Ειδικοί προτείνουν: Αυξήστε την καρποφορία της κερασιάς με το κλάδεμα

γράφει ο Δρ Συμεών Μαρνασίδης,
γεωπόνος, Διεύθυνση Αγροτικής
Οικονομίας & Κτηνιατρικής ΠΕ Πέλλας

Τα δέντρα της κερασιάς χαρακτηρίζονται από τη φύση τους από κάποια στοιχεία, τα οποία ο παραγωγός θα πρέπει να λάβει υπόψη του. Πρόκειται για τα εξής:

✱ Κατακόρυφη ανάπτυξη. Τα δέντρα αυτά παράγουν μακριούς βραχίονες με ελάχιστα πλευρικά μπράτσα, γεγονός που περιορίζει την παραγωγή καρπών. Οι κλάδοι αναπτύσσονται αρχικά σε όρθια κατεύθυνση, με περιορισμένη (οξεία) γωνία. Η περιορισμένη (οξεία) γωνία με το σημείο πρόσφυσής τους καθυστερεί σημαντικά την είσοδο των δέντρων στην καρποφορία.

✱ Σταδιακή ανάπτυξη φύλλων. Γίνεται, κυρίως, μετά την άνθιση και συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης του καρπού. Φύλλα διαφορετικής ηλικίας συμβάλλουν στην πλήρη ανάπτυξη του καρπού.

✱ Παραγωγή «τυφλού» ξύλου. Τα δέντρα αυτά παράγουν μακριούς βραχίονες με ροζέτες, οι οποίες μετά από μερικά έτη καρποφορίας γερνούν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται τυφλό (χωρίς οφθαλμούς) ξύλο, γεγονός που έχει αρνητικές συνέπειες στην παραγωγικότητα και στη διαχείριση των δέντρων.

✱ Ανάγκη για χειμερινό λήθαργο. Απαιτούνται 600-1.300 ώρες ψύχους κάτω από 7oC, ανάλογα με την ποικιλία. Αν οι ανάγκες της κερασιάς σε ψύχος δεν ικανοποιηθούν επαρκώς, τότε η διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών της δεν συντελείται πλήρως, με αποτέλεσμα την εκδήλωση του φαινομένου του παρατεταμένου λήθαργου (καθυστέρηση στην έκπτυξη των οφθαλμών, ανώμαλη άνθιση). Οι χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες προκαλούν θετικές επιπτώσεις, όπως αύξηση του μεγέθους του άνθους, του μήκους του ποδίσκου και του ποσοστού καρπόδεσης.

Με τη δημιουργία νέων, κατάλληλων υποκειμένων και τους εμβολιασμούς των ποικιλιών σε αυτά, τα περισσότερα από τα αρνητικά χαρακτηριστικά της κερασιάς περιορίζονται. Η είσοδος στην καρποφορία είναι γρηγορότερη, το μέγεθος του δέντρου ελεγχόμενο και οι γωνίες μεταξύ των κλαδιών και του κορμού μεγαλύτερες.

Τα συνήθη σχήματα διαμόρφωσης της κερασιάς είναι το ελεύθερο κύπελλο με 4-6 βραχίονες, η παλμέτα με 3-4 ορόφους, το χαμηλό κύπελλο ή ο ισπανικός θάμνος και το μονόκλωνο γραμμικό σύστημα (Fusetto ή Spindle), που κατέχει τημερίδα του λέοντος στις νέες φυτεύσεις.

Νέα σχήματα διαμόρφωσης υπό δοκιμή στη χώρα μας είναι το UFO (Ορθόκλαδοι Καρποφόροι Βλαστοί) και το KGB (Κύπελλο του Kym Green), που είναι μια παραλλαγή του ισπανικού θάμνου με πολλούς και μεγάλου μήκους βλαστούς-οδηγούς.

Καθώς οι βασικοί στόχοι των σημερινών καλλιεργητών κερασιάς είναι η ποσοτική και ποιοτική παραγωγή καρπών, με την ποιότητα να συνδέεται άμεσα με το μέγεθός τους, το κλάδεμα καρποφορίας αποτελεί μία εργασία με αυξημένη βαρύτητα ως προς την ποιότητα των παραγόμενων καρπών, λόγω του γεγονότος ότι τα κεράσια δεν αραιώνονται. Το κλάδεμα καρποφορίας είναι μία εργασία που γίνεται για:

• Τη διαχείριση του ύψους του δέντρου.
• Τη διατήρηση του σχήματος διαμόρφωσης.
• Την εξισορρόπηση της βλάστησης και της φυλλομάζας με την καρποφορία.
• Τη διευκόλυνση του φωτισμού και του αερισμού των δέντρων.
• Την αφαίρεση των παλιών καρποφόρων κλαδιών.
• Την αφαίρεση των προσβεβλημένων από ασθένειες ξύλου κλαδιών.
• Τη δημιουργία πολλών, νέων και καρποφόρων κλαδιών.
•  Τη διατήρηση της ζώνης καρποφορίας κοντά στους κεντρικούς άξονες τροφοδοσίας των δέντρων με θρεπτικά στοιχεία.
•  Την παραγωγή ποιοτικών κερασιών.
• Την επίτευξη υψηλών αποδόσεων.
• Τη σταθεροποίηση της παραγωγικότητας των δέντρων σε υψηλά κατ’ έτος επίπεδα για όσο το δυνατόν περισσότερα έτη.

