Πύργος Καραμίχου: Ένα σπάνιο πυργόσπιτο που μετατράπηκε σε «φάρο» ιστορίας και πολιτισμού στα Φάρσαλα

Τα περισσότερα παραδείγματα χρονολογημένων παραδοσιακών σπιτιών, που διασώζονται σήμερα στη Θεσσαλία, ανήκουν στον 19ο αιώνα. Ξεχωριστή κατηγορία, όμως, συνιστούν οι πύργοι, που ανάγονται κατασκευαστικά συνήθως στο α’ μισό του 18ου αιώνα.

Τα κτήρια αυτά, με τον φρουριακό τους χαρακτήρα, αντανακλούν την αμυντική αναγκαιότητα σε ιδιαίτερα ταραγμένες περιόδους για τους πληθυσμούς που διαβιούσαν μέσα στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι αρχιτεκτονικές τους καταβολές θα πρέπει να αναζητηθούν σε βυζαντινά και μεσαιωνικά ιταλικά πρότυπα.

Ο Πύργος Καραμίχου είναι το μοναδικό στην πόλη των Φαρσάλων, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, σωζόμενο πυργόσπιτο της όψιμης οθωμανικής περιόδου. Αρχιτεκτονικά του παράλληλα μπορούμε να αναζητήσουμε στο Πήλιο, στη Μακεδονία και στη Μάνη. Πρόκειται για έναν συμπαγή, λιθόδμητο πύργο, που δεσπόζει επιβλητικός στο πρανές έδαφος της περιοχής του Αγίου Γεωργίου της πόλης των Φαρσάλων, με ελεύθερη θέα προς όλες τις πλευρές.

Ο αρχικός ιδιοκτήτης, άγνωστος προς εμάς σήμερα, υπήρξε ασφαλώς Οθωμανός, καθώς το κτήριο βρίσκεται στην καρδιά της τουρκικής συνοικίας «Μοιροχώρι» (σ.σ. οι Έλληνες της πόλης των Φαρσάλων κατά την τουρκική περίοδο κατοικούσαν αποκλειστικά σε δύο συνοικίες, η μία βρισκόταν στην περιοχή του Βαρουσιού και η δεύτερη στην περιοχή της Παναγίας – Παλαιόλουτρος).

Στοιχεία για την ιστορική διαδρομή του Πύργου πριν από την ανεξαρτησία της πόλης, το 1881, δεν διαθέτουμε. Πάντως, για το γεγονός ότι ο αρχικός ιδιοκτήτης υπήρξε Τούρκος συνηγορεί και η με βεβαιότητα μαρτυρία των απογόνων των παλαιών ιδιοκτητών της «Κούλιας Δασκαλόπουλου» ότι ο αρχικός ιδιοκτήτης της «Κούλιας» ήταν Τούρκος. Ήταν πιθανό, λοιπόν, το «Μοιροχώρι» να υπήρξε μια συνοικία πλούσιων Τούρκων που επέλεγαν, ως ελάχιστο μέτρο ατομικής προστασίας, να κατοικούν σε οχυρωμένα πυργόσπιτα.

Η ιστορία του μνημείου

Ιστορικά στοιχεία των ιδιοκτητών: Ο Σωτήρης Καραμίχος αγόρασε τον Πύργο το 1931 από την οικογένεια Πανταζή, η οποία ήταν γηγενής στα Φάρσαλα και τα μέλη της ασχολούνταν με το ζωεμπόριο, που σύμφωνα με μαρτυρία του απογόνου της Γεώργιου Βασιλείου Παπαδημητρίου πρέπει να είχε στην κατοχή της τον Πύργο ήδη το 1881. Η αναζήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του οικήματος, πριν από την περίοδο αυτή, στάθηκε ατελέσφορη.

Ο Σωτήρης Καραμίχος πέθανε από τύφο το 1942, σε ηλικία 36 ετών. Το 1943, η οικογένεια Σωτηρίου Καραμίχου εγκατέλειψε οριστικά τον Πύργο, ο οποίος παρέμεινε κλειστός έως το 1945, οπότε τον ενοικίασε η οικογένεια Σίμου. Αυτή παρέμεινε εκεί έως τον σεισμό του 1954. Έκτοτε, ο Πύργος παρέμεινε κλειστός και τα τελευταία χρόνια παντελώς εγκαταλειμμένος.

