Eχει χαρακτηριστεί ως η πιο μισητή καλλιέργεια στον κόσμο. Είναι αμφιλεγόμενο, χαμηλού κόστους και συνδέεται με ένα σημαντικό ποσοστό της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών. Ωστόσο, παρά τις εκστρατείες και τις κλήσεις σε μποϊκοτάζ, ο κόσμος χρησιμοποιεί περισσότερο φοινικέλαιο από οποιοδήποτε άλλο φυτικό έλαιο, με πάνω από 73 εκατομμύρια τόνους να καταναλώνονται το 2020.
Στο νέο βιβλίο του αναπληρωτή καθηγητή Παγκόσμιας Ιστορίας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, Jonathan Robins, σχετικά με την ιστορία του φοινικέλαιου, καταδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο οι καρποί ενός αφρικανικού φοίνικα έγιναν βασικό αγαθό στην ιστορία του παγκόσμιου καπιταλισμού, ξεκινώντας από τις εποχές της δουλείας και του ιμπεριαλισμού, συνεχίζοντας ακάθεκτοι στην περίοδο της αποαποικιοποίησης κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και φτάνοντας μέχρι τη σημερινή εποχή. Κοινός παρονομαστής; Ο κύκλος εκμετάλλευσης και βλαβερών περιβαλλοντικών συνεπειών που διαιωνίζεται συνεχώς.
Το φοινικέλαιο βγήκε για πρώτη φορά στο προσκήνιο τον 16ο αιώνα, μέσα από το διατλαντικό δουλεμπόριο Αφρικανών, τους οποίους αρχικά έτριβαν με το προϊόν για να κρύψουν τα σημάδια από τις κακουχίες.
Αρκετούς αιώνες μετά, μετατράπηκε σε ένα από τα βασικά εμπορεύματα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ιμπεριαλιστές σε αναζήτηση φθηνών πηγών λίπους υπέταξαν τις αφρικανικές περιοχές του φοινικέλαιου, μαζί με τους ανθρώπους που τις διαχειρίζονταν.
Τον 20ό αιώνα, η Παγκόσμια Τράπεζα χαρακτήρισε το φοινικέλαιο ως πανάκεια για την αγροτική ανάπτυξη στη Νοτιοανατολική Ασία και στις τροπικές περιοχές. Καθώς τα εταιρικά συμφέροντα αποψίλωναν τα τροπικά δάση, εκδιώκοντας τους αγρότες στο όνομα της προόδου, το προϊόν συνέχισε να αυξάνει την κυριαρχία του, πυροδοτώντας νέες αντιπαραθέσεις σχετικά με το εμπόριο, τα δικαιώματα γης και εργασίας, την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Σήμερα, οι φυτείες φοινικέλαιου παγκοσμίως καλύπτουν μια έκταση μεγαλύτερη από την πολιτεία του Κάνσας, ενώ ο κλάδος συνεχίζει να αναπτύσσεται. Η δράση της βιομηχανίας συγκεντρώνεται κυρίως στην Ασία, αλλά οι φυτείες εξαπλώνονται στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική.
Ο Robins επικαλείται έρευνα του 2019 για μια εταιρεία στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία εντόπισε επικίνδυνες συνθήκες και καταχρηστικές εργασιακές πρακτικές που απηχούσαν τα πρότζεκτ φοινικέλαιου της περιόδου της αποικιοκρατίας.
Τα επαπειλούμενα ζώα έχουν λάβει μεγαλύτερο μερίδιο της διεθνούς προσοχής. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), η εκκαθάριση τροπικών δασών για φυτείες φοινικέλαιου απειλεί σχεδόν 200 είδη που κινδυνεύουν, συμπεριλαμβανομένων των ουραγκουτάγκων, των τίγρεων και των αφρικανικών ελεφάντων των δασών.
