Μαστίτιδα, χωλότητα των άκρων και αρθρίτιδα είναι μερικές μόνο από τις παθήσεις που επηρεάζουν την αίγα της φυλής Σκοπέλου και σχετίζονται αρκετές φορές με τις συνθήκες σταβλισμού και εκτροφής των ζώων. Αυτές τις συνθήκες σταβλισμού, τόσο στα εντατικά όσο και στα εκτατικά συστήματα εκτροφής, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει το επίπεδο υγείας και ευζωίας των ζώων, εξετάζει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Code:Re-farm. Το πρόγραμμα, εκτός από αυτά της αιγοτροφίας, εξετάζει και αυτά της πτηνοτροφίας, με τη συμμετοχή αγροτικών εκμεταλλεύσεων στην Ολλανδία (πουλερικά), στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στην Ελβετία (αίγες).
Όπως αναφέρει στην «ΥΧ» η Μαρία Αναστάση, διαχειρίστρια έργου, ως μέλος της ομάδας συντονισμού από το Cyprus Research & Innovation Center Ltd, το οποίο έχει συντονιστικό ρόλο, «το έργο επικεντρώνεται σε συστήματα παραγωγής πουλερικών και αιγών, με συνολικό στόχο την κατανόηση των δεσμών μεταξύ των συστημάτων εκτροφής και της εγγενούς ποιότητας των ζωικών προϊόντων. Προτείνει νέες τεχνολογίες που, σε συνδυασμό με συμβατικές τεχνικές, θα διευκολύνουν την αξιολόγηση της εγγενούς ποιότητας των προϊόντων κατά μήκος της αλυσίδας αξίας (παρακολούθηση του κύκλου ζωής του προϊόντος), από το αγρόκτημα έως το τραπέζι».
Συγκεκριμένα, θα γίνει α) χρήση συμβατικών, καθώς και νέων εργαλείων και τεχνικών για την υγεία των ζώων, την ανάλυση του στρες και της συμπεριφοράς (που συνδέονται, επίσης, με την ευζωία) στα διάφορα συστήματα εκτροφής και β) εκτέλεση αξιολογήσεων ποιότητας, όσον αφορά τη διατροφική αξία, την ασφάλεια των προϊόντων και τα οργανοληπτικά/αισθητικά χαρακτηριστικά, χρησιμοποιώντας νέες και συμβατικές τεχνικές, καθώς και γευσιγνωστικά πάνελ.
Διαφορές στα συστήματα εκτροφής της αίγας Σκοπέλου
Το έργο επικεντρώνεται στην αίγα Σκοπέλου, καθώς, όπως εξηγεί η κα Αναστάση, «η αίγα της φυλής Σκοπέλου είναι η μοναδική πιστοποιημένη εγχώρια φυλή αιγών στην Ελλάδα. Αυτό αποτέλεσε το κίνητρο για να μελετήσουμε τη συγκεκριμένη φυλή. Στο πλαίσιο του έργου, πραγματοποιήθηκε λεπτομερής αξιολόγηση των δεικτών υγείας και ευζωίας τους, η οποία περιελάμβανε τον κλινικό έλεγχο των ζώων και την επιμέρους αξιολόγηση της υγείας των άκρων (χωλότητες, αρθρίτιδες, υπερανάπτυξη χηλών), του μαστού (μαστίτιδα, ίνωση, ασυμμετρία), του κορμού (ποιότητα τρίχας, λερωμένη ουρά, δείκτης θρεπτικής κατάστασης, αποστήματα), της κεφαλής (ρινικό/οφθαλμικό έκκριμα, αναιμία) και των λεμφαδένων».
Επίσης, καταγράφηκε η συνολική συμπεριφορά των ζώων και ο βαθμός αλληλεπίδρασής τους με τους ανθρώπους, ενώ αξιολογήθηκαν οι συνθήκες σταβλισμού και εκτροφής τους. Τα αποτελέσματα από τη διετή παρακολούθηση έδειξαν πως τα εκτατικά εκτρεφόμενα ζώα, αν και είχαν περισσότερη ελευθερία κίνησης, είχαν μεγαλύτερη έκθεση σε αστάθμητους περιβαλλοντικούς παράγοντες (ακραίες καιρικές συνθήκες, παράσιτα, περιορισμένη βοσκήσιμη ύλη). Από την άλλη πλευρά, στα εντατικά σταβλιζόμενα ζώα, παρ’ όλο που εκτρέφονταν κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες οι οποίες διασφάλιζαν την προστασία τους από τους παραπάνω παράγοντες, καταγράφηκαν περιστατικά συνωστισμού και υψηλής φόρτισης δαπέδου, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται συχνότερα προβλήματα που συνδέονταν με την υγεία των άκρων και τη συμπεριφορά των ζώων.
