Οι αρχηγοί κρατών άνοιξαν τον δρόμο για τη νέα ΚΑΠ

✱ Τον Οκτώβριο τα νέα κείμενα δηλώνει η Τζούλια Κλόκνερ
✱ Αντιπαραθέσεις στο Συμβούλιο Υπουργών με Κομισιόν για Εθνικά Στρατηγικά Σχέδια και Πράσινη Συμφωνία

Η Σύνοδος Κορυφής, που μετά από τέσσερις μέρες διαβουλεύσεων ολοκληρώθηκε την προηγούμενη Τρίτη, δεν είχε ως αποτέλεσμα μόνο τη συμφωνία για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και το Ταμείο Ανάκαμψης. Έλαβε, επίσης, αποφάσεις για τον προϋπολογισμό της ΚΑΠ της περιόδου 2021-2027 και τους πόρους για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, ενώ αποσαφήνισε κρίσιμες πτυχές της.

Η εξέλιξη αυτή καθιστά, πλέον, υλοποιήσιμο τον σχεδιασμό της γερμανικής προεδρίας, όπως αυτός διατυπώθηκε από την υπουργό Γεωργίας, Τζούλια Κλόκνερ, την προηγούμενη Δευτέρα στο Συμβούλιο Υπουργών, για κατάθεση τον Οκτώβριο των τελικών κειμένων τόσο της νέας ΚΑΠ, όσο και της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο».

«Μας ζητάτε να κάνουμε περισσότερα με λιγότερους πόρους», ήταν η πρώτη αντίδραση των ευρωπαϊκών οργανώσεων, ενώ για «απόφαση μειωμένων φιλοδοξιών» κάνει λόγο η οργάνωση των νέων αγροτών της ΕΕ, CEJA, με τον πρόεδρό της, Γ. Μάες, να προσθέτει, αναφερόμενος στους αρχηγούς κρατών, ότι «το πολιτικό σθένος δεν είναι να κάνουμε μεγαλόστομες ομιλίες ή να σχεδιάζουμε ιδεαλιστικές στρατηγικές. Πρέπει να εστιάζεται στη διατύπωση και στη χρηματοδότηση μιας διαδρομής που οδηγεί στις επενδύσεις, στην καινοτομία και στην αναγνώριση της επίτευξης φιλόδοξων στόχων».

Το Δημοσιονομικό Πλαίσιο πρέπει να είναι ικανό να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις όπως «η Πράσινη Συμφωνία, η ψηφιοποίηση, η οικονομική ανθεκτικότητα και η καταπολέμηση των ανισοτήτων», σχολίασε ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Ντ. Σασόλι, ο οποίος συγκάλεσε την ολομέλεια χθες, Πέμπτη, για να αποτιμηθούν τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής.

Στη λογική «θα μπορούσαμε να πάρουμε περισσότερα» κινήθηκαν οι τοποθετήσεις των πολιτικών δυνάμεων στην ελληνική Βουλή, για να απαντήσει ο Μάκης Βορίδης ότι τα ποσά για τις άμεσες ενισχύσεις διατηρούνται περίπου σταθερά, ενώ οι πόροι για την ανάπτυξη αυξάνονται, εξέλιξη που μας επιτρέπει «να μεταρρυθμίσουμε και να αυξήσουμε την αποδοτικότητα και παραγωγικότητα του πρωτογενούς τομέα».

Οι αποφάσεις για την ΚΑΠ

Η Σύνοδος Κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων αποσαφήνισε κρίσιμες πτυχές της ΚΑΠ που βέβαια δεν μπορούν πλέον να αλλαχθούν από τους υπουργούς Γεωργίας, σε περίπτωση που αυτοί διαφωνήσουν. Οι αποφάσεις αυτές αφορούν τα εξής:

Εξωτερική σύγκλιση

Η σύγκλιση των άμεσων ενισχύσεων μεταξύ των χωρών-μελών την περίοδο 2023-2027 θα καλύψει το 50% της απόστασης των κρατών, που λαμβάνουν κάτω από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου. Η απόφαση αυτή, που ήταν στα αρχικά κείμενα για τη νέα ΚΑΠ, ανακούφισε χώρες, όπως η Ελλάδα, που, ως γνωστόν, κατατάσσεται στη δεύτερη θέση με κριτήριο τις άμεσες ενισχύσεις, καθώς προβλέπει τη σταδιακή σύγκλιση ανά στρέμμα. Αντίθετα, απογοήτευσε τις χώρες του Βίσεγκραντ, καθώς και τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που είχαν την επίτευξη της άμεσης και συνολικής εξωτερικής σύγκλισης ως βασική τους προτεραιότητα.

