Καθώς τα αποθέματα νερού λιγοστεύουν ολοένα και περισσότερο, οι Βραζιλιάνοι μικροκαλλιεργητές παλεύουν για την επιβίωσή τους και κατηγορούν τη βιομηχανική γεωργία ότι κατασπαταλά τους πόρους τους. Όμως, με την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής και την επιδείνωση των συνθηκών ξηρασίας, οι ειδικοί υδατολόγοι επισημαίνουν ότι η μείωση των βροχοπτώσεων και η ανάπτυξη των εκμεταλλεύσεων μεγάλης κλίμακας έχουν συντελέσει εξίσου στη δεινή θέση των μικρών παραγωγών.
Μόλις πριν από μερικές δεκαετίες, το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Μπαΐα, μιας έκτασης ίσης περίπου με το μέγεθος της Πορτογαλίας, ήταν καλυμμένο από την πολύτιμη τροπική σαβάνα σεράδο (σ.σ. ένα «μωσαϊκό» από ανθεκτικά στην ξηρασία δάση και λιβάδια). Από το 1990, επενδυτές από τη Βραζιλία και το εξωτερικό έχουν μετατρέψει περίπου το 1/4 της περιοχής σε καλλιεργήσιμη γη.
Αυτός ο ριζικός μετασχηματισμός κατέστησε τη Βραζιλία τη μεγαλύτερη παραγωγό σόγιας στον κόσμο και τη δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγό χώρα βαμβακιού. Η κατανάλωση νερού έχει αυξηθεί κι εκείνη σταδιακά, προκειμένου να εξασφαλίζεται νερό για τις βιομηχανικής κλίμακας –αλλά όχι ανθεκτικές– καλλιέργειες κατά την περίοδο της ξηρασίας.
Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Daniel Grossman για το περιοδικό Yale Environment 360, παρότι μόλις το 8% των καλλιεργούμενων στρεμμάτων αρδεύεται, εκατοντάδες κυκλικοί ψεκαστήρες εκτοξεύουν περισσότερο από ένα κυβικό μίλι νερό τον χρόνο, μια σπατάλη 150 φορές μεγαλύτερη από ό,τι το 1990.
Καθώς τα αρδευόμενα στρέμματα στη δυτική Μπαΐα έχουν πολλαπλασιαστεί, οι ντόπιοι μικροκαλλιεργητές βλέπουν ολοένα και περισσότερα από τα ποτάμια, τα ρέματα και τις πηγές τους να στερεύουν.
Στις αρχές του 2020, μια ερευνητική ομάδα από το κρατικό πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο (UNESP) δημοσίευσε μελέτη για τον υδροφόρο ορίζοντα Urucuia, μια τεράστια υπόγεια δεξαμενή που βρίσκεται κάτω από το οροπέδιο της δυτικής Μπαΐα. Αυτός ο υδροφόρος ορίζοντας είναι η πηγή όλων των επιφανειακών υδάτων της περιοχής κατά τη μακρά περίοδο της ξηρασίας.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από δορυφόρους της NASA, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο υδροφόρος ορίζοντας είχε χάσει δύο κυβικά μίλια νερού από το 2002 έως το 2014. Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του περιοδικού Yale Environment 360, μια άλλη έρευνα του ίδιου πανεπιστημίου το 2018 έδειξε ότι μεταξύ 1980 και 2015, κατά την περίοδο της ξηρασίας, η ροή των τριών μεγάλων ποταμών του οροπεδίου –που εξαρτάται αποκλειστικά από τον υδροφόρο ορίζοντα– είχε μειωθεί κατά 49%.
Οι περισσότεροι υδατολόγοι συμφωνούν ότι η μείωση των βροχοπτώσεων και η ανάπτυξη των εκμεταλλεύσεων βιομηχανικής κλίμακας έχουν διαδραματίσει τον βασικό ρόλο στη μείωση των αποθεμάτων.
Την ίδια στιγμή, πολλοί αυτόχθονες αγωνίζονται να διατηρήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους παραγωγικές και τις κοινότητές τους ανέπαφες.
