Από τον Νίκο Τράγγαλο
Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ διαπραγματεύθηκε ορισμένες νέες εμπορικές συμφωνίες, πιο πρόσφατα με τις χώρες του Mercosur, και η Κομισιόν αναμένεται να συνάψει περισσότερες τέτοιες συμφωνίες στο μέλλον. Η γεωργία είναι πάντα σημαντική σε αυτές τις διαπραγματεύσεις. Για να επισημανθεί η διαφορά με τις πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες στο πλαίσιο του ΠΟΕ, οι εμπορικές ρυθμίσεις μεταξύ των επιλεγμένων χωρών συχνά αναφέρονται ως περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες, ακόμα και αν αφορούν μόνο δύο χώρες. Η ΕΕ έχει διαπραγματευθεί με την πάροδο των ετών περίπου 70 εμπορικές συμφωνίες και βρίσκονται σε εξέλιξη άλλες 12.
Ο ρυθμός με τον οποίο η ΕΕ έχει συνάψει περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες έχει επιταχυνθεί με την πάροδο του χρόνου. Το μερίδιο του συνολικού εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ, υπό αυτές τις συμφωνίες, προσεγγίζει το 40%. Σε ολόκληρο τον κόσμο, η ΕΕ έχει συνάψει τον μεγαλύτερο αριθμό συμφωνιών, περίπου τις τριπλάσιες από τις ΗΠΑ.
«Ειδική μεταχείριση»
Παραδοσιακά, οι περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες αφορούσαν κυρίως δασμούς, οι οποίοι μειώνονταν ή εξαλείφονταν στις συναλλαγές μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών, συνήθως για συμφωνημένους καταλόγους συγκεκριμένων αγαθών.
Τα «ευαίσθητα» προϊόντα, ιδίως τα είδη αγροτοδιατροφής, συχνά τυγχάνουν ειδικής μεταχείρισης. Είτε εξαιρούνται εντελώς από δασμολογικές μειώσεις είτε υπόκεινται σε μειώσεις δασμών. Ένα άλλο σύνηθες χαρακτηριστικό για την αντιμετώπιση των «ευαίσθητων» προϊόντων είναι οι δασμολογικές ποσοστώσεις, όπου οι μειωμένοι δασμοί ισχύουν μόνο για περιορισμένη ποσότητα εισαγωγών.
Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, η κάλυψη των συμφωνιών έχει διευρυνθεί. Οι περικοπές δασμών έγιναν μεγαλύτερες και εφαρμόστηκαν σε μεγαλύτερο ποσοστό όλων των προϊόντων. Οι μη δασμολογικοί εμπορικοί φραγμοί, όπως οι υγειονομικοί και φυτοϋγειονομικοί κανονισμοί, ενσωματώνονταν όλο και περισσότερο στις συμφωνίες. Οι εμπορικές συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών και οι δημόσιες συμβάσεις συμπεριλήφθηκαν συνολικά και οι άμεσες ξένες επενδύσεις και η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων έγιναν επίσης μέρος των διαπραγματεύσεων των συμφωνιών αυτών.
Τι οδηγεί στις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες
Παραδοσιακά, οι εμπορικές συμφωνίες μεταξύ επιλεγμένων χωρών είναι συνάρτηση των ιστορικών- πολιτικών σχέσεων, οι οποίες συχνά χρονολογούνται από την εποχή των αποικιών. Οι εμπορικές συμφωνίες πραγματοποιούνται για τη σταθεροποίηση και την ενίσχυση της οικονομίας, δυναμώνοντας τους πολιτικούς δεσμούς των συμμετεχόντων. Ταυτοχρόνως, αποτελούν έναν αποτελεσματικότερο τρόπο προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης, παρέχοντας ευρύτερες επιλογές και χαμηλότερες τιμές στους καταναλωτές και αξιοποιώντας καλύτερα τους πόρους.
