε περίπτωση που προσπαθήσουμε με συμβατικές μεθόδους να φτιάξουμε ανθεκτικές ποικιλίες. «Θα χρειαστούν δεκαετίες και δεν έχουμε τόσο χρόνο», τονίζουν. Επίσης, αναφέρουν ότι οι νέες τεχνολογίες δεν προσθέτουν κάτι, όπως η προηγούμενη γενιά παρεμβάσεων, ούτε χρησιμοποιούν γονιδίωμα άλλου οργανισμού. Απλώς αφαιρούν από την «εξίσωση» τα στοιχεία που δίνουν μη επιθυμητά χαρακτηριστικά.

Από την άλλη μεριά, η Greenpeace αντιτείνει ότι «οι νέες τεχνικές αφορούν τροποποίηση γονιδιώματος και κατασκευάζουν μια νέα γενιά μεταλλαγμένων, που ενέχουν τους ίδιους ακριβώς κινδύνους με όλα τα μεταλλαγμένα, γι’ αυτό και πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως η ευρωπαϊκή νομοθεσία και σε αυτές».

Όπως επισημαίνουν πολλοί επιστήμονες, η επέμβαση στο γονιδίωμα μπορεί να φέρει και αλλαγές που δεν γνωρίζουμε ή δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ασφάλεια, εφόσον όλα συνδέονται, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς το πώς.