Τα τελευταία χρόνια επανέρχεται διαρκώς στο προσκήνιο η ανάγκη ύπαρξης μιας αγοράς «χωρίς μεσάζοντες». Μιας αγοράς δηλαδή όπου ο καταναλωτής θα απευθύνεται άμεσα και θα αγοράζει απευθείας από τον παραγωγό, σε χαμηλότερη τιμή από το super – market, το μανάβικο ή ακόμα και τη λαϊκή. Επιπλέον, ο παραγωγός θα εξασφαλίζει το σύνολο των εσόδων, απαλλαγμένος από την υποχρέωση να αποδώσει μέρος τους στον εκάστοτε έμπορο, μεσάζοντα, πωλητή. Είναι άλλωστε κοινή παραδοχή και στα ανώτατα κλιμάκια της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής, ότι οι λεγόμενες «αθέμιτες εμπορικές πρακτικές» αποτελούν μόνιμο πρόβλημα για τους αγρότες που ακόμα και σε επίπεδο συνεταιρισμών δίνουν πολλές φορές αγώνα με άνισους όρους για να καρπωθούν τους κόπους τους.
Από μια χούφτα παραγωγών, στους 600.000 καταναλωτές
Παρόλο που και στην Ελλάδα υπάρχουν τέτοιες αγορές και προσφέρουν έως έναν βαθμό λύσεις σε παραγωγούς και καταναλωτές, καμία πρωτοβουλία σε επίπεδο Ελλάδας ή Ευρώπης δεν έχει ίσως καταφέρει να συγκεντρώσει τόσο μαζικά υποστηρικτές και να διατηρήσει ή να γιγαντώσει τη δυναμική που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια το σύστημα REKO.
Το σύστημα αυτό κινητοποιεί αγρότες και καταναλωτές που συμμετέχουν σε επιλεγμένες ομάδες που σχηματίζονται μέσω του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου Facebook. Tο σύστημα αυτό, χωρίς μεσάζοντες, εμπνεύστηκε το 2012 ο Φινλανδός, αγρότης στο επάγγελμα, Thomas Snellman, παρατηρώντας παρόμοια εγχειρήματα στη Γαλλία. Αποφάσισε λοιπόν να το μεταφέρει και να το εξελίξει στη χώρα του. Μαζί με μερικούς συναδέλφους του δημιούργησε το σύστημα REKO, λέξη που προέρχεται από τις σουηδικές “Rejal Konsumtion” και μεταφράζονται σε «Δίκαιη Κατανάλωση».
Το καλοκαίρι του 2013, ο Snellman ξεκίνησε τις πρώτες παραδόσεις σε περιοχές της Φινλανδίας. Στην αρχή δεν ήταν εύκολο να πειστούν οι παραγωγοί ότι κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε. Το σημαντικό ήταν ότι το σύστημα θα ήταν απλό και εύκολο και για τις δύο πλευρές. Να πουλάει δηλαδή ο παραγωγός τα προϊόντα του και να αγοράζει από τους κοντινούς παραγωγούς. Μέσα στη διετία 2015-2016, το REKO άρχισε να εξαπλώνεται πολύ γρήγορα σε όλη τη Φινλανδία. Στις αρχές του 2015 υπήρχαν 50 ομάδες και 24.000 καταναλωτές που συμμετείχαν σε «δαχτυλίδια» REKO. To 2016 υπήρχαν 160 σημεία διανομής των προϊόντων, 3.700 παραγωγοί και 250.000 καταναλωτές που συμμετείχαν στο σύστημα. Αυτή την περίοδο, υπάρχουν 150 ενεργά γκρουπ και σχεδόν 200 σημεία διανομής προϊόντων, στα οποία συμμετέχουν 4.000 παραγωγοί και 600.000 καταναλωτές.
Ένα καταναλωτικό ρεύμα που στηρίζει την τοπική παραγωγή
Ένας από τους βασικούς λόγους για τη δημοφιλία του REKO είναι το γεγονός ότι το σύστημα είναι δωρεάν για όλους, όπως και η συμμετοχή σε μια τοπική ομάδα. Οι ομάδες λειτουργούν μέσω Facebook και σε κάθε «κλειστό» γκρουπ υπάρχει διαχειριστής που απασχολείται εθελοντικά. Από την πλευρά του παραγωγού το όφελος είναι ότι γνωρίζει από πριν πόσο θα πουλήσει και ξεπουλά γρήγορα. Με άλλα λόγια, παράγουν ανάλογα με τη ζήτηση και έτσι δεν πετάνε προϊόν.
Όπως ανέφερε ένας παραγωγός μελιού, «η επαφή πρόσωπο με πρόσωπο με τους καταναλωτές του εξασφαλίζει πιστούς καταναλωτές. Όταν συναντάς τον καταναλωτή μπορείς να εξηγήσεις πως παράγεται το προϊόν σου. Φαίνεται πάντως ότι το θέμα δεν είναι τόσο η τιμή καθώς οι καταναλωτές δείχνουν διατεθειμένοι να στηρίξουν τους τοπικούς παραγωγούς αν έχουν φρέσκα καλής ποιότητας προϊόντα».
Ο Thomas Snellman έχει προβεί σε υπολογισμούς για τους τζίρους που γίνονται στο σύστημα και υπολογίζει ότι το 2016 πραγματοποιήθηκαν πωλήσεις 30 εκατ. ευρώ. Φέτος το ποσό αναμένεται να ανέλθει στα 70 – 80 εκατομμύρια. Το σύστημα έχει αρχίσει να διαδίδεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εμπνευστής του REKO αναμένεται να επισκεφθεί τη χώρα μας τον Νοέμβριο, για να πραγματοποιήσει ομιλία στη Θεσσαλονίκη.
της Paivi Toyli, υπεύθυνης συντονισμού Food sector project, Πανεπιστήμιο Turku, Φινλανδία
