«District 9» (2009): Εξωγήινη εισβολή και… Απαρτχάιντ

Η εξωγήινη απειλή είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα των ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Αποκρουστικά, δύσμορφα όντα με εχθρικές διαθέσεις και έμφυτη ανάγκη να βλάψουν ανεπανόρθωτα τον άνθρωπο έχουν βρεθεί επανειλημμένα στο προσκήνιο χολιγουντιανών παραγωγών, εξυψώνοντας το εθνικό φρόνημα των Αμερικανών (η υπερδύναμη των ΗΠΑ είθισται να κρατά στις πλάτες της την τύχη ολόκληρου του πλανήτη) και προωθώντας τη μιλιταριστική ατζέντα.

Άλλες, λιγότερο πολεμοχαρείς ταινίες, όπως το κλασικό «Close Encounters of the Third Kind» («Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου», 1977) του κορυφαίου παραμυθά του σινεμά, Στίβεν Σπίλμπεργκ, παρουσιάζουν την επίσκεψη των εξωγήινων στη Γη ως αφορμή για γόνιμη αλληλεπίδραση με το ανθρώπινο είδος, αφήνοντας να αναδυθεί μια αύρα αισιοδοξίας και αρνούμενες να ενδώσουν στον φόβο και τη μισαλλοδοξία.

Η πολυεθνική συμπαραγωγή «District 9» (2009), διά χειρός Νιλ Μπλόμκαμπ, αποτελεί μια κάπως πιο σύνθετη περίπτωση, η οποία κλείνει το μάτι στον θεατή, υποδεικνύοντας ως μοναδική πραγματική «απειλή» για τον πλανήτη τον ίδιο τον Homo s. Sapiens. Στο ξεκίνημα του έργου, ένα επιβλητικό αστρόπλοιο κάνει την εμφάνισή του στον ουρανό του Γιοχάνεσμπουργκ αλά «Ημέρα Ανεξαρτησίας» («Independence Day», 1996).

Η όψη του γεννά φόβο και δέος, αλλά και προσδοκίες βγαλμένες από τις πιο αχαλίνωτες blockbuster ονειρώξεις. Ωστόσο, η έρευνα των αρχών έρχεται να τις διαψεύσει εμφατικά, διαπιστώνοντας ότι εντός του τεράστιου ιπτάμενου σκάφους βρίσκονται υποσιτισμένοι και ανήμποροι «επισκέπτες».

Η άμεση λύση για αυτούς τους σπονδυλωτούς, εντομόμορφους εξωγήινους είναι να στοιβαχτούν σε ένα πρόχειρο κέντρο φιλοξενίας. Καθώς, όμως, η ανθρώπινη κοινωνία αντιδρά και απαιτεί την απομάκρυνσή τους, η κυβέρνηση μισθώνει τις υπηρεσίες της ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας MNU, ώστε να εκτελέσει ένα σχέδιο εκκένωσης. Μάλιστα, τα νέα εμπλεκόμενα μέρη έχουν τις δικές τους υπόγειες επιδιώξεις, που σχετίζονται με την εκμετάλλευση της προηγμένης τεχνολογίας των εξωγήινων όπλων.

Έτσι, ξεκινά μια ιδιότυπη «επιχείρηση», με επικεφαλής τον γραφειοκράτη υπάλληλο της MNU, Βίκους βαν ντερ Μέρβε (Σάρλτο Κόπλεϊ), ο οποίος μεταπηδά στην πρώτη γραμμή για να ηγηθεί της εξαναγκαστικής μετακίνησης των εξωγήινων πληθυσμών, κάνοντας χρήση προσχηματικών νομικών άλλοθι.

Ο Μπλόμκαμπ υιοθετεί ντοκιμαντερίστικη ματιά, βάζοντάς μας για τα καλά στις «ράγες» ενός υποβλητικού χρονικού περιθωριοποίησης και εκτοπισμού του διαφορετικού και εξετάζοντας αυτήν τη συνθήκη από όλες τις πλευρές. Καταλυτικό ρόλο θα διαδραματίσει ένα ατύχημα του αφελούς Βίκους, το οποίο θα έχει απροσδόκητες συνέπειες για εκείνον (σ.σ. η σταδιακή μετάλλαξή του σε εξωγήινο), πληρώνοντάς τον με το ίδιο νόμισμα και μετατρέποντάς τον από θύτη σε θύμα.

Μηνύματα

Τα μηνύματα της ταινίας για τον κοινωνικό διαχωρισμό, την ξενοφοβία και οι παραλληλισμοί με το πάντοτε επίκαιρο μεταναστευτικό ζήτημα είναι εμφανή. Στο φόντο, το Γιοχάνεσμπουργκ και η Νότια Αφρική, ως σύμβολα του Απαρτχάιντ, δίνουν ιδιαίτερη απόχρωση στον καυστικό σχολιασμό των μισαλλόδοξων, κακοποιητικών και καταχρηστικών συμπεριφορών (π.χ. τα εξωγήινα όντα σε θέση πειραματόζωων). Στα χέρια του Μπλόμκαμπ, δε, οι χιουμοριστικές σκηνές κουβαλούν πάντα την απαραίτητη δόση πικρής αλήθειας, καθώς παρεισφρέουν σε ένα ψευδο-ντοκιμαντέρ, το οποίο λειτουργεί ως αφορμή για την καταγγελία κοινωνικών και ρατσιστικών στερεοτύπων (μεταξύ άλλων και της λευκής Δύσης απέναντι στους «εξωτικούς» αφρικανικούς πολιτισμούς). Όλα μαζί περιγράφουν μια θλιβερή πραγματικότητα για το «πολιτισμένο» ανθρώπινο είδος.

Το βήμα παραπάνω που κάνει το «District 9», σε σχέση με άλλες ταινίες που πραγματεύονται «στενές επαφές τρίτου τύπου», έγκειται εμφανέστατα στη διαχείριση των χαρακτήρων, αλλά και της πλοκής. Η ανατροπή της κανονικότητας του αντιήρωα πρωταγωνιστή (σ.σ. σε αυτή την ιστορία, οι «ατόφιοι» ήρωες δεν προέρχονται από τη Γη, αλλά από τις τάξεις των «απόβλητων» εξωγήινων) και η σταδιακή αλλαγή της στάσης του, η οποία εν τέλει αναμορφώνεται ριζικά, πραγματοποιείται εξαιτίας των απρόβλεπτων, τραυματικών καταστάσεων που βιώνει, μερικές εκ των οποίων είναι ένα εξίσου δυνατό τεστ για τον θεατή.

Διαμέσου αυτής της οδού, ο Βίκους διαφοροποιείται από τη χιουμοριστική καρικατούρα, δίνοντας σάρκα και οστά σε έναν χαρακτήρα με περισσότερα επίπεδα. Ακόμα περισσότερο δικαιωμένη βγαίνει η «εξωγήινη συντροφιά» που συμπορεύεται μαζί του, αφήνοντας να πλανάται στον αέρα το –ασφαλώς ρητορικό– ερώτημα: Ποιος είναι ο αληθινός εχθρός;

Η ταινία ήταν διαθέσιμη προσφάτως στην ψηφιακή πλατφόρμα της ΕΡΤ (σ.σ. ERTFLIX).