Μείωση των εκπομπών κατά 90% ο νέος κλιματικός στόχος της ΕΕ για το 2040

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 2 Ιουλίου μια φιλόδοξη πρόταση τροποποίησης της Κλιματικής Νομοθεσίας της ΕΕ, βάζοντας τον πήχη ακόμη ψηλότερα στην πράσινη πολιτική: Μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% μέχρι το 2040, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Ο στόχος έρχεται ως φυσική συνέχεια της υπάρχουσας δέσμευσης για μείωση 55% έως το 2030 και θέτει τον δρόμο για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας το 2050, όπως προβλέπει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Η πρόταση βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, αξιολογήσεις επιπτώσεων και τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Επιστημονικού Συμβουλίου για την Κλιματική Αλλαγή, σύμφωνα με δημοσίευμα του AgraFacts, που φέρνει στη δημοσιότητα κρίσιμες λεπτομέρειες της τροπολογίας.

Η παρουσίασή της έγινε από τη Γενική Διεύθυνση για το Κλίμα (DG CLIMA) της Κομισιόν και αναμένεται να απασχολήσει έντονα τους επόμενους μήνες τις πολιτικές και παραγωγικές δυνάμεις της Ευρώπης – κυρίως τον πρωτογενή τομέα.

Αγροτική παραγωγή, ο μεγάλος απών

Παρά τη θεμελιώδη σημασία της αγροτικής δραστηριότητας στη διαχείριση φυσικών πόρων, την παραγωγή τροφίμων και την προστασία του περιβάλλοντος, η γεωργία δεν αναφέρεται ρητά στο προτεινόμενο κείμενο της Επιτροπής.

Όπως τονίζει το AgraFacts, η πρόταση δίνει έμφαση στους τομείς της χρήσης γης και της δασοπονίας, προτείνοντας την ενίσχυση μεθόδων δέσμευσης άνθρακα, είτε μέσω τεχνολογιών είτε μέσω φυσικών οικοσυστημάτων. Έμμεσα, αυτό αφορά και τον αγροτικό χώρο – κυρίως μέσα από καλλιέργειες, αναδασώσεις ή πρακτικές αγροδασοπονίας.

Ωστόσο, οι αγρότες, και ιδίως οι μικρομεσαίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, εμφανίζονται ξανά στο περιθώριο του διαλόγου, χωρίς σαφές σχέδιο ένταξης, υποστήριξης ή αντιστάθμισης. Την ώρα που καλούνται να προσαρμοστούν σε νέα μοντέλα παραγωγής και αυστηρότερους ελέγχους, απουσιάζει η αναφορά σε εργαλεία επιβίωσης – όπως επενδύσεις, κατάρτιση ή ελαφρύνσεις.

«Αγορά εκπομπών» αντί για ουσιαστικές λύσεις

Ένα άλλο σημείο που προκαλεί σφοδρές αντιδράσεις είναι η πρόβλεψη για χρήση διεθνών πιστώσεων άνθρακα από το 2036. Συγκεκριμένα, η ΕΕ θα μπορεί να καλύψει έως και 3% του στόχου μείωσης εκπομπών μέσω αγοράς δικαιωμάτων από τρίτες χώρες.

Σύμφωνα με το AgraFacts, ο μηχανισμός αυτός βασίζεται στο Άρθρο 6 της Συμφωνίας των Παρισίων, ωστόσο έχει προκαλέσει ήδη σοβαρές ενστάσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι οποίες κάνουν λόγο για «εξαγωγή ρύπανσης» και «λογιστικές τακτικές» αντί ουσιαστικής δράσης εντός των συνόρων της ΕΕ.

Περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace και η WWF, δηλώνουν ότι με τέτοια «παραθυράκια» η επίτευξη πραγματικής μείωσης των εκπομπών εντός ΕΕ είναι αμφίβολη.

Αβεβαιότητα και κόστος για τον αγρότη

Η απουσία συγκεκριμένων μέτρων για τον αγροτικό τομέα γεννά έντονη ανησυχία στους παραγωγούς, οι οποίοι ήδη βρίσκονται υπό πίεση από τις τιμές των καυσίμων, των λιπασμάτων και των ζωοτροφών. Η εφαρμογή νέων πρακτικών φιλικών προς το κλίμα συνεπάγεται αυξημένο κόστος παραγωγής, ανάγκη για εκπαίδευση και τεχνογνωσία και, ταυτόχρονα, περιορισμούς στις υπάρχουσες μεθόδους.

Όπως σημειώνει το AgraFacts, παρά τις προσδοκίες για πιο «περιεκτική» πρόταση, λείπει μια σαφής στρατηγική για στήριξη του αγρότη, ο οποίος καλείται να αναμορφώσει τις πρακτικές του εν μέσω αβεβαιότητας και οικονομικής πίεσης.

Η θέση της Κομισιόν και οι ενστάσεις

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε πως ο νέος στόχος «στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα» και πως «η πράσινη μετάβαση δεν συγκρούεται με την οικονομία – αντίθετα, τις ενώνει».

Από την άλλη πλευρά, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αθέμιτες επιβαρύνσεις, γραφειοκρατικά εμπόδια και αναποτελεσματικά μέτρα, που ευνοούν τους μεγάλους και αφήνουν τους μικρούς ακάλυπτους. Το AgraFacts μεταφέρει και εσωτερικές επισημάνσεις από αξιωματούχους της Κομισιόν, οι οποίοι προειδοποιούν για την ανάγκη «ρεαλιστικών και εφαρμόσιμων λύσεων» στα κράτη-μέλη.

Τι ακολουθεί

Η πρόταση της Επιτροπής τίθεται πλέον υπό διαπραγμάτευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών, με τη Δανία (που ανέλαβε την προεδρία της ΕΕ την 1η Ιουλίου) να έχει τον συντονισμό. Οι συζητήσεις θα διαρκέσουν αρκετούς μήνες, με την τελική απόφαση να αναμένεται πριν από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα COP30, τον Νοέμβριο του 2025 στη Βραζιλία.

Για τον αγροτικό κόσμο, το στοίχημα είναι ξεκάθαρο: Να ακουστεί η φωνή του και να συμμετάσχει ενεργά στη διαμόρφωση των κανόνων, πριν κληθεί να τους εφαρμόσει χωρίς υποδομή και στήριξη.