1ο Πανελλήνιο Αγροδασικό Συνέδριο: Στο επίκεντρο τα βιώσιμα μοντέλα ανάπτυξης της υπαίθρου
Με τη συμμετοχή ειδικών του αγροτικού και του δασικού χώρου ολοκληρώθηκε με επιτυχία το πρώτο Πανελλήνιο Αγροδασικό Συνέδριο στην πόλη του Καρπενησίου. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 17, 18 και 19 Οκτωβρίου και είχε στόχο να προσεγγίσει τις προκλήσεις του αγροτικού τομέα μέσα από τις διαχειριστικές εφαρμογές του κλάδου της αγροδασοκομίας, στο πλαίσιο της βιώσιμης αειφορικής και κυκλικής οικονομίας σε τοπικό επίπεδο. Οι πρακτικές αυτές αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στο να εφαρμοστεί η χρήση των δέντρων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις της κάθε περιοχής.
Μετά την ολοκλήρωση των χαιρετισμών, ο Βασίλης Παπαναστάσης, ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, αλλά και επίτιμος πρόεδρος του Πανελλήνιου Αγροδασικού Δικτύου, κήρυξε την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου. Στην εισαγωγική του ομιλία, αναφέρθηκε σε μία σειρά ζητημάτων που αφορούν την αγροδασοπονία στην Ελλάδα, ενώ προέβη και σε μια ανάλυση του όρου. Όπως είπε, η αγροδασοπονία είναι ένα σύστημα χρήσης γης, στο οποίο τα δέντρα καλλιεργούνται σε συνδυασμό με τη γεωργία στην ίδια γη. Επιπλέον, ανέφερε ότι οι πρακτικές της αγροδασοπονίας περιλαμβάνουν όλες τις μορφές συνδυασμού δέντρων και γεωργικών καλλιεργειών, όπως επίσης και των ζώων σε ένα αγροτεμάχιο, είτε στο εσωτερικό του είτε στις παρυφές.
Παράλληλα, έκανε μια ιστορική διαδρομή από το 1978, όταν στην Κένυα της Αφρικής δημιουργήθηκε το πρώτο Διεθνές Κέντρο Έρευνας και το 1989 πραγματοποιήθηκε το πρώτο Διεθνές Αγροδασικό Συνέδριο στην Ευρώπη. Η αγροδασοπονία αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστή πρακτική γης από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2005 και το 2011 ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Αγροδασοπονίας.
Αναφερόμενος στα ελληνικά δεδομένα, ο κ. Παπαναστάσης επεσήμανε ότι το 2005 ιδρύθηκε το Ελληνικό Αγροδασικό Δίκτυο και έγινε σωματείο το 2012. Βάσει της πολυετούς του εμπειρίας, σημείωσε ότι η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ποικιλία τέτοιων συστημάτων σε όλη την Ευρώπη. «Κυρίως συναντώνται στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα. Τα αγροδασικά αυτά συστήματα σχηματίζουν μοναδικά τοπία, αλλά παρουσιάζουν και πολλά προβλήματα. Αν, όμως, αξιοποιηθούν με σύγχρονα δεδομένα, θα έχουν τεράστιες προοπτικές», διαβεβαίωσε.
Συνδέοντας την αγροδασοπονία, έτσι όπως αυτή έχει ενσωματωθεί στην Πράσινη Συμφωνία και την ΚΑΠ, ο ίδιος είπε ότι «υπάρχουν κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό, όπως επίσης και ειδικοί επιστήμονες με αξιόλογη έρευνα, που μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα στη διάδοση της γνώσης». Υποστήριξε, επίσης, ότι είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμα τα αγροδασικά προϊόντα, όπως είναι η ξυλεία, η βοσκήσιμη ύλη, η τροφή για τις μέλισσες και πολλά άλλα είδη που μπορούν να παραχθούν από τα δάση. Αναφερόμενος στην αύξηση της παραγωγικότητας, ο κ. Παπαναστάσης παρουσίασε διάφορα παραδείγματα μεταξύ μονοκαλλιέργειας και πολυκαλλιέργειας. «Από σχετικό παράδειγμα στη Χαλκιδική καλλιέργειας κριθαριού και ελιάς είχαμε καλύτερα αποτελέσματα σε αγροτεμάχια που ήταν και τα δύο είδη μαζί», είπε.
Η συμμετοχή στο συνέδριο ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, με βασικούς πρωταγωνιστές τους νέους, οι οποίοι παρουσίασαν τις ιδέες τους με ενθουσιασμό
Τέλος, επεσήμανε και τα σημαντικά οφέλη της αγροδασοπονίας στον τομέα του περιβάλλοντος, καθώς «με τις υπηρεσίες των δέντρων έχουμε καλύτερη προστασία από τη διάβρωση, την αποθήκευση του άνθρακα, τη δημιουργία ανεμοφρακτών, την αύξηση της βιοποικιλότητας και, τέλος, την αντίσταση στις δασικές πυρκαγιές».
