«Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο»: Τι αλλάζει για γεωργούς και κτηνοτρόφους
Στροφή 180 μοιρών στους τρόπους παραγωγής, αγοράς και κατανάλωσης των τροφίμων επιχειρεί να κάνει μέσα στην ερχόμενη δεκαετία η Ευρωπαϊκή Ένωση, καλώντας γεωργούς και κτηνοτρόφους να… ξεχάσουν όσα γνώριζαν μέχρι σήμερα, και να πρωταγωνιστήσουν για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Μετά την παρουσίαση των σημαντικότερων ειδικών στρατηγικών της την περασμένη Τετάρτη σχετικά με τον αγροδιατροφικό τομέα και τη βιοποικιλότητα, το μήνυμα είναι σαφές: Οι παραγωγοί θα πρέπει να ανταποκριθούν στις νέες αυξημένες απαιτήσεις για να καταφέρουν να διατηρήσουν τον ενεργό τους ρόλο στην παραγωγική αλυσίδα, και να υιοθετήσουν πρακτικές που θα τους βοηθήσουν να «παράγουν περισσότερα με λιγότερα». Για να το επιτύχουν αυτό, η χρήση των νέων τεχνολογιών, των καινοτόμων πρακτικών, της συνεργασίας και της σύγχρονης συμβουλευτικής αποτελούν μονόδρομο.
Οι δύο στρατηγικές, «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (F2F) και «Βιοποικιλότητα», είναι αλληλοενισχυόμενες και, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Κομισιόν, «φέρνουν σε επαφή τη φύση, τους γεωργούς, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για να εργαστούν από κοινού για ένα ανταγωνιστικό βιώσιμο μέλλον».
Μεγάλες ανατροπές
Οι στόχοι της ειδικής στρατηγικής F2F είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι, καθώς προβλέπουν έως το 2030:
1. Μείωση κατά 50% της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και του κινδύνου που συνδέεται με αυτά, και κατά 50% της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων. Η Επιτροπή θα λάβει μέτρα για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων και τη διατήρηση των εισοδημάτων των γεωργών, μεταξύ των οποίων η βελτίωση των διατάξεων για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία και η προώθηση της ευρύτερης χρήσης ασφαλών εναλλακτικών τρόπων προστασίας της συγκομιδής από επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες.
2. Μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών τουλάχιστον κατά 50%, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει υποβάθμιση της γονιμότητας του εδάφους. Σκοπός είναι με τον τρόπο αυτόν να μειωθεί η χρήση λιπασμάτων τουλάχιστον κατά 20%.
3. Μείωση κατά 50% των πωλήσεων αντιμικροβιακών φαρμάκων που θα ισχύσουν από το 2022 για τα εκτρεφόμενα ζώα και τις υδατοκαλλιέργειες. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η μικροβιακή αντοχή που συνδέεται με τη χρήση αντιμικροβιακών οδηγεί σε περίπου 33.000 θανάτους στην ΕΕ κάθε χρόνο.
4. Αύξηση των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας έως το 25% της γεωργικής γης. Σημειώνεται ότι σήμερα μόνο το 8% περίπου της γεωργικής έκτασης στην ΕΕ αφορά βιολογικές καλλιέργειες. Για να επιτευχθεί ο στόχος πρέπει να εξασφαλιστεί η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη του τομέα και να προωθηθεί η ζήτηση.
Κτηνοτροφία
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, ο πρωτογενής τομέας είναι υπεύθυνος για το 10,3% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ και σχεδόν το 70% αυτών προέρχεται από την κτηνοτροφία (μεθάνιο, οξείδιο του αζώτου χωρίς CO2). Η στρατηγική F2F επικεντρώνεται, λοιπόν, και στην ανάπτυξη της βιώσιμης ζωικής παραγωγής και τη μείωση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιπτώσεων της κτηνοτροφίας.
Ειδικότερα, η ΚΑΠ θα συνοδεύσει αυτόν τον μετασχηματισμό με την υποστήριξη καινοτόμων λύσεων και βιώσιμων πρακτικών παραγωγής. Η Επιτροπή θα διευκολύνει επίσης τη διάθεση στην αγορά βιώσιμων και καινοτόμων πρόσθετων υλών ζωοτροφών που συμβάλλουν στη μείωση του σχετικού αποτυπώματος αερίων του θερμοκηπίου (GHG) και της ρύπανσης των υδάτων και της ατμόσφαιρας.
Επιπλέον, το πρόγραμμα «Horizon Europe» θα προωθήσει την έρευνα για να αυξηθεί η διαθεσιμότητα και οι πηγές εναλλακτικών πρωτεϊνών.
Βιώσιμη κατανάλωση
Στο πλαίσιο της στρατηγικής, θα δοθεί έμφαση στην πληροφορία που πρέπει να φθάνει στον καταναλωτή. Προτεραιότητα είναι η υποχρεωτική σήμανση διατροφής στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας.
