Ανησυχητικές διαστάσεις παίρνει η επέκταση της προσβολής σε δέντρα αμυγδαλιάς της ασθένειας Φόμοψη, ή Φουζίκοκο, ή Έλκος των κλαδίσκων της αμυγδαλιάς. Η ασθένεια οφείλεται στον μύκητα Fusicoccum amygdali, συνώνυμο του Phomopsis amygdali. Πρωτοεμφανίστηκε στην αμυγδαλιά στη Γαλλία το 1905 και στη ροδακινιά στις ΗΠΑ το 1941. Στη χώρα μας αποτελεί σημαντικό πρόβλημα τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα στις περιοχές της Λάρισας και των Σερρών.
Εξαιρετικά ευνοϊκές για την ανάπτυξη της ασθένειας είναι οι περιοχές που παρουσιάζουν υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία, κυρίως κατά τη βλαστική περίοδο. Για τη μετάδοση της μόλυνσης, οι θερμοκρασίες, απ’ ό,τι βλέπουμε, έχουν ένα ευρύ φάσμα, μεταξύ 5ο-36οC (με άριστη αυτή μεταξύ 27 και 29οC).
Συμπτώματα της ασθένειας
Τα σπουδαιότερα συμπτώματα εμφανίζονται κατά κανόνα στην βάση των ετήσιων κλαδίσκων. Παρατηρούνται βυθισμένα τεφροκάστανα, μέχρι καστανά έλκη με μελανά μικροσκοπικά στίγματα και διακρίνεται έκκριση κόμμεος κυρίως γύρω από τους οφθαλμούς (εικόνα 1).
Την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι οι προσβεβλημένοι κλαδίσκοι μαραίνονται και ξηραίνονται (εικόνα 2).
Στους μεγάλους κλάδους και στους βραχίονες παρατηρούνται πολλές φορές έλκη του φλοιού κάτω από τα οποία το ξύλο εμφανίζεται επίσης με χρώμα καστανό. Κατά τα πρώτα χρόνια της προσβολής, το δέντρο μπορεί να αντικαθιστά τα κατεστραμμένα μέρη με νέα βλάστηση, αλλά σιγά-σιγά όσο περνούν τα χρόνια το προσβεβλημένο δέντρο εξασθενεί (εικόνα 3).
Ακόμη, οι μολύνσεις που πραγματοποιούνται αργά το φθινόπωρο εκδηλώνονται κατά την επόμενη βλαστική περίοδο υπό μορφή μη έκπτυξης οφθαλμών ή εκπτύξεως καχεκτικών βλαστών και ανθέων που σύντομα αποξηραίνονται. Τον χειμώνα τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως γύρω από τους οφθαλμούς σαν κηλίδες τεφρού χρώματος (εικόνα 4).
Τρόποι καταπολέμησης:
- Ψεκασμός με τα κατάλληλα μυκητοκτόνα (π.χ. Captan ή Βορδιγάλειος πολτός ή Οξυχλωριούχος χαλκός) στα κρίσιμα στάδια εμφάνισης και μετάδοσης της ασθένειας (βροχερός καιρός, θερμοκρασία 15-30οC). Συνιστώνται 2-3 ψεκασµοί το φθινόπωρο και τον χειμώνα με χαλκούχα. Ο πρώτος µε την πτώση των φύλλων, ο δεύτερος αµέσως µετά το κλάδεµα και ο τρίτος κατά τη διάρκεια του λήθαργου τον χειµώνα. Οι ψεκασμοί θα πρέπει να συνεχιστούν την άνοιξη κατά την περίοδο έκπτυξης των οφθαλμών, μέχρι τον σχηματισμό και της διόγκωσης των νεαρών καρπιδίων, κυρίως με υδροξείδιο του χαλκού, boscalid, pyraclostrobin, Iprodione κ.ά.
- Απομάκρυνση από το χωράφι των προσβεβλημένων βλαστών και καταστροφή με φωτιά.