Βαγγέλης Γκουντούφας: «Αναβάθμιση των δασικών υπηρεσιών, παράλληλα με την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών»
Εστιάζοντας στην κλιματική κρίση, ο γενικός διευθυντής Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, Ευάγγελος Γκουντούφας, εξήρε την αναγκαιότητα λειτουργίας ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης δασικών οικοσυστημάτων, με σύγχρονες τεχνολογικές εφαρμογές.
«Οι αγροτικές δραστηριότητες είναι συνυφασμένες με τα αγροδασικά συστήματα και απαιτούν σωστό χωροταξικό σχεδιασμό. Η πολιτεία έχει καταλάβει ότι η πρόληψη μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη μάχη κατά των φυσικών καταστροφών. Στόχος μας είναι, με την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών, να αναβαθμιστούν παράλληλα οι δασικές υπηρεσίες, καθώς και τα συναφή έργα, τα οποία αποτελούν μια αναγκαιότητα», τόνισε.
Άρης Τασιός: «Στηρίζουμε τα προϊόντα του δάσους»
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η δήλωση του Άρη Τασιού, αντιπεριφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας. Όπως υποστήριξε, η περιφέρεια «συμβάλλει προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης του δασικού πλούτου. Συνεργαζόμαστε σε όλα τα επίπεδα με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και, παράλληλα, στηρίζουμε τα προϊόντα του δάσους που παράγονται στον τόπο μας».
Ζωή Φτίκα: «Αναγκαιότητα η ενημέρωση για να επικοινωνηθούν τα οφέλη»
Στην αναγκαιότητα της ενημέρωσης για τα οφέλη της αγροδασοπονίας αναφέρθηκε η Ζωή Φτίκα, διευθύντρια Επιθεώρησης Εφαρμογής Δασικής Πολιτικής Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας. Στάθηκε, επίσης, στην ιδιαιτερότητα της προστασίας του δασικού πλούτου, η οποία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. «Η αγροδασοπονία αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια μας και αν το αξιοποιήσουμε σωστά, θα φέρουμε ένα θετικό αποτέλεσμα», κατέληξε.
Νατάσα Παντέρα: «Η αγροδασοπονία μπορεί να ενισχύσει το εισόδημα των αγροτών»
Αναφερόμενη στη διοργάνωση του 1ου Πανελλήνιου Αγροδασικού Συνεδρίου, η Νατάσα Παντέρα, πρόεδρος του Ελληνικού Αγροδασικού Δικτύου, είπε ότι αυτή «αποφασίστηκε ως το “επόμενο βήμα” για να κάνουμε την αγροδασοπονία περισσότερο γνωστή, αλλά και να δώσουμε τη δυνατότητα σε όλους αυτούς που ασχολούνται μαζί της, ερευνητές, αλλά και ανθρώπους της πράξης, να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες, με απώτερο στόχο την ανάδειξη μιας φιλικής για το φυσικό περιβάλλον χρήσης γης, η οποία, συγχρόνως, μπορεί να ενισχύσει το εισόδημα των αγροτών, με την παραγωγή πολλαπλών προϊόντων». Αναλύοντας τον όρο αγροδασοπονία, η ίδια είπε ότι χαρακτηρίζει τη χρήση γης, στην οποία συνδυάζονται δέντρα και γεωργία και μπορεί να συνεισφέρει θετικά στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. «Στόχος μας είναι η αναγνώριση των πολλαπλών ωφελειών των αγροδασικών συστημάτων στη χώρα μας, των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παραδοσιακά προσφέρουν στους φυσικούς πόρους, εδάφη και νερό, αλλά και η προώθηση των προϊόντων αγροδασοπονικών παραγωγικών συστημάτων, ως προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, επιτυγχάνοντας την ενίσχυση της κτηνοτροφικής και γεωργικής επιχειρηματικότητας σε τοπικό επίπεδο, με παράλληλη ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών».
Κλείνοντας, είπε ότι η συμμετοχή στο συνέδριο ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, με βασικούς πρωταγωνιστές τους νέους, οι οποίοι με ενθουσιασμό παρουσίασαν τις ιδέες τους, τους προβληματισμούς τους και είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Ήταν χαρακτηριστικό το φιλικό κλίμα που επικρατούσε, το οποίο αποτέλεσε και τη βάση της επιτυχίας αυτής της διοργάνωσης, με αποκορύφωμα την επίσκεψη σε αγροδασικά συστήματα της Ευρυτανίας και δράση στο πεδίο.