Καρποφόρα όργανα κερασιάς

α. Ροζέτες ή ανθοδέσμες ή μπουκέτα Μαΐου: Είναι όργανα με 4-5 ανθοφόρους οφθαλμούς και έναν βλαστοφόρο στη μέση. Στην κερασιά μπορεί να καρποφορεί έως και επτά έτη (βλ. εικόνα 1).

β. Μεικτοί βλαστοί: Είναι βλαστοί του παρελθόντος έτους, μήκους μεγαλύτερου από 25 εκ. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί (μεγαλύτεροι με καμπυλωτές κορυφές) φέρονται από τη βάση έως και το 1/3 αυτών των βλαστών. Στην εικόνα 2, παρατηρούμε και τις ροζέτες που φύονται στο παλαιότερο ξύλο.

γ. Λεπτοκλάδια: Είναι βλαστοί μήκους έως 25 εκ., που το ποσοστό παραγωγής είναι μικρό και σε ορισμένες ποικιλίες, συγκριτικά με τις ροζέτες και τους μεικτούς βλαστούς.

Οι μεγαλύτεροι και περισσότερο ποιοτικοί καρποί κερασιάς παράγονται:

♦ Στη βάση βλαστών του παρελθόντος έτους (μεικτοί μήκους >25cm και λεπτοκλάδια μήκους <25cm). Οι ταξιανθίες που βρίσκονται στη βάση των βλαστών έχουν περισσότερα άνθη με μεγαλύτερους ύπερους, πρωιμότερη άνθιση και περισσότερους και μεγαλύτερους καρπούς με περισσότερα διαλυτά στερεά συστατικά και πρωιμότερη ωρίμανση.

♦ Στις ροζέτες ηλικίας 1-4 ετών, παρόλο που μπορεί να καρποφορούν έως και επτά έτη.

♦ Σε κλαδιά με σωστή αναλογία φύλλων/καρπών (όχι «αδύνατα»).

Το κλάδεμα καρποφορίας

Ανάλογα με το εφαρμοζόμενο σύστημα διαμόρφωσης, τα χαρακτηριστικά του υποκειμένου και της ποικιλίας, πραγματοποιείται και το κλάδεμα των δέντρων, τα οποία βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία. Ο στόχος των κερασοπαραγωγών, ανάλογα πάντα με το σύστημα διαμόρφωσης, πρέπει να είναι η δημιουργία νέων βλαστών μήκους έως 60 εκ. για αντικατάσταση των παλιών καρποφόρων οργάνων του δέντρου, τα οποία παράγουν καρπούς κατώτερης ποιότητας.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η κερασιά παρουσιάζει μεγάλη ευπάθεια στις βακτηριολογικές προσβολές, το κλάδεμα πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά με λοξή τομή, διατηρώντας ένα τμήμα μερικών εκατοστών επί του δέντρου, το λεγόμενο «τακούνι». Οι μεγάλες τομές κλαδέματος πρέπει να καλύπτονται με κατάλληλη αλοιφή εμβολιασμού, ώστε να προλάβει το δέντρο να σχηματίσει επουλωτικό ιστό, αποτρέποντας την είσοδο παθογόνων από την τομή στους εναπομείναντες κλάδους. Ανάλογα με την εποχή πραγματοποίησής του, το κλάδεμα καρποφορίας περιλαμβάνει τα εξής:

Φθινοπωρινό κλάδεμα

Γίνεται την περίοδο του Σεπτεμβρίου, πριν πέσουν τα φύλλα και προκαλεί μικρότερη βλαστική ανάπτυξη την ερχόμενη άνοιξη.

✱ Θετικά αποτελέσματα:

♦ Αφαίρεση των καταλληλότερων, από άποψη πυκνότητας, κλάδων – βελτίωση φωτισμού και αερισμού των δέντρων.

♦ Προφύλαξη των δέντρων από προσβολές ασθενειών ξύλου, καθώς οι πληγές κλείνουν πιο εύκολα.

♦ Καλύτερη διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών και επερχόμενη καρποφορία.