Πλαφόν ανώτατης άμεσης ενίσχυσης

Οι χώρες μέλη μπορούν, εάν το επιθυμούν, να θεσπίσουν ανώτατο πλαφόν άμεσης ενίσχυσης 100.000 ευρώ ανά δικαιούχο. Το ποσό θα υπολογίζεται αφού έχουν αφαιρεθεί οι δαπάνες εργασίας, ενώ το μέτρο θα έχει πλέον προαιρετικό χαρακτήρα. Η απόφαση αυτή υλοποιεί ένα πάγιο αίτημα χωρών που διαθέτουν μεγάλες μονάδες, ενώ αντίθετα προσθέτει επιχειρήματα σε όσους θεωρούν ότι η ΚΑΠ αναπαράγει υφιστάμενες ανισότητες.

Κλιματική στόχευση

Το 40% των δράσεων της ΚΑΠ πρέπει να αφορά την κλιματική αλλαγή, ενώ αντίθετα το ποσοστό αυτό για τα υπόλοιπα μέτρα του κοινοτικού προϋπολογισμού ανέρχεται στο 30%. Αξίζει, ωστόσο, να τονιστεί ότι η απόφαση της Συνόδου δεν προσδιορίζει το περιεχόμενο των δράσεων αυτών, όπως συνέβαινε κατά το παρελθόν, μεταθέτοντας την ευθύνη της πράσινης αρχιτεκτονικής στους υπουργούς.

Χρηματοδότηση κρίσεων

Το αποθεματικό για την αντιμετώπιση κρίσεων μειώνεται από τα 480 εκατ. ευρώ, που είναι σήμερα, στα 450 εκατ. ευρώ το έτος, περιορίζοντας τον ρόλο του. Οι ετήσιοι πόροι προέρχονται από επιστροφές, εκκαθαρίσεις, υπόλοιπα προηγούμενων ετών και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις από μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Μεταφορές πόρων μεταξύ των πυλώνων

Τα κράτη-μέλη μπορούν να μεταφέρουν έως το 42% του προϋπολογισμού του Πρώτου Πυλώνα στον Δεύτερο. Το 25% των πόρων αυτών μπορεί να αφορά οποιαδήποτε δράση του Δεύτερου Πυλώνα, το 15% περιβαλλοντικές δράσεις και το 2% μέτρα υπέρ των νέων αγροτών.

Αντίθετα, ποσά που αντιστοιχούν στο 25% του προϋπολογισμού του Δεύτερου Πυλώνα μπορούν να μεταφερθούν σε δράσεις του Πρώτου.

Ποσοστά συγχρηματοδότησης

Το ανώτατο ποσοστό συγχρηματοδότησης των μέτρων του Δεύτερου Πυλώνα μειώνεται κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες από το 53% στο 43%. Η συγχρηματοδότηση για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές ανέρχεται στο 85%, ενώ για τα νησιά του Αιγαίου και τις απομακρυσμένες περιοχές (καν. 229/2013) στο 80%.

Οι δράσεις για το περιβάλλον, τις μη παραγωγικές επενδύσεις, την καινοτομία και των προγραμμάτων Leader μπορούν να συγχρηματοδοτηθούν σε ποσοστό έως 80%. Τέλος, οι δράσεις που χρηματοδοτούνται με τη μεταφορά πόρων από τον Πρώτο στον Δεύτερο Πυλώνα μπορεί να συγχρηματοδοτηθούν έως το 100%.

Χρηματοδότηση αγροτικού τομέα

Την περασμένη Τρίτη, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ έλαβαν δύο μεγάλες αποφάσεις. Αφενός συμφώνησαν για το ύψος του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) της περιόδου 2021-2027, δηλαδή τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αφετέρου αποφάσισαν να προσθέσουν στα ποσά αυτά πόρους 750 δισ. ευρώ μέσω ενός Ταμείου Ανάκαμψης που πρέπει, ωστόσο, να απορροφηθούν μέσα σε μία τριετία (2021-2023), με τελικό στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας και την είσοδο της Ευρώπης σε μια νέα εποχή. Οι συμβιβασμοί που έγιναν για την επίτευξη της συμφωνίας στο Ταμείο Ανάκαμψης είχαν και άμεσες, ορατές επιπτώσεις στη χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης, καθώς το προβλεπόμενο ποσό μειώθηκε από τα 15 στα 7,5 δισ. ευρώ, το πρόγραμμα «Ηorizon» στα 5 δισ. ευρώ και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης περίπου στο 1/3 του ποσού που αρχικά προβλεπόταν.