Ειδικοί επιστήμονες, που συμμετείχαν στο συνέδριο, μίλησαν για την κλιματική αλλαγή, τις επιπτώσεις στη δασοπονία, αλλά και για την αναγκαιότητα λήψης μέτρων, με στόχο την αποτροπή φυσικών καταστροφών, παρουσιάζοντας τα νέα δεδομένα που προέκυψαν μέσα από την ερευνά τους. Επίσης, αναφορά έγινε στον τομέα της εκπαίδευσης και στον ρόλο της στην προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και στις κοινωνικές προκλήσεις από τις αλλαγές που συντελούνται. Τέλος, ιδιαίτερη μνεία έγινε για τη νέα ευρωπαϊκή πολιτική και στο πώς αυτή θα εφαρμοστεί το επόμενο διάστημα. Οι εργασίες του συνεδρίου έκλεισαν με τα συμπεράσματα, αλλά και τον προγραμματισμό του 2ου Συνεδρίου.
Βράβευση του καθηγητή Βασίλη Παπαναστάση
Για τη μεγάλη προσφορά του Βασίλη Παπαναστάση, στη δασική έρευνα και στην επιστήμη, το διοικητικό συμβούλιο του Αγροδασικού Δικτύου τού απένειμε τον τίτλο του επίτιμου προέδρου. Για την απόφαση αυτή, αλλά και για την προσωπικότητα του κ. καθηγητή, μίλησε η Νατάσα Παντέρα: «Ο κ. Παπαναστάσης είναι μια μεγάλη προσωπικότητα στον τομέα της εκπαίδευσης και της έρευνας. Ένας μεγάλος αριθμός των μελών του δικτύου ήμασταν φοιτητές του και γνωρίσαμε από κοντά την προσπάθειά του για τη δασική επιστήμη, όπως και για το έργο του γενικότερα».
Επισκέψεις σε αγροδασικά συστήματα
Την τρίτη ημέρα του συνεδρίου, οι συμμετέχοντες πραγματοποίησαν επισκέψεις πεδίου στην περιοχή της Αγίας Τριάδας Ευρυτανίας σε καλλιέργεια καστανιάς και αρώνιας, και συζήτησαν με τους παραγωγούς της περιοχής που ασχολούνται με αυτά τα είδη, ιδιαίτερα της καστανιάς, που αποτελεί μία παραδοσιακή καλλιέργεια. Οι παραγωγοί ανέφεραν τους δικούς τους προβληματισμούς για τις καλλιέργειές τους. Εστίασαν σε θέματα φυτοπροστασίας και υποστήριξαν ότι το τελευταίο διάστημα λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν σημαντική μείωση στην παραγωγή τους και δυσκολεύονται στην αντιμετώπιση της μελάνωσης, καθώς και στο έντομο της σφήκας.
BeefNutriValue: Βόσκηση βοοειδών για παραγωγή κρέατος υψηλής ποιότητας
Στα δασολίβαδα του όρους Καλλίδρομου της ΠΕ Φθιώτιδας
Παρουσιάζοντας ένα μοντέλο αγροδασοπονίας μεταξύ φυτών και ζώων, ο Κωνσταντίνος Ματζανάς, Δρ Δασολογίας ΕΔΙΠ ΑΠΘ, είπε ότι η εργασία αυτή έγινε στο πλαίσιο του έργου BeefNutriValue (Μέτρο 16 του ΠΑΑ), το οποίο έχει ως σκοπό την ανάδειξη και την προώθηση μοσχαρίσιου κρέατος υψηλής ποιότητας που βασίζεται αποκλειστικά στα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά της βλάστησης των ορεινών λιβαδιών του όρους Καλλίδρομου.
«Το προϊόν αυτό αναμένεται να έχει θετική ανταπόκριση στην αγορά, καθώς η ζήτηση βόειου κρέατος ελευθέρας βοσκής παρουσιάζει μεγάλη ζήτηση σε σημαντική μερίδα καταναλωτών, με αποτέλεσμα την αύξηση της προστιθέμενης αξίας του.
Η ανάλυση των χρήσεων γης στο όρος Καλλίδρομο έδειξε ότι επικρατούν τα δάση και τα δασολίβαδα σε ποσοστά 70% και 15% αντίστοιχα. Η βόσκηση στην περιοχή ασκείται κυρίως από βοοειδή της ελληνικής κόκκινης φυλής», ανέφερε.
Υποστηρίζοντας τον περιβαλλοντικό ρόλο αυτής της εφαρμογής τόνισε ότι τα ζώα εκμεταλλεύονται τα διάκενα των δασών, που αποτελούν τα ποολίβαδα, αλλά και τη βλάστηση που υπάρχει στον υπόροφο των δασολίβαδων κα του δάσους ελάτης. Προκειμένου να θωρακισθεί η αξιοπιστία του προϊόντος σχετικά με την αυθεντικότητα και την προέλευση του βόειου κρέατος από την περιοχή του όρους Καλλίδρομου θα δημιουργηθεί πλατφόρμα ιχνηλασιμότητας (μέσω συστήματος εντοπισμού των ζώων- GSM), η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα στον καταναλωτή να ενημερώνεται για τα ποιοτικά γνωρίσματα της βλάστησης με την οποία τράφηκαν τα ζώα, αλλά και τα ποιοτικά γνωρίσματα του κρέατος και να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τη θέση των ζώων.