Πώς αντέδρασαν οι πολιτιστικοί οργανισμοί της Ευρώπης στην πανδημία; Πώς επηρεάζει η κρίση ολόκληρο το οικοσύστημα των καλλιτεχνών, των εργαζομένων και των προμηθευτών που εμπλέκονται σε αυτό;
Ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση Χρήστος Καρράς καταγράφει τη σημερινή κατάσταση και αναδεικνύει τις βασικές προκλήσεις για την επόμενη ημέρα.
Η κρίση ως αναδιαμόρφωση
Η κρίση που ζούμε προέκυψε στο μικροεπίπεδο ενός ιού που εισήλθε στον ανθρώπινο κόσμο. Αυτό οδήγησε στο πιο εκτεταμένο βιοπολιτικό πείραμα που πραγματοποιήθηκε ποτέ και, για τους περισσότερους Ευρωπαίους των μεταπολεμικών γενιών, οι τελευταίοι μήνες υπήρξαν πιθανώς τα πιο αποδιοργανωτικά βιώματα στη ζωή τους.
Ο ιός είναι αόρατος, άοσμος, ανεπαίσθητος. Εξαπλώθηκε, όμως, μέσα από τα δίκτυα του εμπορίου, των μεταφορών και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, που αποτελούν τη βάση των παγκοσμιοποιημένων υπάρξεών μας, και είχε επιπτώσεις που είναι μαζικά ορατές και αισθητές: χαμένες ζωές, υπερπλήρη νοσοκομεία, υπερχειλίζοντα νεκροτομεία, δρόμοι και ουρανοί άδειοι από αυτοκίνητα και αεροπλάνα, μετασχηματισμένα ή κονιορτοποιημένα εργασιακά μοντέλα, επιδεινωμένες ανισότητες, την ελευθερία μετακίνησης και συνάθροισης υπό περιορισμούς και επιτήρηση.
Εν μέσω όλης αυτής της κατάστασης, όπως πολλοί άλλοι, έτσι κι εγώ αισθάνομαι την ανάγκη να προσπαθήσω να κατανοήσω πώς το επαγγελματικό μου περιβάλλον, ο μη-κερδοσκοπικός πολιτιστικός τομέας στην Ευρώπη, έχει διαταραχτεί από την κρίση, πώς μέσα στο συγκεκριμένο δίκτυο έχουν μετασχηματιστεί πεποιθήσεις, υποδομές και υλικές συνθήκες και πώς ο μετασχηματισμός του θα μπορούσε με τη σειρά του να επηρεάσει συνολικά το δίκτυο.
Οι τρόποι που αντιδρούν και δρουν οι πολιτιστικοί οργανισμοί επηρεάζουν τη συνολική εξέλιξη του κόσμου μας και εκεί ακριβώς έγκειται η ευθύνη μας. Έτσι, το να σκεφτούμε μέσα από την τρέχουσα κατάσταση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα, όχι μόνο το τι είναι οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί, αλλά και πώς ο μετασχηματισμός τους μπορεί να αποτελέσει παράγοντα που θα καθορίσει την κατεύθυνση στην οποία θα οδηγηθούν οι κοινωνίες μας.
Επιβίωση σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο
Ένα πρώτο σημείο προβληματισμού είναι ότι η κρίση της Covid-19 έθεσε μια σοβαρή απειλή στην ευρωπαϊκή ενότητα, τόσο λόγω της δυσκολίας άρθρωσης μιας κοινής απάντησης, όσο και επειδή εξασθένισε τη σημασία μιας πραγματικά ευρωπαϊκής απάντησης χάριν εθνικών πρωτοβουλιών και τοπικών δράσεων, ακόμα κι αν αυτές παρουσιάστηκαν σαν επιδίωξη τόνωσης της “ψηφιακής κινητικότητας” και της διακρατικής συνεργασίας και χρηματοδοτούνταν από την Ε.Ε. Ένα δεύτερο σημείο είναι ότι το νέο ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης οικοδομείται πάνω σε πολιτικές που σχεδιάστηκαν πριν από την κρίση, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιακή μετάβαση. Για την ακρίβεια, ένα από τα βασικά συμπεράσματα από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας είναι ότι η κρίση της Covid-19 έχει λειτουργήσει περισσότερο ως επιταχυντής τάσεων παρά ως μήτρα γέννησης νέων.