- Καλλιεργητικές φροντίδες για τη μείωση της ατμοσφαιρικής υγρασίας. Φύτευση σε μεγάλες αποστάσεις για την ευκολότερη κυκλοφορία του αέρα. Αυστηρό κλάδεμα της κόμης των δέντρων για τον ίδιο σκοπό.
Τρόποι πρόληψης:
- Επιλογή ανθεκτικών ποικιλιών για την εγκατάσταση του αμυγδαλεώνα. Η πατενταρισμένη ποικιλία Σολέτα για παράδειγμα, πέρα των υπόλοιπων πλεονεκτημάτων (αυτογόνιμη, όψιμη ανθοφορία, ανθεκτικότητα στους παγετούς, μεγάλη παραγωγή, υψηλή ποιότητα καρπού) παρουσιάζει την μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην Φόμοψη. Από τις παλιές ποικιλίες, πάρα πολύ ανθεκτική είναι η Τέξας, ενώ αρκετά ευαίσθητη είναι η Tuono (δηλαδή η Truito) ή Guara, όπως τη λένε σήμερα οι Ισπανοί.
Γιατί η Σολέτα είναι ανθεκτική
Αξίζει, ενδεικτικά, να περιγράψουμε από τις νέες ποικιλίες τον κυριότερο εκπρόσωπο τους, την ποικιλία Σολέτα. Η Σολέτα είναι μια καινούρια αυτογόνιμη ποικιλία (εικόνα 5), που θα τη λέγαμε σχετικά όψιμης άνθισης. Έχει μέτρια λαιμαργία σαν δέντρο και ημι-ορθόκλαδη συμπεριφορά. Συνίσταται η φύτευση της σε μικρότερες αποστάσεις σε σχέση με τις κλασικές ποικιλίες (4,5×4,5 μέτρα αντί για 6×6).
Επίσης, προσαρμόζεται πολύ καλά σε συστήματα υπέρ-πυκνής φύτευσης και σε συνδυασμό με τα κατάλληλα υποκείμενα, όπως είναι το Rootpack-20. Ανθίζει τρεις ημέρες πριν από την Guara (Tuono ή Truito), τα άνθη της είναι λευκού χρώματος, μέτριου-μεγάλου μεγέθους. Παρουσιάζει μεγάλη πυκνότητα ανθών και επομένως και καρποφορίας (εικόνα 6).
Ο καρπός της ωριμάζει 25 ημέρες μετά την Guara, έχει σκληρό κέλυφος και δεν παράγει «διπλά» σπέρματα (αμύγδαλα). Το σχήμα του καρπού είναι ελλειπτικό και οι αποδόσεις ψίχας-κελύφους κυμαίνονται από 31% ως 37%. Η ψίχα καλύπτει το σύνολο της κοιλότητας του καρπού. Το μέγεθος της ψίχας θεωρείται μεγάλο, είναι ελλειπτικού σχήματος και έχει πολύ καλές εμπορικές προοπτικές. Το μέσο βάρος της ψίχας είναι 1,52 γραμμάρια (εικόνα 7).
Η φλούδα της ψίχας αφαιρείται εύκολα κατά την επεξεργασία και η γεύση του είναι πολύ καλή. Μπορεί να αξιοποιηθεί εμπορικά κυρίως ως σνακ (νωπή κατανάλωση) αλλά και από την βιομηχανία (επεξεργασμένο για γάλα ή άλλα προϊόντα).
Του Δρ. Αλέξανδρου Παπαχατζή, Καθηγητή Δενδροκομίας του ΤΕΙ Θεσσαλίας και Διευθυντή του Θεσμοθετημένου Εργαστηρίου «Δενδροκηπευτικών & Εδαφικών Πόρων, HortLab» και του Μιχάλη Τσεσμελή, Γεωπόνου των Φυτωρίων Τσεσμελή
