Τις τελευταίες δεκαετίες, οι πολιτικές του δυτικού κόσμου έχουν δώσει προτεραιότητα στις μεγάλης κλίμακας εξαγορές γης ως μια ζωτικής σημασίας στρατηγική για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του αγροτικού τομέα της Αφρικής. Ωστόσο, τα πορίσματα πρόσφατης επιστημονικής μελέτης για λογαριασμό της μη κυβερνητικής οργάνωσης Misereor έρχονται να προστεθούν στην επιχειρηματολογία περί του εναντίου.
Όπως αποκαλύπτουν οι μελετητές, μόλις το 11% των εκτάσεων που υπόκεινται σε αυτά τα μεγάλα ντιλ γης καλλιεργούνται. Οι απόπειρες των επενδυτών να κερδοσκοπήσουν πάνω σε «περιουσιακά στοιχεία», όπως το νερό και η γη, εξηγούν μόνο μερικώς το φαινόμενο.
Άλλοι λόγοι περιλαμβάνουν την έλλειψη προηγούμενων αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με το δυναμικό παραγωγής της αποκτηθείσας γης, τις συγκρούσεις στα σύνορα με γειτονικές νεοαποκτηθείσες εκμεταλλεύσεις μεγάλης κλίμακας ή μικροϊδιοκτήτες γης, δυσκολίες στην προμήθεια εισροών, περιορισμούς κεφαλαίου των επενδυτών και ανασφάλεια για τη μακροπρόθεσμη εγκυρότητα της συμφωνίας απόκτησης της γης.
Κόντρα στην ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις επιτυγχάνουν υψηλότερες αποδόσεις από τους μικροκαλλιεργητές, η έκθεση κρίνει ανεπαρκείς τις μέχρι τώρα ενδείξεις για αυτό. Τα στοιχεία έδειξαν ότι πολλές από τις καλλιέργειες που παράγονται σε εκμεταλλεύσεις βιομηχανικής κλίμακας προορίζονται για μη διατροφικούς σκοπούς (σ.σ. κυρίως βιοκαύσιμα) και, σε γενικές γραμμές, επιτυγχάνουν χαμηλότερη μέση παραγωγικότητα ανά εκτάριο σε σύγκριση με τις μικρότερες, παρότι χρησιμοποιούν περισσότερους εξωτερικούς πόρους.
«Το αφήγημα ‘‘όσο μεγαλύτερη εκμετάλλευση, τόσο καλύτερα’’ δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα», τονίζει η σύμβουλος αγροτικής ανάπτυξης της Misereor, Sabine Dorlοchter-Sulser.
Επιπλέον, η απασχόληση εργατικού δυναμικού στις μικρές εκμεταλλεύσεις βρέθηκε σημαντικά υψηλότερη από ό,τι σε ελαφρά ή πλήρως μηχανοποιημένα μεγάλα αγροκτήματα. «Οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις χρειάζονται κυρίως εποχικούς εργάτες και δημιουργούν λίγες μόνιμες θέσεις εργασίας. Υπάρχουν πολλές απολύσεις εργαζομένων λόγω των μεγάλων αγορών γης», εξηγεί η ίδια. Πιο αναλυτικά, οι περισσότερες εκμεταλλεύσεις που υπόκεινται σε μεγάλες συμφωνίες γης εκτιμάται ότι έχουν μεταξύ 0,1 και 1 εργαζόμενο ανά εκτάριο, ανάλογα με την καλλιέργεια.
Αντίθετα, οι εκμεταλλεύσεις μικροκαλλιεργητών λειτουργούν απασχολώντας άνω του ενός εργάτη ανά εκτάριο, φτάνοντας έως και τους 3,77 εργάτες ανά εκτάριο. Τέλος, ο κίνδυνος για έναν εργάτη γης να βρεθεί αντιμέτωπος με το φάσμα της ανεργίας είναι μάλλον χαμηλός στις εκμεταλλεύσεις μικρής κλίμακας.
Οι μικροκαλλιεργητές συνήθως επιτυγχάνουν υψηλότερες αποδόσεις ανά εκτάριο εξαιτίας της υψηλής έντασης εργασίας και της διαφοροποίησης των καλλιεργειών. Αντίθετα, οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις επιτυγχάνουν υψηλότερη αποδοτικότητα κεφαλαίου και εργασίας με το τίμημα των χαμηλότερων αποδόσεων ανά εκτάριο.
