Μια παλιά πολύ παλιά παροιμία λέει «το καλύτερο τσίπουρο το βγάζει ο νοικοκύρης άνθρωπος». Το τσίπουρο/ρακί , πολύ στενά συνδεδεμένο με την φιλοξενία και την διασκέδαση των Ελλήνων είναι το κατεξοχήν ποτό του λαού μας. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τη φράση «έλα στην υγειά μας, να πάνε κάτω τα φαρμάκια» συνοδευόμενη από χορούς, γέλια και τραγούδια, ή «ελάτε να σας κεράσω ένα τσιπουράκι, να τα πούμε». Είναι το ποτό που μας χαλαρώνει, μας κάνει να επικοινωνούμε, είναι το ποτό που μας ενώνει. Προέρχεται από το σταφύλι της ελληνική γης και στοχεύει κατευθείαν στην καρδιά των ανθρώπων.
Τσίπουρο παράχθηκε για πρώτη φορά από τους μοναχούς του 14ου αιώνα. Αργότερα η ιδέα να χρησιμοποιούνται τα υπολείμματα της οινοποίησης για την δημιουργία ενός αλκοολούχου ποτού έφθασε στους αμπελουργούς και γεννήθηκε το τσίπουρο. Από πολύ νωρίς το 1988 δημιουργήθηκε και το νομικό πλαίσιο, που καθόριζε τους όρους παραγωγής και εμφιάλωσης του καθώς και τις προδιαγραφές των μονάδων παραγωγής. Σήμερα η παραγωγή και εμφιάλωση γίνεται αποκλειστικά από οργανωμένες μονάδες, με νέα τεχνολογικά μέσα. Η βελτίωση της ποιότητας του και η αύξηση της παραγωγής είναι πλέον γεγονός για την ελληνική αγορά. Με την τελευταία αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα ποτά που περιέχουν αλκοόλ, το τσίπουρο αναγνωρίστηκε σαν προϊόν με προστατευόμενη ονομασία που παράγεται αποκλειστικά στην Ελλάδα.
Οι κάτοικοι της Λήμνου λένε «από καλό σπίτι θα βγει καλό παιδί και από καλό σταφύλι θα βγει καλό τσίπουρο». Και από καλό σταφύλι γνωρίζουν πολύ καλά. Το μοσχάτο Αλεξανδρείας καλλιεργείται αποκλειστικά στη Λήμνο. Οι μεγάλες και αραιές ρώγες του δίνουν δυνατό και πρώτης ποιότητας τσίπουρο. Από τα παλαιότερα χρόνια, οι κάτοικοι του νησιού μετά την ολοκλήρωση της άντλησης από τις γούβες, κάλυπταν τα σταφύλια που απέμεναν με μια στρώση από κουμδιά (ξερά φύκια), ώστε να παραμείνει η υγρασία. Σφράγιζαν ξανά το στόμιο με λίθινο πώμα και λάσπη και το άφηναν για περίπου δυο μήνες. Έπειτα μετέφεραν αυτό το μείγμα στα λακαριά (αποστακτήρια) και ύστερα από διπλή απόσταξη έβγαινε το τσίπουρο. Σύκα, σταφίδες ,κριθάρι, μέλι και μοσχοκάρυδο χρησιμοποιούνταν προκειμένου το τσίπουρο να αποκτήσει περισσότερη γεύση και ευωδία. Η πρόσμειξη του με τον γλυκάνισο, ένα συστατικό που χρησιμοποιείται ευρέως στο λημνιό τσίπουρο, του έδινε γαλακτερή όψη όταν το ανακάτευες με νερό. Η διπλή απόσταξη επετράπη στο νησί από την εποχή της επίσκεψης του Βενιζέλου, μετά την απελευθέρωση του νησιού, κι έτσι το ποτό έγινε πολύ πιο δυνατό και για δυνατούς πότες.
Πως φτιάχνεται σήμερα
Ο πρόεδρος του Μούδρου, χωριού στα ανατολικά του νησιού, κ. Γιάννης Κατωμερίτης, μας περιγράφει την διαδικασία της παρασκευής τσίπουρου σήμερα.
«Βάζουμε
τα στέμφυλα στο καζάνι και το κλείνουμε με φλάντζα. Παλιά το σφράγιζαν με ζυμάρι ή λάσπη. Πολλά λακαριά χρησιμοποιούν καζάνια με πετρέλαιο, το καλό το τσίπουρο όμως βγαίνει από τα καζάνια με τα ξύλα. Στην αρχή βγαίνει το πρωτοτσούκαλο, δε πίνεται, είναι στα 36 γράδα και είναι μόνο για εντριβές. Το κατεβάζουμε στα 24 γράδα και βγάζουμε τη σούμα, την πρώτη απόσταξη. Από 24 μέχρι 20 γράδα είναι το κάλο το τσίπουρο. Πλένουμε καλά το καζάνι να μην μείνουν μυρωδιές, βάζουμε ξανά τη σούμα μέσα και βγάζουμε τη δεύτερη απόσταξη, το λαμπίκο. Στη διάρκεια της δεύτερης απόσταξης, προσθέτουμε στο μείγμα, μαστίχα, κυδώνι, πεπόνι, σύκα, για να πάρει το τσίπουρο τις μυρωδιές. Προσθέτουμε στην καζανιά και γλυκάνισο εάν θέλουμε για να ασπρίζει όταν ρίχνεις νερό. Εμείς εδώ στη Λήμνο το πίνουμε με γλυκάνισο. Εγώ αλείφω και το πάνω μέρος του καζανιού με μέλι για να έχει περισσότερο άρωμα».
Η γιορτή του ρακιού στο Μούδρο στις 28 Νοεμβρίου
Μετράει την έβδομη χρονιά της, όπως μας αναφέρει η πρόεδρος του εκπολιτιστικού συλλόγου του χωριού, Ευφροσύνη Ασλανάκη. Είναι μια κίνηση που ξεκίνησε το 2008 από τα τότε μέλη του συλλόγου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. «Είναι η γιορτή του Νοέμβρη για το χωριό μας και γίνεται μόλις τελειώσει και το τελευταίο καζάνι», μας λέει. Η γιορτή φέτος περιλαμβάνει τη βράβευση του καλύτερου ρακιού, προβολή ενός ντοκιμαντέρ απόσταξης, και φυσικά παραδοσιακούς χορούς και νοστιμότατους μεζέδες, φτιαγμένους από τις γυναίκες του χωριού. Ο δημιουργός του taste Limnos Αλέξανδρος Αλεξάνδρου θα φτιάξει ζωντανά ένα νοστιμότατο τσιπουρομεζέ. «Είναι μια γιορτή που συμμετέχει όλο το χωριό, είναι μια γιορτή χαράς που συνεχίζει την παράδοση του νησιού και στην οποία είναι ευπρόσδεκτοι όλοι», ήταν τα τελευταία λόγια της προέδρου του συλλόγου.
