«The Wall»: Βλέποντας το… «τούβλο» και χάνοντας το «τείχος»
Πριν από λίγες μέρες, μια ανάρτηση του Έλληνα δημοσιογράφου Προκόπη Δούκα στα κοινωνικά δίκτυα ήταν αρκετή για να φέρει ξανά στην επικαιρότητα στη χώρα μας το εμβληματικό άλμπουμ των Pink Floyd, «The Wall». Για όλους τους λάθος λόγους…
Σχολιάζοντας έναν από τους σημαντικότερους δίσκους της ροκ μουσικής και του μουσικού πενταγράμμου γενικότερα, ο κ. Δούκας υποστήριξε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι το περιεχόμενό του είναι «αντιδραστικό» και «συνέβαλε τα μάλα στην αμορφωσιά των τελευταίων δεκαετιών» (βλ. σχετική φωτό 1). Αιτιολογώντας, ο ίδιος επικαλέστηκε στίχους της ιστορικής ροκ όπερας των Floyd, όπως το πασίγνωστο απόσπασμα «We don’t need no education, we don’t need no thought control» από το εμβληματικό τραγούδι «Another Brick in the Wall, Part 2», κατηγορώντας τους ότι δήθεν ευθύνονται για το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γενεών που ασπάστηκαν «τοις μετρητοίς» τέτοιες μουσικές μέχρι και σήμερα…
Αν και δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι η συγκεκριμένη ανάλυση είναι επιπέδου Δημοτικού, παρουσιάζει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τι ήθελε να πει πραγματικά ο «ποιητής» στην περίπτωση του «The Wall», το οποίο κυκλοφόρησε το 1979 και σήμερα θεωρείται ένας εκ των πιο εμπορικών δίσκων όλων των εποχών (σ.σ. βρίσκεται στην κορυφή, όσον αφορά τις παγκόσμιες πωλήσεις στην κατηγορία των διπλών άλμπουμ). Και πιο συγκεκριμένα, να διαβάσουμε πίσω από τις λέξεις και τις μελωδίες του ασυμβίβαστου οραματιστή των Pink Floyd, Ρότζερ Γουότερς, ο οποίος ευθύνεται για τους στίχους και την πλειονότητα της μουσικής που γράφτηκε για το συγκεκριμένο άλμπουμ, όπως και για την ιδιοφυή σύλληψη της πρωτότυπης αρχικής ιδέας.
Η ταινία που μετέτρεψε σε εικόνα το magnum opus του Ρότζερ Γουότερς
Μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το τι ακριβώς πρεσβεύει το «The Wall» μάς έδωσε η ταινία «Pink Floyd – The Wall», η οποία οπτικοποίησε το concept του θρυλικού ομώνυμου άλμπουμ των Pink Floyd. Να σημειωθεί ότι, πριν από λίγες μέρες –και σχεδόν ταυτόχρονα με το κωμικοτραγικό σχόλιο του δημοσιογράφου Δούκα–, συνέπεσε η επέτειος της παγκόσμιας πρεμιέρας της ταινίας στο Λονδίνο, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 14/07/1982· λίγα χρόνια, δηλαδή, μετά την κυκλοφορία του μουσικού άλμπουμ. Σε σκηνοθεσία Άλαν Πάρκερ («Το Εξπρές του Μεσονυχτίου»), το βρετανικό μουσικό ψυχολογικό δράμα αφηγείται την ιστορία του Πινκ, ενός τυραννισμένου ροκ σταρ, ο οποίος χτίζει γύρω του ένα απροσπέλαστο τείχος για να απομονωθεί από τον κόσμο. Βουτώντας στις αναμνήσεις και τα οράματα του εν λόγω καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια μιας μουσικής περιοδείας, η ταινία ξετυλίγει το κουβάρι από την τρυφερή παιδική ηλικία και φωτίζει ένα ένα τα τραυματικά βιώματα και τις αγωνίες που οδήγησαν το κεντρικό πρόσωπο στο να οχυρωθεί στο νοητό του «καβούκι»: Η απώλεια του πατέρα του στον πόλεμο, η καταπιεστική εκπαίδευση, η υπερπροστατευτική μητέρα και οι αποτυχημένες ερωτικές σχέσεις, μεταξύ άλλων.
