Καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο ορατές στη γηραιά ήπειρο, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές αναμένεται να παγιωθούν ως ο μεγάλος πονοκέφαλος του ευρωπαϊκού Βορρά, κάτι που επιβεβαιώνουν οι πρόσφατες φονικές πλημμύρες σε Γερμανία, Βέλγιο και Ολλανδία. Όμως, ο μεγάλος χαμένος των επόμενων χρόνων θα είναι για ακόμη μια φορά ο Νότος, ο οποίος θα σαρωθεί από την ξηρασία, την αύξηση της θερμοκρασίας στις αστικές περιοχές και την παρακμή της αγροτικής υπαίθρου, οξύνοντας το χάσμα μεταξύ βόρειων και νότιων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτά είναι μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα από την επισταμένη έρευνα, στην οποία προχώρησε η δημοσιογραφική ομάδα του Politico, συγκεντρώνοντας περισσότερα από 100 επιστημονικά έγγραφα, συνεντεύξεις με επιστήμονες του κλίματος και το διαρρέον προσχέδιο της επερχόμενης έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC). Το τελευταίο αποτελεί μια εκτενή μελέτη 4.200 σελίδων, κοντά στην ολοκληρωμένη της μορφή, η οποία μέχρι σήμερα συνιστά την πιο προηγμένη έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε έναν αιώνα άγριων επιπτώσεων στο κλίμα.
Πάντως, η κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι επωφελής για μερικούς από τους αγρότες της Ευρώπης. Οι θερμότεροι χειμώνες, οι μεγαλύτερες καλλιεργητικές περίοδοι και οι αυξημένες βροχοπτώσεις σημαίνουν ότι κάποια μέρη, ιδίως της Βόρειας Ευρώπης, θα παράγουν περισσότερα τρόφιμα από ό,τι σήμερα.
Οι νότιες περιοχές θα πληγούν σφοδρότερα από τον Βορρά
Για άλλα μέρη της ηπείρου, όπως η χώρα μας, η υπερθέρμανση του πλανήτη ισοδυναμεί με καταστροφή. Η κλιματική αλλαγή θα καταστήσει πιο υγρά τα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη, ενώ η Νότια Ευρώπη προβλέπεται ότι θα αποστραγγιστεί. Οι ξηρασίες αναμένεται να γίνουν πιο συχνές και συνάμα πιο ακραίες, ταλαιπωρώντας τις νότιες και κεντρικές πεδιάδες της Ευρώπης.
Οι μεσογειακές περιοχές υπολογίζεται ότι θα πληγούν περισσότερο, με το ποσοστό της γης, που θα αντιμετωπίζει τακτικά ξηρασίες, να αυξάνεται από 28% σε 49% στις πιο ακραίες περιπτώσεις. Τα διαστήματα ξηρασίας εκεί θα διαρκούν επίσης περισσότερο, σχεδόν μισό έτος – από δύο μήνες που είναι σήμερα. Ορισμένα μέρη της Ιβηρικής Χερσονήσου ενδέχεται να βιώσουν ξηρασίες για περισσότερο από επτά μήνες κάθε χρόνο.
Η απώλεια της βροχής θα δυσκολέψει την καλλιέργεια πολλών βασικών προϊόντων στη Νότια Ευρώπη, καθώς οι παραδοσιακές τοπικές καλλιέργειες θα «μεταναστεύσουν» προς τα βόρεια. Στο απευκταίο σενάριο ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου, τα γεωργικά μεγαοικοσυστήματα θα αρχίσουν να μετατοπίζονται προς τον βροχερό βορρά με ρυθμό 25 έως 135 χιλιόμετρα ανά δεκαετία.
Οι αποδόσεις σιταριού στη Νότια Ευρώπη –όπου το προϊόν καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια– θα μειωθούν κατά 12%, ενώ θα αυξηθούν κατά 5% στον Βορρά. Σε ακραία ενδεχόμενα υπερθέρμανσης, η παραγωγή σιταριού στον Νότο προβλέπεται να καταρρεύσει, φτάνοντας έως και στο ήμισυ των σημερινών επιπέδων.
Ακόμη και σε ένα πιο συντηρητικό σενάριο ανόδου της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου, θα είναι σχεδόν αδύνατον να καλλιεργηθεί καλαμπόκι σε μεγάλο μέρος της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και των Βαλκανίων χωρίς άρδευση. «Σε ένα πολιτισμικά σοκαριστικό ενδεχόμενο για την Ιταλία, οι καλύτερες ντομάτες μπορεί κάποια μέρα να είναι οι γερμανικές», τονίζει η δημοσιογραφική ομάδα.
Βραχυπρόθεσμες λύσεις και τάση εγκατάλειψης των αγροτικών περιοχών
Οι πιο διορατικοί αγρότες θα προσπαθούν να συγκρατήσουν νερό στη γη, κατασκευάζοντας μικρά φράγματα ή φυτεύοντας δέντρα. «Οι εκμεταλλεύσεις που θα χρησιμοποιούν πρακτικές άρδευσης θα αντέξουν περισσότερο», τονίζουν οι ειδικοί. Ακόμα κι αυτές, όμως, οι προσαρμογές, μόλις έρθουν αντιμέτωπες με τις αθρόες λειψυδρίες στη μεσογειακή λεκάνη, τελικά θα παύσουν να δίνουν λύσεις.
Η εικόνα εγκατάλειψης της υπαίθρου λόγω των αντίξοων κλιματικών συνθηκών έχει ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται. Στον Νότο, η ΕΕ αντιμετωπίζει την κλιματική αλλαγή ως έναν κομβικό νέο παράγοντα που εκτοπίζει τις οικογένειες από την αγροτική τους γη, σπρώχνοντάς τες να αναζητήσουν την τύχη τους σε ολοένα και πιο θερμές πόλεις. «Οι αγροτικές κοινότητες και οι παραδόσεις τους μαραζώνουν. Εκμεταλλεύσεις αφήνονται πλέον στην τύχη τους να ρημάξουν, δημιουργώντας νέους οικότοπους, εναποθέτοντας στη γη καύσιμη ύλη που αυξάνει τον κίνδυνο μεγάλων πυρκαγιών», αναφέρεται στη μελέτη.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε τον Δεκέμβριο του 2018 ότι τα 3/4 της Ισπανίας αντιμετωπίζουν απερήμωση, ενώ στην Κύπρο, το 99% της γης θα μπορούσε να μετατραπεί σε άγονα εδάφη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 30 Ιουλίου 2021