Κέντρο Ψηφιακής Φωτογραφίας της Νεότερης Ιστορίας των Φαρσάλων

Από τον Ιούνιο του 2023, ο Πύργος Καραμίχου λειτουργεί ως Κέντρο Ψηφιακής Φωτογραφίας της Νεότερης Ιστορίας των Φαρσάλων. Με ψηφιακό τρόπο παρουσιάζονται αναλογικές φωτογραφίες από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι οποίες μας δίνουν πληροφορίες της νεότερης ιστορίας της περιοχής (φωτογραφίες από την πόλη, την ύπαιθρο κ.ά.).

Φιλοξενεί μέσα του νέες τεχνολογίες που δίνουν τη δυνατότητα με διαδραστικό τρόπο στον επισκέπτη να «ταξιδέψει» στη νεότερη ιστορία των Φαρσάλων και να θαυμάσει στιγμές από καθημερινές ασχολίες στα χωριά και στην πόλη, από γιορτές, έθιμα και επαγγέλματα που σιγά-σιγά χάνονται με το πέρασμα των χρόνων.

Επιπρόσθετα, φιλοξενούνται ανεκτίμητης αξίας οθωμανικά φιρμάνια, συμβόλαια δηλαδή μεταβίβασης χωραφιών, οικοπέδων, σπιτιών και καταστημάτων από το 1873 έως και το 1881 και δύο παραδοσιακές φορεσιές των ντόπιων Φαρσαλινών, καθώς και η κτητορική επιγραφή του πρώτου δημαρχείου.

Στις πρώτες ελεύθερες δημοτικές εκλογές της 29/05/1883, δήμαρχος Φαρσάλων εξελέγη ο Τουρκοφαρσαλινός Χοσεΐν Χασάν, έργο του οποίου είναι το λαμπρό, τότε, δημαρχείο (που γκρεμίστηκε από τον σεισμό του 1954) και του οποίου σώζεται σήμερα η «κτητορική επιγραφή».

Περιοδικές εκθέσεις στον Πύργο Καραμίχου

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα δύο χρόνια λειτουργίας του στον Πύργο Καραμίχου, ο Δήμος Φαρσάλων φιλοξένησε δύο περιοδικές εκθέσεις:

• Από τον Μάιο του 2024 έως και τον Μάρτιο του 2025, ο Δήμος Φαρσάλων και το Κέντρο Ψηφιακής Φωτογραφίας της Νεότερης Ιστορίας του δήμου με χαρά υποδέχθηκαν μια περιοδική έκθεση αναλογικής φωτογραφίας του μεγάλου Λαρισαίου φωτογράφου του θεσσαλικού κάμπου Τάκη Τλούπα, με θέμα «Οι άνθρωποι του κάμπου». Οι φωτογραφίες παρουσίασαν αντιπροσωπευτικά δείγματα της δουλειάς του Λαρισαίου φωτογράφου, οριοθετώντας μια διαδρομή που οδηγούσε τον επισκέπτη σε ένα ταξίδι στο παρελθόν και στην ιστορία της ζωής της υπαίθρου στις αρχές του περασμένου αιώνα.
• Τον Μάιο του 2025 έως και τα τέλη Ιουνίου στον Πύργο φιλοξενείται μία νέα περιοδική έκθεση, με θέμα «Μνήμες από τη Μικρά Ασία. Η κληρονομιά που αντέχει στον χρόνο». Την έκθεση επιμελήθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών της Επαρχίας Φαρσάλων σε συνεργασία με τον Δήμο Φαρσάλων. Αντικείμενα της καθημερινότητας, φορεσιές και ιστορικά στοιχεία από τη Μικρασιατική Καταστροφή ανταμώνουν σε μία μοναδική έκθεση, η οποία έχει ως κύριο στόχο τη διατήρηση της μνήμης της και της ταυτότητας του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Οι ώρες λειτουργίας του Πύργου Καραμίχου-Κέντρου Ψηφιακής Φωτογραφίας είναι κάθε Τρίτη 10.00 π.μ. έως 13.00 μ.μ. και κάθε Πέμπτη 10.00 π.μ. με 13.00 μ.μ. και 19.00 μ.μ. με 21.00 μ.μ.