Κάθε «τούβλο» και ένα νέο τραύμα
Στο «The Wall», κάθε «τούβλο» συμβολίζει και μια νέα τραυματική εμπειρία, η οποία έρχεται για να προστεθεί στο «τείχος» που χτίζει ο Πινκ για να προστατευτεί από τον πόνο και την απογοήτευση. Εικονοποιώντας με υποβλητικό τρόπο το ενδελεχές ψυχογράφημα του κεντρικού ήρωα (σ.σ. η κατάστασή του αντικατοπτρίζεται στην κλειστοφοβική, αγωνιώδη, ενίοτε σουρεαλιστική και κατά μία έννοια οργουελική ατμόσφαιρα που καλλιεργεί ο επιδέξιος σε αυτό το πεδίο Πάρκερ) και τα τεράστια κοινωνικά νοήματα που πραγματεύεται το αριστουργηματικό concept άλμπουμ του 1979, η ταινία εμβαθύνει άψογα στα θέματα που θίγει το «The Wall», όπως η καταπίεση και ο ασφυκτικός έλεγχος που βιώνουν τα μέλη της κοινωνίας μας, οδηγώντας τα σε τάσεις απομόνωσης, εσωτερικής πάλης και αυτοκαταστροφής. Όπως και ο δίσκος, το φιλμ βάλλει κατά της πολεμικής μηχανής –που σακατεύει σώματα και ψυχές–, της αποκτήνωσης και της έλλειψης ενσυναίσθησης που διακρίνουν την κοινωνία μας, αλλά και του «βούρδουλα» των αυταρχικών εκπαιδευτικών συστημάτων, τα οποία προάγουν την ομογενοποιημένη σκέψη αντί να διευρύνουν τους ορίζοντες των νέων.
Όποιος κάτσει να ασχοληθεί με το «The Wall» για πάνω από πέντε λεπτά, καταλαβαίνει ότι οι στίχοι «We don’t need no education…» δεν αποτελούν κάλεσμα σε… κοπάνα, αλλά ένα πολύ πιο ουσιαστικό «κατηγορώ» ενάντια σε ένα σαθρά δομημένο εκπαιδευτικό σύστημα, που θέλει τους εκπαιδευόμενους να παπαγαλίζουν και να αναπαράγουν άκριτα τα όσα εκείνο «επιβάλλει».
Ένας καλλιτέχνης που εξακολουθεί να «ενοχλεί» τους συμβιβασμένους
Ποιος ξέρει, λοιπόν; Ίσως τον κ. Δούκα να πείραξε περισσότερο η ατζέντα του εμπνευστή του όλου έργου, Γουότερς, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει αποδείξει ότι δεν συντάσσεται με το αφήγημα –και τα δύο μέτρα και σταθμά– του Δυτικού Κόσμου σχετικά τους πολέμους στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη και δεν διστάζει να μιλήσει ανοιχτά για αυτό – με τεράστιο προσωπικό κόστος, ενώ θα ήταν πολύ πιο βολικό να σιωπά. Άλλωστε, για έναν δυτικό «όχλο» που στις μέρες μας αρέσκεται στο να απλοποιεί και να γενικεύει, αλλά σιχαίνεται να μπαίνει στην ουσία των πραγμάτων και να εξετάζει όλες τις πτυχές μιας πραγματικότητας, η σφαιρική, αποκλίνουσα από το άκαμπτο δυτικό αφήγημα σκέψη του Γουότερς είναι αρκετή για να τον κατατάξει ως έναν αντιδραστικό, «ψεκασμένο» λαϊκιστή. Να σημειωθεί ότι όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί εις βάρος του Γουότερς από τον ίδιο τον κ. Δούκα, αυτόν τον πραγματικά άξιο εκφραστή της ομογενοποιημένης σκέψης (την οποία με τόση θέρμη καταγγέλλει ο Γουότερς στο «The Wall»), για να περιγράψουν ένα από τα σημαντικότερα και πιο αντισυμβατικά μυαλά της σύγχρονης Τέχνης.
Δυστυχώς, όσα εναύσματα κι αν μας δίνει η τέχνη, πάντοτε θα υπάρχουν κάποια μυαλά που θα παραμένουν ερμητικά κλειστά, απελέκητα, αρνούμενα πεισματικά να εμβαθύνουν και να ξεμυτίσουν εκτός της αυστηρώς διαμορφωμένης και μικροπρεπούς ατζέντας που υπηρετούν.
Κακόμοιρε Ρ. Γουότερς, τι σου ’μελλε να πάθεις στα στερνά σου…
