του Θανάση Κούντρια, γεωπόνου MSc.
Hελαιοκράμβη είναι ένα ετήσιο, βιομηχανικό φυτό, το οποίο κατάγεται από την περιοχή της Μεσογείου. Αποτελεί την κύρια πηγή παραγωγής biodiesel στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας (40% – 45%) σε έλαια. Τα υπολείμματα της καλλιέργειας (πίτα) έχουν υψηλή περιεκτικότητά σε πρωτεΐνες (10% – 45%) και για αυτόν τον λόγο χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή. Αναπτύσσεται σε περιοχές με ήπιο χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι. Η άριστη θερμοκρασία βλάστησης και ανάπτυξης είναι 100 C με 200 C, ενώ η ελάχιστη 00 C.
Ευδοκιμεί σε εδάφη με εύρος pH 5,5-8,5, αλλά ιδανικά αποτελέσματα δίνει σε τιμές pH από 6 έως 7,5. Πρέπει να αποφεύγονται τα εδάφη τα οποία μετά τη βροχή σχηματίζουν κρούστα. Ενδεδειγμένη εποχή σποράς είναι η περίοδος από 25 Σεπτεμβρίου έως και 15 Νοεμβρίου, ανάλογα την περιοχή.
Στον κάμπο της Θεσσαλίας, η προτεινόμενη περίοδος είναι το τέλος Οκτωβρίου. Η σωστή εποχή σποράς είναι από τους καθοριστικότερους παράγοντες μιας επιτυχημένης σοδειάς στην ελαιοκράμβη και η κρισιμότητα της επιλογής αυτής στηρίζεται στο γεγονός ότι το φυτό πρέπει να ξεχειμωνιάσει έχοντας ήδη αναπτύξει 6-8 φύλλα και ταυτόχρονα η διάμετρος του σταυρού να είναι 1 εκατοστό.
Ένα τέτοιο φυτό αντέχει τον χειμώνα σε θερμοκρασίες έως και -250 C. Η χειμερινή ελαιοκράμβη έχει την ανάγκη των χειμερινών θερμοκρασιών για να ανθίσει και αυτή είναι η σημαντικότερη διαφορά της σε σχέση με την ανοιξιάτικη ελαιοκράμβη. Το 70% της τελικής παραγωγής καθορίζεται πριν από το τέλος του χειμώνα.
Λίπανση, φυτοπροστασία, άρδευση
Ο σπόρος της ελαιοκράμβης είναι πολύ ψιλός και θα πρέπει να βρούμε λύση με ειδική σπαρτική, που να μπορεί να σπείρει μικροποσότητες. Όσον αφορά τις αποστάσεις γραμμών σποράς, έχουμε την ευελιξία αυτές να είναι από 20 έως 40 εκατοστά, αν και οι άριστες αποστάσεις είναι 25 με 30 εκατοστά. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για την αποφυγή πολύ πυκνής σποράς. Όσο πιο σωστά σπαρθεί η ελαιοκράμβη, όσον αφορά την ποσότητα σπόρου ανά στρέμμα σε ψιλοχωματισμένο αγροτεμάχιο, τόσο μεγαλύτερη παραγωγή θα απολαύσει ο παραγωγός.
Η ταχύτητα σποράς πρέπει να είναι χαμηλή, όχι πάνω από 4-5 χλμ/ώρα και το βάθος σποράς 1 με 2 εκατοστά. Λαμβανομένων υπόψιν των φυσιολογικών απωλειών αλλά και του χειμώνα, ο αριθμός σπόρων που πρέπει να σπαρθεί το στρέμμα είναι 60-70/τ.μ. για τα υβρίδια, δηλαδή υπολογίζουμε 350-400 γραμμάρια/στρέμμα. Ο στόχος είναι να έχουμε 40-50 φυτά/τ.μ. στο τέλος του χειμώνα.
