2025: Οι συνεταιρισμοί στο προσκήνιο – Μια ευκαιρία για επανεκκίνηση
Το 2025, ανακηρυγμένο από τον ΟΗΕ ως Διεθνές Έτος Συνεταιρισμών με το σύνθημα «Οι συνεταιρισμοί οικοδομούν έναν καλύτερο κόσμο», αποτελεί ξεχωριστή ευκαιρία να στραφεί το βλέμμα στην αξία της συνεργασίας στον αγροτικό τομέα. Οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα δεν είναι απλώς οικονομικές δομές, είναι κρίσιμος κρίκος που ενώνει τις τοπικές κοινότητες, στηρίζει την παραγωγή και ανοίγει νέους δρόμους για την περιφέρεια.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει συλλογική λήψη αποφάσεων, δίκαιη εκπροσώπηση και ενίσχυση της συμμετοχής όλων των μελών. Η δημοκρατική λειτουργία παραμένει η καρδιά του συνεταιριστικού μοντέλου, όμως απαιτεί συνεχώς νέα εργαλεία για να διατηρείται η σύνδεση της βάσης με τη διοίκηση. Η εμπιστοσύνη και η διαφάνεια δεν χτίζονται μόνο με κανόνες, αλλά μέσα από ανοιχτές διαδικασίες, λογοδοσία και καθημερινή επικοινωνία που ενδυναμώνει τη συλλογική ταυτότητα.
Ταυτόχρονα, το τοπίο της αγροτικής παραγωγής αλλάζει – και πολλοί συνεταιρισμοί δεν μένουν αμέτοχοι. Στη Θεσσαλία, η υιοθέτηση συστημάτων άρδευσης ακριβείας έχει μειώσει την κατανάλωση νερού, ενώ στη Μακεδονία, η αξιοποίηση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας μετατρέπεται σε ενέργεια. Σε άλλες περιοχές, επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά εξασφαλίζουν ενεργειακή αυτάρκεια και μειώνουν το κόστος παραγωγής, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα της γεωργίας.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κάνουν την εμφάνισή τους πιο οργανωμένες μορφές ψηφιακής υποστήριξης. Μετεωρολογικοί σταθμοί, αισθητήρες και εφαρμογές ανάλυσης δεδομένων επιτρέπουν στους παραγωγούς να παρακολουθούν τις καλλιέργειες και να λαμβάνουν πιο στοχευμένες αποφάσεις. Οι συνεταιρισμοί, χάρη στη δομή και την τεχνογνωσία τους, μπορούν να γίνουν γέφυρα ανάμεσα στην τεχνολογία και τον αγρότη, αξιοποιώντας εργαλεία που μέχρι πρότινος έμοιαζαν μακρινά. Έτσι, ενισχύουν όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα, αλλά και την προσαρμοστικότητα των μελών τους σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Αυτές οι αλλαγές φέρνουν και νέα επαγγέλματα. Οι γεωπόνοι συνεργάζονται με ειδικούς στην ανάλυση δεδομένων, ενώ ρόλοι όπως οι τεχνολόγοι τροφίμων και οι σύμβουλοι βιωσιμότητας γίνονται μέρος της καθημερινότητας των συνεταιρισμών. Παράλληλα, η ανάγκη για υποστήριξη σε θέματα περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, πιστοποίησης και αξιοποίησης προγραμμάτων ενισχύει αυτήν τη νέα δυναμική. Έτσι, δημιουργούνται ευκαιρίες για επιστροφή των νέων στην ύπαιθρο, με ρόλους που συνδυάζουν γνώση με τοπική συμμετοχή.
Η κοινωνική διάσταση της συνεργασίας παραμένει ισχυρή. Κατά την πανδημία, οι συνεταιρισμοί στάθηκαν δίπλα στα μέλη τους, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε πόρους και αγορές, καλύπτοντας ανάγκες που αλλιώς θα έμεναν ακάλυπτες. Και σε πιο ήρεμες περιόδους, αποτελούν σταθερά σημεία αναφοράς για τις κοινότητες, προσφέροντας στήριξη σε ευπαθείς ομάδες, ευκαιρίες απασχόλησης και προώθηση της τοπικής ταυτότητας. Μέσα από την ανάδειξη παραδοσιακών προϊόντων, διατηρούν ζωντανή την πολιτιστική κληρονομιά και δημιουργούν υπεραξία που επιστρέφει στην περιοχή.
Η εξωστρέφεια συμπληρώνει την εικόνα. Προϊόντα όπως η φέτα, το ελαιόλαδο ή τα ελληνικά αρωματικά φυτά φτάνουν σε δεκάδες χώρες, με τους συνεταιρισμούς να επενδύουν σε branding, πιστοποίηση ποιότητας και στρατηγικές συνεργασίες. Με αυτόν τον τρόπο, η συλλογική προσπάθεια δεν ενισχύει μόνο τους παραγωγούς, αλλά δημιουργεί υπεραξία για ολόκληρη την αλυσίδα και ενισχύει την παρουσία της ελληνικής γεωργίας στις διεθνείς αγορές.
Το 2025, μπορεί να λειτουργήσει ως αφορμή για μια πιο ουσιαστική κατανόηση του ρόλου των συνεταιρισμών. Το βιβλίο «Η πραγματική αξία των αγροτικών συνεταιρισμών: Ανατρέποντας 10 λανθασμένες αντιλήψεις», το οποίο εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου CoopInCAP, επιχειρεί να δείξει, μέσα από τεκμηριωμένα παραδείγματα, πώς η συλλογικότητα, η καινοτομία και η βιωσιμότητα δεν είναι αντίθετες έννοιες, αλλά αλληλένδετες. Οι προκλήσεις παραμένουν, αλλά η εμπειρία δείχνει ότι όταν υπάρχει κοινό όραμα, συνεργασία και στήριξη, οι συνεταιρισμοί μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη γεωργία του αύριο – με τρόπο που αφορά όχι μόνο τους παραγωγούς, αλλά και τις τοπικές κοινωνίες συνολικά. 
