των Κώστα Καραντινινή, Πανεπιστήμιο Γεωπονικών Επιστημών, Σουηδία και Σεβαστής Χατζοπούλου, Πανεπιστήμιο Ροσκίλντε, Δανία
Οτελευταίος κυβερνητικός ανασχηματισμός με την «αναβάθμιση» του υπουργού και του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) προκάλεσε αναστάτωση στον χώρο της αγροδιατροφής. Μετά από ενάμιση χρόνο θητείας, ο υπουργός και ο υφυπουργός μόλις κατάφεραν να ξεπεράσουν τον μέσο όρο 16,8 μηνών θητείας στο ΥΠΑΑΤ (βλ. διάγραμμα). Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι η «αναβάθμιση» των υπουργών. Αυτά που χρειάζονται ανασχηματισμό και αναβάθμιση είναι η γεωργία και το σύστημα αγροδιατροφής.
Το ΥΠΑΑΤ θεωρείται μάλλον «κατώτερο» των υπουργείων Εσωτερικών και Περιβάλλοντος, στα οποία «αναβαθμίστηκαν» ο μέχρι χθες υπουργός και υφυπουργός ΥΠΑΑΤ αντίστοιχα. Όντως, στην ιεραρχική κατάταξη των 18 υπουργείων, το ΥΠΑΑΤ είναι 16ο. Στο ΥΠΑΑΤ οι πολιτικοί λειτουργούν λες και κάνουν το «αγροτικό» τους. Αυτό αντανακλά την αντίληψη της εγχώριας πολιτικής ελίτ για τη γεωργία, την αγροδιατροφή και την περιφερειακή ανάπτυξη. Διαφεύγει την προσοχή ότι η αγροδιατροφή αφορά το 10% του ΑΕΠ, το 12% της απασχόλησης, το 1/5 των εξαγωγών της χώρας. Παραβλέπεται ότι η γεωργία ήταν ο μόνος κλάδος της οικονομίας που δεν κατέρρευσε σε όλη τη δεκαετία οικονομικής κρίσης και της πρόσφατης πανδημίας, βελτιώνοντας την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, συμβάλλοντας σε ενός άλλου είδους εξωτερική πολιτική και δημόσια διπλωματία.
Ζητείται όραμα
Όσο συντηρείται η αμετροεπής αντίληψη για την αγροδιατροφή, το ΥΠΑΑΤ δεν θα προσελκύει αφοσιωμένους οραματιστές πολιτικούς. Αντίθετα, οι εκάστοτε υπουργοί θα επιδιώκουν σύντομη «αναβάθμιση», προκαλώντας αστάθεια στη διοίκηση του ΥΠΑΑΤ και ασυνέχεια στη στρατηγική της αγροτικής πολιτικής.
Σύμφωνα με το βιογραφικό τους, ο νέος υπουργός –όπως και οι αποχωρήσαντες– δεν φαίνεται να έχει άμεση σχέση (σπουδές, εμπειρία) με τη γεωργία ή την αγροδιατροφή. Ο νέος υφυπουργός είναι γεωπόνος με θητεία στην αγροδιατροφή. Αυτό δεν θα έπρεπε, κατ’ αρχάς, να αποτελεί κύριο κριτήριο επιλογής ενός υπουργού. Η θέση του υπουργού είναι πολιτική, στρατηγική και επιτελική. Τα όποια κενά γνώσης του αντικειμένου –και κυρίως η συνέχεια της πολιτικής– θα έπρεπε να εξασφαλίζονται από τις δομές του υπουργείου και τη σύνδεσή τους με τους φορείς διακυβέρνησης του συστήματος αγροδιατροφής. Όμως, είναι πάγια τακτική, στο ΥΠΑΑΤ και σε όλα σχεδόν τα υπουργεία, οι υπουργοί να πλαισιώνουν τα γραφεία τους με εγκάθετα στελέχη, τα οποία τους ακολουθούν στη νέα θέση ή εξαφανίζονται, όταν οι υπουργοί «αναβαθμιστούν» ή αποχωρήσουν.
Εάν όντως αναβαθμίστηκαν ο υπουργός και ο υφυπουργός ΥΠΑΑΤ, αυτό μάλλον αποτελεί επιβράβευση της 18μηνης θητείας τους, που, όπως φαίνεται, ο πρόεδρος της κυβέρνησης αξιολόγησε ως επιτυχημένη. Το έργο των αποχωρησάντων από το ΥΠΑΑΤ είναι πολύ νωρίς να αξιολογηθεί και η αγροτική πιάτσα χαρακτηρίζει την «αναβάθμισή» τους ως «φυγή προς τα εμπρός», αφού τα δύσκολα μόλις ξεκίνησαν: Νέα ΚΑΠ, εθνικό σχέδιο αγροτικής πολιτικής, «Πράσινη Συμφωνία», «Νόμος για το περιβάλλον», Στρατηγικές «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και «Βιοποικιλότητα», οι τεράστιες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και των νέων τεχνολογιών. Η αγροδιατροφή καλείται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο και χρειάζεται μακροχρόνια στρατηγική, συνέχεια και επίμονη δουλειά.
Αγροδιατροφικός ανασχτηματισμός
Η ανησυχία και ο εκνευρισμός που προκάλεσε, κυρίως μεταξύ των γεωργών, ο ανασχηματισμός, καταδεικνύει για ακόμη μία φορά την έλλειψη ολοκληρωμένης διακυβέρνησης του συστήματος αγροδιατροφής. Εκτός από την ασυνέχεια στη δομή του υπουργείου, είναι εμφανής η απουσία ενός μόνιμου γραμματέα Αγροτικής Πολιτικής και μίας Διαρκούς Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την αγροδιατροφή. Απουσιάζει η ολοκληρωμένη, ενιαία, συστηματική επαγγελματική οργάνωση των γεωργών και των μερών του αγροδιατροφικού συστήματος, που τώρα εκπροσωπούνται αποσπασματικά χωρίς να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Αυτό που χρειάζεται ανασχηματισμό και αναβάθμιση είναι το σύστημα αγροδιατροφής. Η γεωργία και η αγροεφοδιαστική αλυσίδα είναι μέρη του συστήματος αγροδιατροφής, που εκτός από τους γεωργούς, τους προμηθευτές εισροών, τους μεταποιητές και εμπόρους τροφίμων, το συνιστούν οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι, τα αγροοικολογικά σχήματα, οι φορείς πολιτικής, οι συνεταιρισμοί, οι καταναλωτές, το σύστημα εστίασης και άλλοι σχετικοί κλάδοι, ο τουρισμός, η ενέργεια, οι μεταφορές, όπως και η έρευνα, η εκπαίδευση και τα συστήματα συμβουλών και εφαρμογών.
Η γεωργία θα αναβαθμιστεί, όταν το σύστημα αγροδιατροφής ανασχηματιστεί και αποκτήσει ενιαία διακυβέρνηση. Τότε η άσκηση πολιτικής θα έχει στρατηγική, συνέχεια, και μακροχρόνια προοπτική. Τότε, οι ανασχηματισμοί και οι αλληλουχίες κυβερνήσεων και κομμάτων δεν θα διαταράσσουν το σύστημα και η μετάθεση των υπουργών ΥΠΑΑΤ δεν θα θεωρείται «αναβάθμιση».
