Νέα ΚΑΠ: «Ψαλίδι» στις επιδοτήσεις των μεγαλοαγροτών – «Δέλεαρ» το Starter Pack για Νέους Αγρότες

Σημαντικές αλλαγές φέρνει το προσχέδιο κανονισμού της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) που διέρρευσε για την περίοδο 2028–2034. Οι προτεινόμενες διατάξεις, αν τελικά επιβεβαιωθούν, αναμένεται να αλλάξουν το τοπίο των άμεσων ενισχύσεων, εισάγοντας – όπως τονίζεται – ένα πιο στοχευμένο σύστημα στήριξης, με διαφοροποίηση ανά εισόδημα, ομάδα αγροτών και περιοχή, ενώ δίνονται κίνητρα για είσοδο νέων στο επάγγελμα και ενίσχυση των μικροκαλλιεργητών.

Στο επίκεντρο της πρότασης βρίσκεται η αρχή της εισοδηματικής διαφοροποίησης, με τα κράτη μέλη να χορηγούν στήριξη ανά επιλέξιμο εκτάριο, προσαρμοσμένη ανάλογα με το αγροτικό εισόδημα ή τη γεωγραφική περιοχή. Ιδιαίτερη μεταχείριση προβλέπεται για τους νέους αγρότες, οι οποίοι θα λαμβάνουν αυξημένα ποσά ενίσχυσης.

Τα ποσά στήριξης ωστόσο θα μειώνονται για μεγαλύτερες ενισχύσεις, εφαρμόζοντας τα εξής:

• Για ενίσχυση άνω των 20.000 ευρώ, προβλέπεται μείωση 25%,
• Για ενίσχυση άνω των 50.000 ευρώ, η μείωση φτάνει το 50%,
• Για ενίσχυση άνω των 75.000 ευρώ, το ποσοστό πέφτει στο 75%.

Τίθεται επίσης ανώτατο ετήσιο όριο ενίσχυσης στα 100.000 ευρώ ανά αγρότη, αποτρέποντας τη συγκέντρωση των ενισχύσεων σε μεγάλες εκμεταλλεύσεις.

Ένα από τα πιο ηχηρά σημεία της πρότασης αφορά στους αποκλεισμούς δικαιούχων: από το 2032, συνταξιούχοι αγρότες δεν θα είναι πλέον επιλέξιμοι για ενίσχυση, ενώ όσοι δεν έχουν ενεργή αγροτική παραγωγή αποκλείονται εξαρχής, με εξαίρεση μόνο τους μικροκαλλιεργητές.

Παράλληλα, η πρόταση προσδιορίζει και τις προϋποθέσεις για την επιλεξιμότητα των εκτάσεων, με στόχο την αποφυγή καταχρήσεων και την ενίσχυση της διαφάνειας.

Πληρωμή μικροκαλλιεργητών

Στο Άρθρο 7, θεσπίζεται ένα νέο, προαιρετικό σχήμα στήριξης αποκλειστικά για μικροκαλλιεργητές. Όσοι επιλέξουν να ενταχθούν σε αυτό, παραιτούνται από άλλες ενισχύσεις των άρθρων 5(1)(α), (β), (δ), και δικαιούνται μέχρι 3.000 ευρώ ετησίως. Η στήριξη αυτή μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με την ομάδα ή τη γεωγραφική περιοχή, παρέχοντας μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη.

Η πρόταση για τη νέα ΚΑΠ αναμένεται να προκαλέσει έντονες συζητήσεις τόσο σε πολιτικό όσο και σε αγροτικό επίπεδο, καθώς επανακαθορίζει ποιοι δικαιούνται στήριξη και με ποιους όρους, δίνοντας έμφαση στη δικαιοσύνη, την παραγωγικότητα και την ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού.

«Starter Pack» για νέους αγρότες

Ένα νέο, ολοκληρωμένο πλαίσιο στήριξης για τους νέους αγρότες προβλέπουν τα άρθρα 15 και 16 του υπό διαμόρφωση κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο στοχεύει στη διασφάλιση της γενεακής ανανέωσης στον αγροτικό τομέα. Στην καρδιά του πλαισίου βρίσκεται το λεγόμενο «Starter Pack», ένα πακέτο παρεμβάσεων σχεδιασμένο για να διευκολύνει την είσοδο και εγκατάσταση νέων επαγγελματιών στη γεωργία.

