Ελληνικη αβγοπαραγωγός πτηνοτροφία: Το σήμερα και οι προοπτικές

του Νίκου Σακκά, κτηνιάτρου

Η αβγοπαραγωγός πτηνοτροφία αποτελεί σήμερα έναν από τους πλέον ανεπτυγμένους και καλά οργανωμένους κλάδους της ελληνικής κτηνοτροφίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Δ/νσης Αγροτικής Στατιστικής και Τεκμηρίωσης του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, τα παραγόμενα στην Ελλάδα αβγά για ανθρώπινη κατανάλωση για το 2019 κάλυψαν κατά περίπου 84,8% τη ζήτηση σε εθνικό επίπεδο.

Η ελληνική αβγοπαραγωγός πτηνοτροφία παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα πλεονεκτήματα έναντι των άλλων κλάδων ζωικής παραγωγής, όπως η ταχεία αναπαραγωγή και η ικανότητα προσαρμογής σε τεχνικές συνθήκες εκτροφής και άμεση υιοθέτηση των αποτελεσμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας στους τομείς της γενετικής, της διατροφής και της υγιεινής.

Ως συνέπεια των παραπάνω, στην αγορά εμφανίζονται πλέον ολοένα και περισσότερες διαφορετικές κατηγορίες ποιότητας αβγών ανάλογα με τον τρόπο εκτροφής, ενώ συχνότερα εμφανίζονται πρωτότυπα και ιδιότυπα προϊόντα, όπως συμπυκνωμένοι κρόκοι ή ασπράδια αβγών, καθώς και ολόκληρα συμπυκνωμένα αβγά σε ασηπτικά χαρτοκιβώτια για υγρά (Pure-Pak).

Ωστόσο, σημαντικά μειονεκτήματα, όπως το αυξημένο κόστος παραγωγής, η υψηλή φορολογία, η πολυνομία και η σύγκρουση αρμοδιοτήτων που απορρέουν από αυτήν και, κυρίως, η συστηματική παράνομη εισαγωγή και «ελληνοποίηση» αβγών που αντιμετωπίζει ο κλάδος εδώ και χρόνια, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρευστότητας των τραπεζών, έχουν ως αποτέλεσμα την πλήρη αναστολή νέων επενδύσεων στις μονάδες.

Στα παραπάνω προβλήματα προστίθενται σήμερα και σοβαροί εξωγενείς παράγοντες που καθορίζουν το κόστος της ενέργειας, των μεταφορικών, των πρώτων υλών και των υλικών συσκευασίας, με αποτέλεσμα η παραγωγή αβγών να ακολουθεί φθίνουσα πορεία στη χώρα μας.

Συμβατικές υποχρεώσεις της Ελλάδας

Σε ό,τι αφορά τις συμβατικές υποχρεώσεις για τη χώρα μας από τις κάθετες και οριζόντιες πολιτικές που έχει θέσει και ενεργά εξακολουθεί να θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές απορρέουν κατά κύριο λόγο από την οδηγία 1999/74/EC της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ειδικότερα, η οδηγία αυτή αποτελεί νομοθετικό πλαίσιο που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τα ελάχιστα πρότυπα για την εκτροφή αβγών ορνίθων, η οποία ουσιαστικά απαγορεύει τους συμβατικούς κλωβούς από την 1η Ιανουαρίου 2012 μετά από 13ετή σταδιακή κατάργηση.

Ωστόσο, καθίσταται σαφές ότι μέχρι σήμερα πολλές όρνιθες εξακολουθούν να φιλοξενούνται σε συμβατικούς κλωβούς και συγκεκριμένα οι μισές από όλες τις αβγοπαραγωγούς όρνιθες στην ΕΕ, δηλαδή 180 εκατομμύρια ζώα! Επιπλέον, 15 κράτη της ΕΕ ανέφεραν στη μόνιμη επιτροπή της ΕΕ για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων ότι είχαν παραγωγούς που δεν συμμορφώνονταν.

Στα κράτη αυτά συγκαταλέγεται και η χώρα μας, στην οποία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του 2019, το 36,5% των αβγών της εγχώριας παραγωγής προέρχεται από επιχειρήσεις που ακολουθούν συστήματα εκτροφής με κλωβοστοιχίες!

Τέλος, εξαιτίας της μη επαρκούς συμμόρφωσης με την προηγούμενη οδηγία των περισσότερων κρατών-μελών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε το 2021 σε εκ νέου ψήφισμα, το οποίο προβλέπει την υποχρεωτική πλήρη κατάργηση των συστημάτων εκτροφής με κλωβοστοιχίες μέχρι το 2027.

Ένας κλάδος που υπολειτουργεί

Τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν και τα οποία αντιμετωπίζει ο κλάδος σήμερα έχουν ως συνέπεια τη συρρίκνωση και σε πολλές περιπτώσεις την υπολειτουργία των μεσαίων και των μικρότερων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο, με αποτέλεσμα τη μετατόπιση και τη συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου της εγχώριας παραγωγής στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

Για να μπορέσει η μετατόπιση αυτή, όμως, να προσδώσει μελλοντικά διέξοδο στον κλάδο, θα πρέπει να εκπονηθεί και να υλοποιηθεί οργανωμένο πρόγραμμα στήριξης της παραγωγής από την πολιτεία. Ενδεικτικά, η εκτροφή σε αχυρώνα, αλλά και με ελεύθερη βοσκή και ιδιαίτερα με βιολογικές προδιαγραφές απαιτεί τριπλάσιο χώρο, ενώ στα δύο τελευταία συστήματα απαιτείται και μεγάλος εξωτερικός χώρος.

Παράλληλα, το κόστος σίτισης είναι υψηλότερο, επειδή οι όρνιθες καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα τροφής, ενώ αυξημένα είναι και τα εργατικά, επειδή τα ζώα χρειάζονται περισσότερη φροντίδα. Επιτακτική, λοιπόν, κρίνεται η συνεργασία μεταξύ παραγωγών και πολιτείας, ώστε αφενός να δημιουργηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία που θα στηρίξουν τους παραγωγούς στην προσπάθεια μετασχηματισμού και αφετέρου να υπάρξουν ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα που θα λαμβάνουν υπόψη την κατάσταση του κλάδου στην Ελλάδα σήμερα.

Από τη μεριά του, ο καταναλωτής βρίσκεται αντιμέτωπος με το φάσμα των παράνομων ελληνοποιήσεων των αβγών στην εγχώρια αγορά ιδίως κατά τις ημέρες πριν από το Πάσχα. Η εξαπάτηση του καταναλωτή στις περισσότερες περιπτώσεις είναι διπλή. Από τη μια, όσον αφορά την προέλευση του αβγού και, από την άλλη, όσον αφορά την κατηγορία του, δηλαδή μπορεί να πρόκειται για αβγό κλωβοστοιχίας που πωλείται ως ελευθέρας βοσκής ή ακόμη και ως βιολογικό.

Μόνο διαμέσου της ολοκληρωμένης καταγραφής των αποθεμάτων των αβγών και εφαρμογής εργαλείων, όπως του συστήματος Άρτεμις, που θα καταγράφει το ισοζύγιο παραγωγής και εμπορίας θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Και βέβαια, παράλληλα με τα εργαλεία, όπως το Άρτεμις, χρειάζονται και πιο συστηματικοί έλεγχοι τόσο στα σύνορα όσο και στην αγορά, αλλά και εφαρμογή αποθαρρυντικών προστίμων από τον ΕΦΕΤ στους παραβάτες.