«Να τιμωρούνται πιο αυστηρά όσοι χρησιμοποιούν απαγορευμένα φυτοφάρμακα»

Διαστάσεις επιδημίας έχει πάρει η χρήση απαγορευμένων φυτοφαρμάκων στην Ελλάδα. Ενώ παλιότερα η χρήση τους αντιστοιχούσε σε ένα μικρό ποσοστό, σήμερα πλησιάζει το 1 στα 5 σκευάσματα να είναι παράνομο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, τουλάχιστον το 14% των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στα ευρωπαϊκά χωράφια είναι παράνομα, από περίπου 10% το 2015. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, όπως τη Θεσσαλία και τη Θράκη, ο αριθμός αυτός αγγίζει το 25%, με βάση τα στοιχεία του Ελληνικού Συνδέσμου Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).

Το 2022 κατασχέθηκαν από την αστυνομία στην Ευρώπη 2.040 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Europol από μια επιχείρηση σε ολόκληρη την ΕΕ – τέσσερις φορές μεγαλύτερος όγκος από ό,τι το 2019. Το θέμα έχει αναδειχθεί και από την «ΥΧ» παλαιότερα, αλλά και από την αγροτική εκπομπή της ΕΡΤ τον Μάρτιο του 2025.

Ωστόσο, ένα νέο γύρο δημοσιότητας, μαζί με τους κινδύνους που κρύβει η χρήση των απαγορευμένων φυτοφαρμάκων για αγρότες και για καταναλωτές, πυροδότησε ρεπορτάζ του Reuters πριν από μία εβδομάδα. Το ζήτημα έλαβε μεγαλύτερη διάσταση όταν ακολούθησαν νέα τηλεοπτικά ρεπορτάζ καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, με τη συμμετοχή αγροτών κυρίως από τη Θεσσαλία και τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και με τον πρόεδρο του ΕΣΥΦ, Γιώργο Ποντίκα, και τον αντιπρόεδρο, Βάσο Ευθυμιάδη.

Η πλευρά των αγροτών δηλώνει ότι η βασική αιτία άνθισης της λαθραίας εισαγωγής φυτοφαρμάκων είναι το υψηλό κόστος σε σχέση με τις γειτονικές χώρες (Βουλγαρία και Τουρκία). Ωστόσο, δεν θα πρέπει γενικά να υφίσταται σύγκριση κόστους ανάμεσα σε παράνομο και νόμιμο προϊόν. Από την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις εισαγωγής και εμπορίας των εγκεκριμένων σκευασμάτων φυτοπροστασίας, που αντιπροσωπεύονται από τον ΕΣΥΦ, διαμηνύουν ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στο κόστος, ειδικά αν συνυπολογιστούν τα έσοδα του κράτους από την εμπορία. Επίσης, εάν αγοράσει νόμιμα προϊόντα ο αγρότης θα μπορέσει να τα δηλώσει στα έξοδά του και να κερδίσει από τον φόρο εισοδήματος.

Τι προτείνει ο ΕΣΥΦ

«Χρειάζονται εντατικοί έλεγχοι –γιατί έλεγχοι γίνονται, ειδικά στα σύνορα– από το κράτος, αλλά δεν φτάνουν», αναφέρει στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του ΕΣΥΦ, Γιώργος Ποντίκας και προσθέτει: «Πρέπει να υπάρχουν αυστηρότερες κυρώσεις. Δεν μπορεί ένας αγρότης να παίρνει επιδότηση για το περιβάλλον και ταυτόχρονα να χρησιμοποιεί απαγορευμένο σκεύασμα. Θα πρέπει να προβλέπεται ως ποινή η κατάσχεση της επιδότησης. Επίσης, πρέπει να γίνουν πιο αυστηρές οι ποινές για τους εμπόρους και διακινητές απαγορευμένων σκευασμάτων, θα πρέπει το συγκεκριμένο αδίκημα να μετατραπεί σε “τριπλό” κακούργημα, διότι πρόκειται για ζήτημα τροφής, περιβάλλοντος και ασφάλειας του ίδιου του χρήστη».

Μπουκάλια χωρίς ετικέτα με άγνωστη σύσταση

Όπως μεταδίδει το Reuters στο ρεπορτάζ του, «καθώς το κόστος του ψεκασμού των καλλιεργειών κατά των εχθρών και ασθενειών γίνεται ολοένα και πιο ακριβό, οι αγρότες της Ελλάδας έχουν στραφεί σε μια φθηνότερη εναλλακτική λύση: Υγρά σε πλαστικά μπουκάλια χωρίς ετικέτες, που μεταφέρονται λαθραία από ξηράς και θάλασσας. Τα προϊόντα αυτά είναι πιο αποτελεσματικά, δήλωσαν Θεσσαλοί αγρότες. Είναι, επίσης, δυνητικά πιο επιβλαβή: Οι εργαστηριακές δοκιμές που παρακολούθησε το Reuters δείχνουν ότι τα μπουκάλια περιέχουν φυτοφάρμακα που έχουν απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και αρκετά χρόνια λόγω υποψιών για κινδύνους για τον άνθρωπο ή το περιβάλλον».