Η γενεακή ανανέωση έχει αναγνωριστεί ως μία από τις βασικότερες προκλήσεις για τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας. Ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στην Ε.Ε. ξεπερνά τα 57 έτη, ενώ λιγότερο από το 11% είναι κάτω των 40 ετών. Το νέο πλαίσιο φιλοδοξεί να ανατρέψει αυτή την τάση, προσφέροντας ουσιαστική και πολυεπίπεδη στήριξη στους νέους που επιλέγουν να δραστηριοποιηθούν στον πρωτογενή τομέα.

Τι περιλαμβάνει το «Starter Pack»

Σύμφωνα με το Άρθρο 16, το πακέτο για τους νέους αγρότες περιλαμβάνει σειρά μέτρων, τα οποία συνδυάζονται με στόχο την οικονομική στήριξη, την πρόσβαση σε πόρους και γνώση, αλλά και τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής έναρξης:

• Οικονομική στήριξη για την έναρξη αγροτικής δραστηριότητας (βάσει Άρθρου 14), σε μορφή εφάπαξ ενίσχυσης.
• Σταδιακά μειούμενη εισοδηματική στήριξη με βάση την έκταση (Άρθρο 6), στοχευμένη ειδικά σε νέους.
• Ενισχυμένα επενδυτικά κίνητρα με υψηλότερη ένταση ενίσχυσης.
• Δυνατότητα χρηματοδότησης επενδύσεων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου.
• Στήριξη για αγροτικά επιχειρηματικά εγχειρήματα, όπως αγροτουρισμός ή μεταποίηση.
• Πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες και προγράμματα κατάρτισης προσαρμοσμένα στις ανάγκες των νέων γεωργών (Άρθρο 20).
• Συνεργασίες για την πρόσβαση σε καινοτομία, μέσω της πλατφόρμας EIP-AGRI και των λειτουργικών της ομάδων.
• Παρεμβάσεις που διευκολύνουν τη διαδοχή γεωργικών εκμεταλλεύσεων, προάγοντας τη συνεργασία μεταξύ παλαιότερων και νέων γενεών.

Παράλληλα, προβλέπεται η στήριξη υπηρεσιών αναπλήρωσης αγροτών (π.χ. σε περίπτωση ασθένειας ή απουσίας), ώστε να ενισχυθεί η εργασιακή ασφάλεια και η ανθεκτικότητα του αγροτικού επαγγέλματος.

Ενιαία Πύλη Πρόσβασης

Κομβικό ρόλο στην εφαρμογή του πακέτου θα διαδραματίσει η δημιουργία ενιαίου σημείου επαφής σε κάθε κράτος-μέλος. Η “πύλη εισόδου” αυτή θα παρέχει πληροφορίες για διαθέσιμα μέτρα και διαδικασίες, θα καθοδηγεί στη συμπλήρωση αιτήσεων και θα λειτουργεί ως θεσμική «γέφυρα» για την ένταξη των νέων στον αγροτικό τομέα.

Στρατηγική ενοποίηση με άλλα μέτρα

Τα κράτη-μέλη καλούνται να συνδέσουν το Starter Pack με άλλες παρεμβάσεις των Εθνικών τους Στρατηγικών Σχεδίων (NRPs), όπως η ενίσχυση της διαδοχής, τα εργαλεία χρηματοδότησης και τα επενδυτικά σχήματα για αγροτικές επιχειρήσεις.

Συνδεδεμένες

Με στόχο τη στήριξη ευάλωτων γεωργικών τομέων και παραγωγών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, το νέο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής προβλέπει τη δυνατότητα παροχής συνδεδεμένων ενισχύσεων εισοδήματος από τα κράτη μέλη.

Η ενίσχυση αυτή – σύμφωνα με το προσχέδιο – χορηγείται άμεσα σε συγκεκριμένους τομείς ή προϊόντα, με τη μορφή ετήσιας πληρωμής ανά επιλέξιμο εκτάριο, ανά ζώο ή ισοδύναμο ζώου, ανάλογα με τη μορφή εκμετάλλευσης. Οι τομείς που μπορούν να ενισχυθούν επιλέγονται με βάση κοινωνικά, οικονομικά ή περιβαλλοντικά κριτήρια, όπως καθορίζονται από κάθε κράτος-μέλος.

Οι ενισχύσεις στοχεύουν σε παραγωγές που είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της αγροτικής δραστηριότητας, ειδικά σε περιοχές με δυσκολίες ή όπου απαιτείται διατήρηση της βιοποικιλότητας και της πολιτιστικής γεωργικής κληρονομιάς.