Οι δαπάνες για την ΚΑΠ

Ο σχετικός πίνακας απεικονίζει τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής για τον συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ, τους πόρους που θα κατευθυνθούν στην ΚΑΠ και τις συγκρίνει με τις αντίστοιχες της τρέχουσας περιόδου. Οι τιμές είναι σταθερές με βάση το έτος 2018, δηλαδή δεν λαμβάνουν υπόψη τους τον πιθανό πληθωρισμό της περιόδου 2021-2027, που όσο βέβαια αυξάνεται τόσο μειώνει την πραγματική αξία των πόρων που θα κατευθυνθούν στους δικαιούχους.

Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η Σύνοδος Κορυφής αύξησε τους πόρους για την ΚΑΠ που είχε προτείνει η Κομισιόν το 2018 κατά 19,7 δισ. ευρώ. Η αύξηση αυτή αφορά τόσο τα μέτρα του Πρώτου Πυλώνα και τις άμεσες ενισχύσεις, όσο και της αγροτικής ανάπτυξης. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε πολλούς ηγέτες να δηλώσουν ότι στέκονται στο πλευρό των αγροτών.

Ωστόσο, αν τα ποσά που αποφασίστηκαν συγκριθούν με αυτά που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι αγρότες την τρέχουσα περίοδο και που αποτελούσαν την γραμμή άμυνας τόσο των οργανώσεών τους όσο και του Ευρωκοινοβουλίου, οι πόροι για τη νέα ΚΑΠ μειώνονται την περίοδο 2021-2027 κατά 38,9 δισ. ευρώ.

Είναι αυτή η μείωση σε συνδυασμό με τις αυξημένες απαιτήσεις των νέων στρατηγικών της Πράσινης Συμφωνίας που οδήγησαν και εξηγούν τις αντιδράσεις των αγροτών.

Οι εξελίξεις στην ΚΑΠ

Η οριοθέτηση των παραπάνω επιταχύνει τις διεργασίες για την αναθεώρηση της ΚΑΠ. Όπως δήλωσε η Γερμανίδα προεδρεύουσα υπουργός Γεωργίας, Τζούλια Κλόκνερ, τον Οκτώβριο αναμένεται να κατατεθεί προς συζήτηση η νέα πρόταση, η οποία θα τεθεί σε ισχύ σε μία διετία, καθώς πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι η Κομισιόν θα υπαναχωρήσει από τη θέση της για μεταβατική ΚΑΠ ενός έτους.

Την ίδια περίοδο, αναμένεται να κατατεθεί και η πρόταση «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» για την οποία αξίζει να τονιστεί η διάσταση απόψεων μεταξύ κάποιων υπουργών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όπως έγινε εμφανές στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας την προηγούμενη Δευτέρα, κάποιοι υπουργοί τόνισαν ότι η βιωσιμότητα δεν μπορεί να είναι μόνο περιβαλλοντική, αλλά και οικονομική και κοινωνική. Για τον λόγο αυτόν, ζήτησαν να προηγηθεί ευρωπαϊκή μελέτη αποτίμησης των επιπτώσεων στον πρωτογενή τομέα από την υλοποίηση της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» με την παριστάμενη αρμόδια επίτροπο, Στ. Κυριακίδου, να δηλώνει ότι αυτό θα γίνει όταν η στρατηγική αποφασισθεί και ψηφιστεί.

Εκείνο, ωστόσο, που έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον ήταν η αντιπαράθεση των υπουργών με την Επιτροπή στα ζητήματα των Στρατηγικών Σχεδίων της νέας ΚΑΠ. Στο Συμβούλιο Υπουργών της Δευτέρας, οι επίτροποι Κυριακίδου και Βοϊτσεχόφσκι ενημέρωσαν τους υπουργούς ότι σύντομα η Κομισιόν θα αποστείλει τις συστάσεις της σε κάθε κράτος για την προετοιμασία του Στρατηγικού του Σχεδίου, ώστε, εκτός των άλλων, να ενσωματωθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα όσα προβλέπονται στη στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και να διεξαχθεί ένας «δομημένος διάλογος».

Οι αναφορές αυτές έκαναν πολλούς υπουργούς να δηλώνουν ότι, ενώ συμφωνούν με την ενσωμάτωση της νέας στρατηγικής στα Εθνικά Σχέδια, ελλοχεύει ο κίνδυνος οι αποφάσεις να ξεφύγουν από τις τοπικές κοινωνίες και τα κράτη-μέλη και να μεταφερθούν στις Βρυξέλλες, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.