✱ Αρνητικές επιπτώσεις:

Πρώιμες αναβλαστήσεις και άνθιση τον Νοέμβριο, εάν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή και ηλιοφάνεια, κάτι το οποίο παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας.

✱ Επεμβάσεις:

Οι «βασικές» επεμβάσεις, που επιδρούν στην παραγωγικότητα των δέντρων, είναι οι παρακάτω:

α) Αφαίρεση των πυκνών κλαδιών που φύονται σε βασικούς άξονες.

β) Αφαίρεση των κλαδιών που δεν δέχονται επαρκή φωτισμό στο εσωτερικό του δέντρου.

γ) Αφαίρεση των κλαδιών που είναι προσβεβλημένα από ασθένειες.

δ) Ρύθμιση του σχήματος και του μεγέθους του δέντρου με τομές επαναφοράς. Δηλαδή, σταδιακή αφαίρεση κάθε έτος, με βαθύ κλάδεμα, των κλαδιών που βρίσκονται σε απομακρυσμένες θέσεις σε σχέση με τους κύριους υποβραχίονες.

ε) Δημιουργία νέων βλαστών, με επιλογή και σταδιακή κατ’ έτος αφαίρεση με τομή τύπου «τακούνι» των μεικτών βλαστών με καρποφόρα όργανα ηλικίας >4 ετών.

στ) Βράχυνση μεικτών βλαστών, με αφαίρεση τμήματος 1/3 του μήκους τους.

ζ) Βράχυνση αδύνατων βλαστών, με αραιό φύλλωμα.

η) Ρύθμιση του ύψους του δέντρου και διαχείριση των κορυφών. Διατηρείται ένας μεικτός βλαστός σε κάθε διαφορετική κορυφή και δημιουργείται ή αφήνεται ένας αντικαταστάτης βλαστός (κλάδεμα αντικατάστασης). Κορυφαία κλαδιά που καρποφόρησαν τουλάχιστον τρία χρόνια αφαιρούνται, αφήνοντας «τακούνι», ώστε να παράγει πλέον ο αντικαταστάτης. Ιδιαίτερα στο μονόκλωνο σύστημα διατηρείται μία και μόνο κορυφή.

Χειμερινό κλάδεμα

Γίνεται την περίοδο του λήθαργου των δέντρων, από τον Δεκέμβριο μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου.

✱ Θετικά αποτελέσματα:

♦ Βελτίωση φωτισμού και αερισμού των δέντρων.

♦ Μεγάλη βλαστική ανάπτυξη την ερχόμενη άνοιξη, επιθυμητή σε νάνα υποκείμενα ή ξερικές καλλιέργειες.

✱ Αρνητικές επιπτώσεις (μόνο εφόσον αποτελεί το βασικό κλάδεμα των δέντρων):

♦ Πιθανότητα προσβολών από ασθένειες ξύλου, καθώς είναι αργή η επούλωση των πληγών.

♦ Καθυστέρηση εισόδου σε παραγωγή.

✱ Επεμβάσεις (ως συμπληρωματικό κλάδεμα):

♦ Διαχείριση μεικτών καρποφόρων βλαστών της βάσης: Καθαρισμός – αραίωση – βράχυνση (αφαίρεση του 1/3 του βλαστού).

♦  Διαχείριση κορυφών (κλάδεμα αντικατάστασης).

Ανοιξιάτικο κλάδεμα

Πραγματοποιείται την περίοδο του Μαρτίου, από το φούσκωμα των οφθαλμών έως και την άνθιση και προκαλεί μικρότερη βλαστική ανάπτυξη.

✱ Θετικά αποτελέσματα:

♦ Βελτίωση φωτισμού και αερισμού των δέντρων.

♦ Προφύλαξη των δέντρων από προσβολές ασθενειών ξύλου, καθώς οι πληγές κλείνουν πιο εύκολα.

♦ Εξισορρόπηση της βλάστησης με την παραγωγή.

♦ Ανάπτυξη νέων παραγωγικών κλαδιών.

✱ Αρνητικές επιπτώσεις (μόνο εφόσον αποτελεί το βασικό κλάδεμα των δέντρων):

♦ Αυξημένη απορρόφηση αζώτου από το έδαφος που προκαλεί:

•  Έντονη βλάστηση την άνοιξη.
• Μείωση της καρποφορίας.
•  Υποβάθμιση της ποιότητας καρπού (πιο μαλακός, πιο ευαίσθητος στις σήψεις).
•  Αύξηση ευαισθησίας στο σχίσιμο.

✱ Επεμβάσεις (ως συμπληρωματικό κλάδεμα):

♦ Διαχείριση μεικτών καρποφόρων βλαστών βάσης: Καθαρισμός – αραίωση – βράχυνση (αφαίρεση του 1/3 του βλαστού).