Ποιους τομείς αφορά

Η στήριξη μπορεί να λάβει τη μορφή:

• Πληρωμής ανά εκτάριο για επιλέξιμες γεωργικές εκτάσεις, με δυνατότητα ενίσχυσης και για ποώδη ζωοτροφικά φυτά και φυτείες ταχείας περιστροφής, εκτός από τον καπνό και το κρασί.
• Πληρωμής ανά ζώο για τους τομείς:
  • βοοτροφίας (κρέας και γάλα),
  • αιγοπροβατοτροφίας,
  • μελισσοκομίας,
  • σηροτροφίας (μεταξοσκώληκες).

«Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να στηρίζουν τους επιλέξιμους τομείς βάσει αντικειμενικών και αμερόληπτων κριτηρίων, που αντανακλούν τις πρόσθετες ανάγκες εισοδήματος των παραγωγών σε κάθε τομέα.

Παράλληλα, όταν σχεδιάζουν αυτές τις ενισχύσεις, οφείλουν να περιορίσουν τον κίνδυνο στρέβλωσης του ανταγωνισμού στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Ιδιαίτερη πρόβλεψη υπάρχει για τις επιδοτήσεις στη κτηνοτροφία: τα κράτη μέλη θα πρέπει υποχρεωτικά να θεσπίσουν όρια πυκνότητας ζώων, τουλάχιστον στις ζώνες ευάλωτες σε νιτρικά, ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον και να αποφεύγεται η υπερβόσκηση και η ρύπανση υδάτων», αναφέρει το προσχέσδιο.

Νέα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου για τους αγρότες – Στήριξη μόνο για ζημιές άνω του 20%

Η νέα πρόταση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) προβλέπει τη στήριξη των αγροτών για συμμετοχή σε εργαλεία διαχείρισης κινδύνου, όπως ασφάλειες καλλιεργειών ή εισοδήματος, υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Το νέο πλαίσιο στοχεύει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του πρωτογενούς τομέα απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα, φυσικές καταστροφές και κρίσεις της αγοράς.

Η επιδότηση θα παρέχεται μόνο όταν οι απώλειες υπερβαίνουν το 20% της μέσης ετήσιας παραγωγής ή εισοδήματος του αγρότη. Η σύγκριση θα γίνεται με βάση:

• είτε το μέσο όρο των τριών προηγούμενων ετών,
• είτε ένα μέσο όρο πενταετίας, εξαιρώντας τη χρονιά με τη μεγαλύτερη και τη μικρότερη απόδοση.

Εξαιρέσεις για χώρες με εθνικά σχήματα

Κράτη-μέλη που διαθέτουν εθνικά συστήματα ασφαλιστικής κάλυψης κινδύνου για αγρότες, μπορούν να εξαιρεθούν από την υποχρέωση εφαρμογής αυτών των παρεμβάσεων στα Εθνικά Στρατηγικά τους Σχέδια, εφόσον τεκμηριώσουν την αποτελεσματικότητά τους.

Η εκτίμηση των απωλειών θα μπορεί να γίνεται:

• είτε σε επίπεδο εκμετάλλευσης συνολικά,
• είτε σε επίπεδο δραστηριότητας (π.χ. παραγωγή ελιάς),
• είτε για συγκεκριμένη ασφαλισμένη περιοχή.

Για μόνιμες καλλιέργειες (όπως οι δενδρώδεις) ή σε άλλες ειδικές περιπτώσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να υιοθετήσουν περίοδο υπολογισμού έως 8 έτη, πάντα εξαιρώντας τις χρονιές με την υψηλότερη και χαμηλότερη απόδοση.

Νέοι αγρότες – Πιο ευέλικτα κριτήρια

Για νέους και νεοεισερχόμενους αγρότες, δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές μεθόδους υπολογισμού ζημιών, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η απουσία προηγούμενων οικονομικών δεδομένων.

Αποφυγή υπεραποζημίωσης

Τα Εθνικά Στρατηγικά Σχέδια οφείλουν να περιγράφουν σαφώς:

• τη μεθοδολογία υπολογισμού των απωλειών,
• τα κριτήρια ενεργοποίησης αποζημίωσης,
• καθώς και τρόπους για να αποφεύγεται η υπεραποζημίωση, σε περιπτώσεις όπου ο αγρότης λαμβάνει στήριξη και από άλλα δημόσια ή ιδιωτικά σχήματα.