Γιατί είναι τόσο δύσκολη η γεωργία;
Η γεωργία ήταν πάντα ο πιο δύσκολος τομέας στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, είτε πολυμερείς, είτε διμερείς. Με βάση τον παγκόσμιο μέσο όρο, οι δασμοί των γεωργικών προϊόντων εξακολουθούν να φτάνουν το 18%, ενώ για τα βιομηχανικά προϊόντα είναι περίπου στο 4%.
Γιατί οι δασμοί στη γεωργία είναι τόσο υψηλοί, επιπλέον των επιδοτήσεων και άλλων μορφών κρατικής στήριξης; Η απάντηση είναι τόσο πολύπλοκη όσο και απλή: Τα γεωργικά λόμπι, ιδιαίτερα εκείνα στις ανεπτυγμένες χώρες, έχουν πείσει το ευρύ κοινό και τους πολιτικούς ότι ο αγροτικός τομέας είναι πιο ευάλωτος από άλλους οικονομικούς τομείς και, ως εκ τούτου, χρειάζεται μεγαλύτερη προστασία.
Ωστόσο, ο ευαίσθητος τομέας της γεωργίας δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση στις διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ, διότι έρχεται αντιμέτωπος με διαπραγματεύσεις και των εγχώριων στηρίξεων και των εξαγωγικών επιδοτήσεων, πέρα από των επιβαλλόμενων δασμών. Σε πιο πρόσφατες συμφωνίες, τα γεωργικά προϊόντα καλύπτονται πολύ περισσότερο από το άνοιγμα της αγοράς μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών. Από την άποψη αυτή, μπορεί κανείς να κατανοήσει τις ανησυχίες μεταξύ των αγροτών σχετικά με τις προσπάθειες της ΕΕ να συμμετάσχει σε όλο και μεγαλύτερη απελευθέρωση του περιφερειακού εμπορίου.
Θετικές πτυχές για τους αγρότες
Κατ’ αρχάς, στον βαθμό που οι περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες έχουν καταστεί υποκατάστατα των ευρέων εμπορικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του ΠΟΕ, οι πολιτικές στήριξης των αγροτικών εκμεταλλεύσεων εξοικονομούν κάποια πίεση, δεδομένου ότι οι εγχώριες επιδοτήσεις δεν βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Στην ΕΕ, τα τέσσερα πέμπτα της συνολικής κυβερνητικής στήριξης στη γεωργία έχουν τη μορφή εγχώριας στήριξης, ενώ μόνο το ένα πέμπτο της στήριξης έχει τη μορφή προστασίας των συνόρων. Με άλλα λόγια, στις διαπραγματεύσεις επηρεάζεται μόνο ένα περιορισμένο μερίδιο της στήριξης της εκμετάλλευσης.
Δεύτερον, στις συμφωνίες, οι αγορές ανοίγουν τόσο για την ΕΕ όσο και για τους εμπορικούς εταίρους της. Ο τομέας τροφίμων και γεωργίας της ΕΕ είναι ένας αυξανόμενος και όλο και πιο επιτυχημένος εξαγωγέας και θα πρέπει να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται έτσι.
Τρίτον, η ΕΕ μπορεί και βοηθά εκείνους τους παραγωγούς που ενδέχεται να υποστούν απώλειες λόγω του ανοίγματος της αγοράς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένοι υποτομείς της γεωργίας υπόκεινται σε πιέσεις από τις ανταγωνιστικές εισαγωγές.
Ωστόσο, καθώς η οικονομία της ΕΕ συνολικά θα κερδίσει από την απελευθέρωση του εμπορίου, είναι δυνατή και δικαιολογημένη η βοήθεια προς όσους πληρώνουν το κόστος τέτοιων παροχών. Στην περίπτωση της συμφωνίας Mercosur, ο απερχόμενος Επίτροπος Γεωργίας πρότεινε ήδη ένα πακέτο βοήθειας ύψους 1 δισ. ευρώ, το οποίο θα βοηθήσει τους πληγέντες γεωργούς.