Ένας από τους τρόπους βελτίωσης των παραπάνω δεδομένων είναι «η ενσωμάτωση αυτοματοποιημένων διαδικασιών για την καταγραφή, την αξιολόγηση και την πρόβλεψη των συστατικών του περιβάλλοντος, της συμπεριφοράς, των παραγωγικών παραμέτρων και των εγγενών προβλημάτων υγείας και ευζωίας των ζώων», όπως αναφέρει στην «ΥΧ» ο Αθανάσιος Γελασάκης, κτηνίατρος και αναπληρωτής καθηγητής στα Νοσήματα Αγροτικών Ζώων στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που συμμετέχει ως εταίρος στο πρόγραμμα. Το ΓΠΑ έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στον προγραμματισμό και στην υλοποίηση της έρευνας πεδίου στο έργο, στη συλλογή δεδομένων και στην επεξεργασία τους, σε ό,τι αφορά την υγεία και την ευζωία των ζώων και στην αξιολόγηση της διαγνωστικής απόδοσης των καινοτόμων εργαλείων.
Δημιουργία πλατφόρμας για την ιχνηλάτηση των προϊόντων
Έγκαιρη διάγνωση της μαστίτιδας σε πραγματικό χρόνο και μέτρηση των αέριων ρύπων με τη χρήση laser είναι μερικές από τις τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου, με τα πρώτα αποτελέσματα να είναι ενθαρρυντικά. Όπως αναφέρει ο κ. Γελασάκης, «στο πλαίσιο του έργου, έχουν προταθεί και συνεχίζουν να προτείνονται εναλλακτικές μέθοδοι διαχείρισης του ζωικού κεφαλαίου στις εκτροφές που συμμετέχουν ως πιλότοι της έρευνας».
Παράλληλα, αναπτύχθηκαν και δοκιμάζονται νέα τεχνολογικά εργαλεία και αυτοματοποιημένες διαδικασίες καταγραφής χαρακτηριστικών των ζώων και των προϊόντων που παράγονται από αυτά. «Μερικά από αυτά τα εργαλεία αφορούν την έγκαιρη διάγνωση της μαστίτιδας σε πραγματικό χρόνο, στη μέτρηση των αέριων ρύπων με τη χρήση laser, στην οπτικοποίηση και στην αξιολόγηση της συμπεριφοράς των ζώων και σχετικών δεικτών υγείας και ευζωίας, στην ανάλυση για τον προσδιορισμό χημικών συστατικών, καταλοίπων αντιβιοτικών και μυκοτοξινών, καθώς και του μικροβιώματος των παραγόμενων προϊόντων», επισημαίνει ο κ. Γελασάκης.
Επίσης, αναπτύσσεται μια αναλυτική πληροφοριακή πλατφόρμα, που στοχεύει στην παρακολούθηση και στη διαχείριση των παραγόμενων προϊόντων και θα επιτρέπει τη συλλογή, την οπτικοποίηση και την ανάλυση δεδομένων, παρέχοντας, ταυτόχρονα, δυνατότητα ιχνηλάτησης και ταυτοποίησής τους. Οι τεχνολογίες που αναφέρονται βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο ως προς την ανάπτυξη και την αξιολόγησή τους στις πιλοτικές εκτροφές. «Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να πραγματοποιηθούν αρκετές δοκιμές υπό πραγματικές και ποικίλες συνθήκες, ώστε να πιστοποιηθεί η πρακτικότητα, η αποτελεσματικότητα και η δυνατότητα ενσωμάτωσής τους», σημειώνει ο κ. Γελασάκης.
Τέλος, όπως τονίζει η κα Αναστάση, «ο εντοπισμός των επικρατέστερων προβλημάτων κάθε συστήματος, η στοχευμένη ενημέρωση των κτηνοτρόφων, καθώς και η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στο πλαίσιο της κτηνοτροφίας ακριβείας, μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη παρακολούθηση της υγείας και της ευζωίας των ζώων και να διευκολύνουν τον κτηνοτρόφο στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του ποιμνίου του».