♦  Διαχείριση κορυφών (κλάδεμα αντικατάστασης).

Θερινό κλάδεμα

Γίνεται αμέσως μετά τη συγκομιδή των καρπών και προκαλεί μικρή βλαστική ανάπτυξη – περιορισμό της «λαιμαργίας».

✱ Θετικά αποτελέσματα:

♦ Ρύθμιση της έντονης βλάστησης.

♦ Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών το καλοκαίρι, στα μη παραγωγικά κλαδιά, για ποικιλίες εμβολιασμένες σε «λαίμαργα» υποκείμενα, όπως το MaxMa 60 ή τα σπορόφυτα αγριοκερασιάς.

♦ Βελτίωση φωτισμού και αερισμού των δέντρων.

♦ Προφύλαξη των δέντρων από προσβολές ασθενειών ξύλου, καθώς οι πληγές κλείνουν πιο εύκολα. Το θερινό κλάδεμα καρποφορίας έχει το μεγάλο πλεονέκτημα της ταχείας επούλωσης των τομών οι οποίες αποτελούν σημεία εισόδου της καταστρεπτικής για την καλλιέργεια ασθένειας που προκαλεί το παθογόνο βακτήριο Pseudomonas syringae pv. morsprunorum.

♦ Ρύθμιση αριθμού καρποφόρων οργάνων στις αυτογόνιμες ποικιλίες.

♦ Αύξηση της συγκέντρωσης υδατανθράκων στους οφθαλμούς ➞ αύξηση παραγωγής καρπών το επόμενο έτος.

✱ Αρνητικές επιπτώσεις:

♦ Μείωση βλαστικής ανάπτυξης. Συστήνεται σε δέντρα των οποίων η ετήσια βλάστηση υπερβαίνει σε μήκος τα 60 εκ.

✱ Επεμβάσεις (ως βασικό κλάδεμα):

♦ Αφαίρεση όλων των λαίμαργων βλαστών.

♦ Αφαίρεση όλων των κλάδων με ακατάλληλη θέση που σκιάζουν ή αλλοιώνουν το σχήμα.

♦ Αφαίρεση χονδρών – ξερών – πολυετών κλάδων.

♦ Αφαίρεση κλάδων μεγάλης διαμέτρου.

♦ Βράχυνση επιλεγμένων παραγωγικών κλαδιών από την κορυφή τους, πάνω από ένα ζωηρό ετήσιο ή διετή βλαστό.

♦ Βράχυνση των νεοσχηματισμένων κλάδων αντικατάστασης μεγάλου μήκους (μεγαλύτερου των 60 εκ.).

Αποτελέσματα ερευνητικών εργασιών – Συμπεράσματα

Από τα αποτελέσματα ερευνητικών εργασιών, που έγιναν στο εξωτερικό, φαίνεται ότι το φθινοπωρινό κλάδεμα βελτιώνει την ποιότητα της παραγωγής, αυξάνει τον αριθμό των ανθοφόρων οφθαλμών και τον όγκο της παραγωγής. Η ποιότητα των καρπών εξαρτάται από την αναλογία: Επιφάνεια φύλλων – αριθμός καρπών.

Το εντατικό κλάδεμα προκαλεί σημαντικά μικρότερο αριθμό ανθοδεσμών και ανθέων, σημαντικά μεγαλύτερο μέσο βάρος καρπών, μικρότερη απόδοση ανά δέντρο, ενώ δεν επηρεάζεται ο χρόνος έναρξης και λήξης της άνθισης.

Προτείνεται ο συνδυασμός τεχνικών, όπως το κλάδεμα επαναφοράς για κλαδιά με γερασμένα καρποφόρα όργανα, η αφαίρεση (σε τακούνι με έναν οφθαλμό) των αδύναμων (αραιών) βλαστών που έχουν μικρή αναλογία: Φυλλική επιφάνεια: Καρποί και αφαίρεση των ροζετών με βράχυνση καρποφόρων κλάδων. Η απόφαση της έντασης του κλαδέματος εξαρτάται από το ποσοστό καρπόδεσης κάθε έτους και την τιμή διάθεσης των διάφορων μεγεθών των καρπών.

Από όσα αναφέρθηκαν στο παρόν άρθρο συμπεραίνεται ότι το κλάδεμα της κερασιάς είναι καλό να γίνεται τμηματικά, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους εντός του έτους, για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος και την αποφυγή των βακτηριολογικών προσβολών.

Καθώς τα αποτελέσματα εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η ποικιλία, το υποκείμενο, οι εδαφοκλιματικές συνθήκες, η λίπανση κ.ά., για την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων, ανάλογα πειράματα πρέπει να γίνουν και στη χώρα μας.