Μείωση της σπατάλης
Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να μειωθεί κατά το ήμισυ η κατά κεφαλήν σπατάλη τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και σε επίπεδο καταναλωτών έως το 2030.
Καταπολέμηση της απάτης
Η ΕΕ θα εντείνει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα των τροφίμων και στο πλαίσιο αυτό θα συνεργαστεί τόσο με τα κράτη-μέλη όσο και με την Europol.
Καινοτομία, τεχνολογία, επενδύσεις
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Horizon Europe», η Επιτροπή προτείνει να δαπανηθούν 10 δισ. ευρώ στην έρευνα και στην καινοτομία για τα τρόφιμα, τη βιοοικονομία, τους φυσικούς πόρους, καθώς και για τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών και για τις λύσεις που βασίζονται στη φύση για τα γεωργικά είδη διατροφής.
Η Επιτροπή θα επεκτείνει την ανάλυση των δορυφορικών εικόνων και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για να επιτρέψει ακριβέστερες γεωργικές εργασίες και παρακολούθηση της κατάστασης των γεωργικών εκτάσεων.
Επίσης, στόχος είναι να έχουν όλες οι αγροτικές περιοχές πρόσβαση σε ταχείες ευρυζωνικές συνδέσεις έως το 2025, ώστε να καταστεί δυνατή η ψηφιακή καινοτομία.
Το Ταμείο InvestEU θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις στον αγροδιατροφικό τομέα, αίροντας τους κινδύνους για τις επενδύσεις από ευρωπαϊκές εταιρείες και διευκολύνοντας την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης.
Το 2020 το πλαίσιο για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων, καθώς και η ανανεωμένη στρατηγική για τη βιώσιμη χρηματοδότηση θα κινητοποιήσουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα για να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μετάβαση και για να πραγματοποιηθούν πιο βιώσιμες επενδύσεις, μεταξύ άλλων, στον τομέα της γεωργίας και της παραγωγής τροφίμων.
Η ΚAΠ πρέπει, επίσης, να διευκολύνει ολοένα και περισσότερο τις επενδύσεις για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και την επιτάχυνση του πράσινου και ψηφιακού μετασχηματισμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Συμβουλευτικές υπηρεσίες
H Επιτροπή θα προωθήσει αποτελεσματικά τα συστήματα γνώσης και καινοτομίας της γεωργίας (AKIS), με τη συμμετοχή όλων των παραγόντων της αλυσίδας τροφίμων. Μάλιστα, στα στρατηγικά τους σχέδια, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να αυξήσουν την υποστήριξή τους για το AKIS και να ενισχύσουν τους πόρους που απαιτούνται για την ανάπτυξη και τη διατήρηση κατάλληλων συμβουλευτικών υπηρεσιών που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας.
Βιωσιμότητα
Προκειμένου να επιταχυνθεί και να διευκολυνθεί αυτή η μετάβαση, η Επιτροπή θα προτείνει νομοθετική πρωτοβουλία για ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων πριν από το τέλος του 2023.
Επιπλέον, θα αναπτύξει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τη διασφάλιση της προσφοράς τροφίμων και της επισιτιστικής ασφάλειας που θα πρέπει να εφαρμόζεται σε περιόδους κρίσης.
Το αποθεματικό για την κρίση στον γεωργικό τομέα θα ανανεωθεί, ώστε το πλήρες δυναμικό του να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευθύς εξαρχής σε περίπτωση κρίσης στις γεωργικές αγορές.
ΚΑΠ
Η πρόταση της Επιτροπής για τη νέα ΚΑΠ επικεντρώνεται ήδη στη βιωσιμότητα και στη σύνδεσή της με το περιβάλλον, το κλίμα και την ασφάλεια των τροφίμων. Θυμίζουμε ότι το 40% του προτεινόμενου προϋπολογισμού προορίζεται σε δράσεις για το κλίμα. Η ΚΑΠ περιλαμβάνει βασικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας, όπως είναι τα νέα «οικολογικά προγράμματα». Αυτά, σύμφωνα με την Κομισιόν, θα προσφέρουν σημαντική ροή χρηματοδότησης για την προώθηση βιώσιμων πρακτικών, όπως η γεωργία ακριβείας κ.ά.
Σύμφωνα με την ειδική στρατηγική, τα κράτη-μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα οικολογικά προγράμματα τροφοδοτούνται από τους κατάλληλους πόρους και υλοποιούνται στα στρατηγικά σχέδια. Μάλιστα, η Κομισιόν θα υποστηρίξει τη θέσπιση ενός ελάχιστου προϋπολογισμού οριοθέτησης για τα οικολογικά προγράμματα.