Το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς αυξάνονται οι απαγορευμένες δραστικές ουσίες με βάση τη νομοθεσία της ΕΕ. Η χρήση των απαγορευμένων φυτοφαρμάκων «είναι μια μακροχρόνια ανησυχία», δηλώνει εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Reuters. Εναπόκειται στα κράτη-μέλη να καταπολεμήσουν το λαθρεμπόριο, αλλά η Επιτροπή εργάζεται για την επιτάχυνση της έγκρισης νέων ουσιών, που θα βοηθήσουν τους αγρότες να καταπολεμήσουν νόμιμα τα έντομα, τα ζιζάνια και τις ασθένειες, όπως επισημαίνει ο εκπρόσωπος.

Από μεριάς του, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, αναφέρει στο Reuters ότι η Ελλάδα εργάζεται για την προστασία της δημόσιας υγείας, τη στήριξη των γεωργών και την προώθηση της ασφαλούς και νόμιμης γεωργικής παραγωγής. «Η καταπολέμηση της παρανομίας αποτελεί προτεραιότητα για εμάς», υποστηρίζει.

Αρκετά διαδεδομένη πρακτική

«Για να επιβιώσει ένας αγρότης πρέπει να γίνει εγκληματίας;», αναρωτιέται μιλώντας στο Reuters ο Γιώργος Ζέικος, μηλοπαραγωγός τέταρτης γενιάς στην Αγιά και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Ο Κίσσαβος». «Άλλο πράγμα είναι να παραβαίνεις τον νόμο για να κερδίσεις και άλλο να το κάνεις μόνο για να επιβιώσεις», προσθέτει.

Ο κ. Ζέικος τονίζει ότι έχει αρνηθεί τις προσφορές για τη χρήση παράνομων φυτοφαρμάκων. Αλλά αγρότες σε έξι χωριά σε όλη την περιοχή δηλώνουν ότι οι ίδιοι, ή συγγενείς ή γείτονές τους, τα είχαν δοκιμάσει.

Ένας άλλος πειρασμός είναι η αντιληπτή αποτελεσματικότητα των παράνομων φυτοφαρμάκων. Σε ένα διάλειμμα από τα χωράφια, αγρότες στο βαμβακοπαραγωγικό χωριό Μεταμόρφωση αφηγούνται στον ανταποκριτή του Reuters ότι τα παλαιότερα, απαγορευμένα πλέον φυτοφάρμακα ήταν τόσο ισχυρά που τα πουλιά δεν πετούσαν πάνω από τα χωράφια τους μετά τον ψεκασμό. Τώρα, όπως λένε, εφαρμόζουν διπλάσια δόση από τη συνιστώμενη του νόμιμου προϊόντος.

Ο πρόεδρος του ΕΣΥΦ, από την πλευρά του, απορρίπτει τους ισχυρισμούς των αγροτών ότι τα φυτοφάρμακα είναι ακριβά και αναποτελεσματικά. Όπως λέει, οι αρχές δεν κάνουν αρκετά για να τιμωρήσουν τους παραβάτες του νόμου. «Κάποιος που δηλητηριάζει τα τρόφιμά μας για να βγάλει κέρδος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κακοποιός», δηλώνει στο ειδησεογραφικό πρακτορείο.

Τα μειονεκτήματα

Στα μειονεκτήματα της χρήσης απαγορευμένων φυτοφαρμάκων, πέρα από τα διαφυγόντα έσοδα του κράτους και τις επιπτώσεις στην υγεία των ψεκαστών (αγροτών) και των καταναλωτών, συγκαταλέγονται και άλλες δύο, λιγότερο ορατές αρνητικές συνέπειες:

• Η ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων νερών, καθώς και η εξόντωση ή απομάκρυνση ωφέλιμων οργανισμών, όπως των μελισσών και άλλων εντόμων, καθώς και πολύτιμων ζώων.
• Η μόλυνση των παρτίδων με αγροτικά προϊόντα, που εξάγονται στο εξωτερικό, με υπολλείμματα από απαγορευμένες δραστικές ουσίες. Συνήθως γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι από τα κράτη-εισαγωγείς και από τα σούπερ-μάρκετ, οπότε μόλις διαπιστωθεί μολυσμένη παρτίδα, αυτή επιστρέφεται στη χώρα μας ή καταστρέφεται και μαζί δυσφημούνται όλα τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα.