Η ΚΑΠ σώθηκε, αλλά οι περικοπές έρχονται και θα επηρεάσουν κυρίως τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς

Με έντονη πολιτική φόρτιση, ενδοκοινοβουλευτικές πιέσεις και σθεναρή αντίδραση από τον αγροτικό κόσμο, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να διατηρεί, τελικά, τη βασική της δομή για την περίοδο μετά το 2027. Ωστόσο, παρά την αποτροπή ενός πλήρους ανασχεδιασμού που θα οδηγούσε σε διάλυσή της, οι επερχόμενες περικοπές στον προϋπολογισμό δημιουργούν εύλογη ανησυχία – κυρίως στους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς.

Το Ευρωκοινοβούλιο ζητά ενίσχυση

Η συζήτηση για το μέλλον της ΚΑΠ «άναψε» ξανά στις Βρυξέλλες με την έγκριση, στις αρχές Ιουλίου, της έκθεσης για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ από την Επιτροπή Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η έκθεση, που πέρασε με 29 ψήφους υπέρ, 9 κατά και 8 αποχές, ζητά έναν αυξημένο και αυτόνομο προϋπολογισμό για την ΚΑΠ, καθώς και τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης για τους αγρότες.

Οι ευρωβουλευτές υπογραμμίζουν την ανάγκη διατήρησης της ΚΑΠ ως ξεχωριστού πυλώνα χρηματοδότησης, μακριά από συγχωνεύσεις με άλλες πολιτικές ή ταμεία. Ταυτόχρονα, επισημαίνουν την ανάγκη στήριξης των ενεργών αγροτών, την απλοποίηση των ελέγχων και τη στήριξη της ανανέωσης του αγροτικού πληθυσμού – αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία, το 58% των Ευρωπαίων αγροτών είναι άνω των 55 ετών και μόλις το 6% κάτω των 35.

Προτείνονται ψηφιοποιημένες διαδικασίες ελέγχου, χρήση δορυφορικών δεδομένων, αυτοπιστοποίηση των παραγωγών και στοχευμένες ενισχύσεις για ευάλωτους τομείς και νέους αγρότες. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη στήριξη και μία ΚΑΠ πιο κοντά στον άνθρωπο της υπαίθρου.

Το παρασκήνιο

Πίσω από την αισιοδοξία της έκθεσης του Ευρωκοινοβουλίου, όμως, εξελισσόταν ένα πολύ διαφορετικό σενάριο στους διαδρόμους της Κομισιόν. Όπως αποκάλυψε το Politico, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πιεζόμενη από την ανάγκη αποπληρωμής του μεταπανδημικού χρέους (περίπου 30 δισ. ευρώ ετησίως), αλλά και από τις απαιτήσεις για αυξημένες δαπάνες σε άμυνα, πράσινη μετάβαση και ανταγωνιστικότητα, εξέταζε σοβαρά μια ριζική αναδιάρθρωση της ΚΑΠ.

Το σχέδιο προέβλεπε τη συγχώνευση των γεωργικών κονδυλίων με άλλα διαρθρωτικά ταμεία, κατά το μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης της πανδημίας, με αποτέλεσμα τα κράτη-μέλη να αποκτούν μεγαλύτερο έλεγχο στον καθορισμό εθνικών προτεραιοτήτων. Πρακτικά, αυτό θα σήμαινε την απώλεια της ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής στον γεωργικό τομέα, με τους αγρότες να τίθενται στο έλεος εθνικών πολιτικών ισορροπιών.

Η αντίδραση ήταν σφοδρή. Αγροτικές ενώσεις, υπουργεία Γεωργίας και συντηρητικά κόμματα σε αρκετά κράτη-μέλη αντέδρασαν δυναμικά. Χαρακτηριστική ήταν η επιστολή των Χριστιανοδημοκρατών της Γερμανίας προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία προέρχεται από το ίδιο κόμμα, ζητώντας να αποσυρθεί το σχέδιο. Ο ίδιος ο επίτροπος Γεωργίας, Κριστόφ Χάνσεν, εναντιώθηκε έντονα στις προτάσεις της Επιτροπής.

Διατήρηση της δομής, αλλά με βαριές απώλειες

Υπό το βάρος των αντιδράσεων, η Κομισιόν αναδιπλώθηκε. Όπως επιβεβαίωσε ο ειδικός σύμβουλος του επιτρόπου Προϋπολογισμού, Jan Olbrycht, η ΚΑΠ θα παραμείνει ανεξάρτητος πυλώνας στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) και η δομή των δύο πυλώνων –άμεσες ενισχύσεις και αγροτική ανάπτυξη– δεν θα μεταβληθεί.

Ωστόσο, αυτή η «νίκη» συνοδεύεται από έναν σκληρό συμβιβασμό: Οι άμεσες ενισχύσεις μειώνονται. Σύμφωνα με το Politico, ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ –που μέχρι σήμερα ανέρχεται σε σχεδόν 400 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ– πρόκειται να μειωθεί κατά 15% έως 25% στην επόμενη προγραμματική περίοδο.

Οι περικοπές αυτές αναμένεται να πλήξουν περισσότερο τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς, που ήδη αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος παραγωγής, ρυθμιστικές πιέσεις για την πράσινη μετάβαση και μεγάλες γραφειοκρατικές απαιτήσεις. Σε αυτούς τους παραγωγούς, η ενίσχυση της ρευστότητας μέσω των άμεσων ενισχύσεων είναι συχνά ο μοναδικός μηχανισμός επιβίωσης.

Κίνδυνος νέου κύκλου αναταραχών

Οι φωνές διαμαρτυρίας δεν έχουν κοπάσει. Όπως προειδοποιεί ο γενικός γραμματέας της Γερμανικής Ένωσης Αγροτών, Bernhard Krüsken: «Οτιδήποτε λιγότερο από έναν αυξημένο και στοχευμένο γεωργικό προϋπολογισμό δεν θα ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής». Ο κίνδυνος νέου κύκλου αγροτικών κινητοποιήσεων είναι υπαρκτός, ειδικά καθώς πλησιάζει η ψήφιση του νέου ΠΔΠ το 2026.

Η περίπτωση της ΚΑΠ αποδεικνύει ότι το αγροτικό λόμπι εξακολουθεί να έχει ισχυρό αποτύπωμα στις Βρυξέλλες, ακόμα και αν ο αριθμός των παραγωγών μειώνεται συνεχώς. Πολιτικά, οι συμμαχίες που υπερασπίζονται τον γεωργικό τομέα –κυρίως συντηρητικοί ευρωβουλευτές, υπουργεία γεωργίας και παραγωγικές ενώσεις– παραμένουν επιδραστικές και έτοιμες να αντιδράσουν σε κάθε απόπειρα υπονόμευσης της ΚΑΠ.

Η επόμενη μέρα

Με την έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου ως βάση και το σχέδιο της Επιτροπής προσωρινά παγωμένο, το μέλλον της ΚΑΠ εισέρχεται σε μία κρίσιμη φάση. Οι συζητήσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ μετά το 2027 θα είναι γεμάτες εντάσεις, ενώ ο αγροτικός κόσμος θα χρειαστεί να συνεχίσει να διεκδικεί τα αυτονόητα: Στήριξη, σταθερότητα και σεβασμό στον ρόλο του.

Γιατί, όπως σχολιάζει το Politico, στις Βρυξέλλες η δύναμη δεν βρίσκεται μόνο στους αριθμούς. Βρίσκεται στις συμμαχίες που κινητοποιούνται και στις κόκκινες γραμμές που τίθενται έγκαιρα.