Όσον αφορά τη λίπανση, μια γενική πρόταση περιλαμβάνει 2-3 μονάδες αζώτου τον Οκτώβριο και 8-10 μονάδες στις αρχές Μαρτίου. Επίσης, 3 έως 5 μονάδες φωσφόρου και 3 έως 5 μονάδες καλίου είναι αρκετές για την κάλυψη των αναγκών της καλλιέργειας. Ένα στοιχείο ιδιαίτερα πολύτιμο στην καλλιέργεια της ελαιοκράμβης είναι το θείο (S), το οποίο φαίνεται να συνδέεται με την καλύτερη πρόσληψη του αζώτου αλλά και με μεγαλύτερες παραγωγές. Συνεπώς, μια εφαρμογή με 30 κιλά/στρέμμα 15-15-15 (Tiger) στη σπορά και μια με 25-30 κιλά/στρέμμα 40-0-0 (Amidas) στις αρχές της άνοιξης είναι ιδανικά εχέγγυα για μια πολύ καλή παραγωγή.
Βέβαια, σε πολύ γόνιμα και υγρά χωράφια υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εμφάνισης πλαγιάσματος. Επομένως, σε τέτοια χωράφια, το άζωτο θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο (ιδιαίτερα αν ξέρουμε ότι το έδαφος έχει σημαντική υπολειμματικότητα αζώτου) και η σπορά να γίνει με κανονικούς πληθυσμούς.
Επίσης, ένας κρίσιμος παράγοντας για αυξημένη παραγωγή θεωρείται η καταπολέμηση των εντομολογικών προσβολών κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Ο χειμερινός άλτης της ελαιοκράμβης (Psylliodes chrysocephala), το σκαθάρι της γύρης (Meligethes Aeneus) και ο κευθόρρυγχος (Ceuthorrhynchus pallidactylus), ένα σκαθάρι του οποίου οι προνύμφες όταν εκκολαφθούν, ορύσσουν στοές στο εσωτερικό του στελέχους, αποτελούν τους σημαντικότερους εχθρούς. Η καταπολέμησή τους κρίνει σε σημαντικό βαθμό την καλή παραγωγή.
Στην περίπτωση ξηρικών καλλιεργειών ελαιοκράμβης, το νερό είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Με δεδομένο ότι στις περισσότερες περιοχές της χώρας υπάρχουν βροχοπτώσεις ή χιόνι από το Νοέμβριο έως το Μάρτιο, οι κρίσιμες περίοδοι είναι το δίμηνο Σεπτέμβριος – Οκτώβριος και το διάστημα από Απρίλιο έως και μέσα Μαΐου. Σε ένα καλά δουλεμένο χωράφι 10 – 15 mm βροχόπτωσης είναι αρκετά για τη βλάστηση των σπόρων και το ξεκίνημα της φυτείας.
Η πλήρης ανθοφορία εκτιμάται περίπου στις αρχές Απριλίου και το τελείωμα αυτής γύρω στις 20 με 25 Απριλίου. Αυτό το διάστημα η φυτεία χρειάζεται βροχή ή άρδευση, η οποία είναι καθοριστική για την τελική απόδοση της καλλιέργειας. Θα πρέπει να σημειωθεί, πάντως, ότι το φυτό της ελαιοκράμβης είναι από τα ανθεκτικότερα φυτά στην ξηρασία λόγω κυρίως του πλούσιου ριζικού του συστήματος.
Η αμειψισπορά στην ελαιοκράμβη είναι απαραίτητη, γιατί διαφορετικά ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών και άλλων αρνητικών παραγόντων, που οδηγούν σε μείωση παραγωγής. Η αμειψισπορά με σιτηρά είναι διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, στο σιτάρι που θα διαδεχθεί την ελαιοκράμβη παρατηρείται μια αύξηση παραγωγής 10%-15%, και δεν είναι μόνο η αύξηση της παραγωγής στα σιτηρά ως επόμενη καλλιέργεια που συγκαταλέγεται στα ευεργετικά πλεονεκτήματα της καλλιέργειας ελαιοκράμβης.
Τέλος, πολύ βασικό πλεονέκτημα είναι ότι λόγω του πολύ πυκνού και βαθύρριζου ριζικού συστήματος που διαθέτει με πλούσιες διακλαδώσεις, βελτιώνει κατά πολύ τη σύσταση του εδάφους προσφέροντας μεγάλη ποσότητα οργανικής ουσίας κατά την ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας στο έδαφος μετά τη συγκομιδή.
