Της Θεοδώρας Παπαβασίλη, Υποψήφιας Διδάκτορας του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων και Τροφίμων του Πανεπιστημίου Πατρών με έδρα το Αγρίνιο.
Τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς αποτελούν πλέον μια πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Στους δρόμους τόσο των μεγάλων πόλεων όσο και των πιο μικρών συχνά συναντάμε αδέσποτα που άλλοτε κυκλοφορούν μόνα τους και άλλοτε σχηματίζοντας αγέλες.
Το γεγονός αυτό αποτελεί πρόβλημα πολιτισμικό (είναι θέμα παιδείας και ηθικής το πώς αντιμετωπίζεται κάθε ζωντανός οργανισμός), πρόβλημα υγειονομικού ενδιαφέροντος (αποτελούν εστίες παρασιτικών και λοιμωδών νοσημάτων) και τέλος είναι πρόβλημα κοινωνικό (αρνητικός αντίκτυπος στην εικόνα των Δήμων). Η συμβίωση με τα ζώα και επομένως, η κατανόηση ότι αυτά είναι συναισθανόμενα όντα με ανάγκες, αποτελεί ένδειξη πολιτισμού μιας σύγχρονης και οργανωμένης κοινωνίας. Ο άνθρωπος που έχει σεβασμό και επιδιώκει την προστασία των ζώων, την προάσπιση των δικαιωμάτων τους και την ευζωία τους έχει αντίστοιχη στάση ζωής και με τους ανθρώπους.
Ιστορική αναδρομή
Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (στο οποίο εντάσσονται και τα ζώα) ρυθμίζεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975. Από τότε ξεκίνησε μια εκτεταμένη νομοθεσία και νομολογία για την προστασία της φύσης, της πανίδας και των πολλών άγριων και μη, ζώων και πτηνών. Ο ν. 1197/1981 (ΦΕΚ 240/Α/3-9-1981) βάζει τα θεμέλια του πρώτου πλαισίου προστασίας των ζώων. Το πλαίσιο αυτό ενισχύθηκε το 1992 με την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς (ν. 2017/1992, ΦΕΚ 31/Α27-2-1992) αφού συμφωνήθηκε ότι ο άνθρωπος έχει υποχρέωση να προστατεύει όλα τα ζώα γιατί αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των φυσικών συστημάτων του πλανήτη ενώ πρόκειται για νοήμονα όντα.
Με με σειρά ρυθμίσεων που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν (ν.1335/1983, ν. 1444/1984, ν.2015/1992, ν.2017/1992, ν.2055/1992, ν.2204/1994, κλπ) η Ελλάδα εφάρμοσε κοινοτικούς κανονισμούς, επικύρωσε διεθνείς συμβάσεις και εναρμόνισε κοινοτικές οδηγίες για τα ζώα στο εθνικό της δίκαιο.
Ακολούθησε ο ν. 3170/2003 (ΦΕΚ 191/Α/29-7-2003) για την προστασία των ζώων συντροφιάς και των αδέσποτων ζώων. Μεταξύ άλλων στα άρθρα 7 και 9 γίνονταν λόγος για την περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων και για την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την προαγωγή της ζωοφιλίας ενώ τα άρθρα 12 και 13 αναφερόταν αντίστοιχα στις ποινικές και διοικητικές κυρώσεις. Χρειάστηκε όμως παραπάνω επικαιροποίηση, συμπλήρωση, βελτίωση και εκσυγχρονισμό ώστε η προστασία των ζώων να καταστεί αποτελεσματική. Αυτό προσπάθησε να κάνει ο ν. 4039/2-2-2012 (ΦΕΚ Α 15) που αναφέρεται στα δεσποζόμενα και στα αδέσποτα ζώα συντροφιάς και στην προστασία των ζώων από την εκμετάλλευση ή τη χρησιμοποίησή τους με κερδοσκοπικό σκοπό.
Η περισυλλογή (άρθρο 9) των αδέσποτων σκύλων ανήκει στις αρμοδιότητες των οικείων Δήμων ή συνδέσμων Δήμων ή ακόμη και σε ζωοφιλικά σωματεία ή ζωοφιλικές οργανώσεις. Υποχρέωση των Δήμου είναι η σύσταση 5μελούς επιτροπής παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς που υλοποιεί ο Δήμος ενώ είναι αρμόδια να αποφασίζει για την επικινδυνότητα ή όχι ενός ζώου συντροφιάς (άρθρ. 1, παρ. στ’, του ίδιου νόμου).
Όσα αδέσποτα έχουν περισυλλεχθεί, έχουν πραγματοποιήσει τις ιατρικές εξετάσεις που προβλέπονται, έχουν τσιπαριστεί – εμβολιασθεί – στειρωθεί και αποπαρασιτωθεί αλλά δεν έχουν υιοθετηθεί είναι έτοιμα να επανενταχθούν στο φυσικό τους περιβάλλον (εντός των ορίων του οικείου Δήμου). Οι Δήμοι είναι υποχρεωμένοι να επιβλέπουν την διαδικασία επανένταξής τους καθώς και να παρέχουν τροφή και νερό στα σημεία που επανεντάσσουν τα ζώα. Γίνεται μνεία (άρθρο 17) για την κατάρτιση προγραμμάτων πρόληψης και καταπολέμησης των ζωονόσων καθώς και για την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την προαγωγή της ζωοφιλίας (άρθρο 18).
Στις 11 Φεβρουαρίου 2014 ψηφίστηκε ο ν. 4235/11-2-2014 (ΦΕΚ Α32) σύμφωνα με τον οποίο, επιθετικό πλέον θεωρείται το ζώο εκείνο που θα εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά χωρίς προηγουμένως να έχει απειληθεί ή προκληθεί καθώς και το ζώο εκείνο που πάσχει ή είναι φορέας σοβαρού νοσήματος που μπορεί να μεταδοθεί σε άνθρωπο ή άλλο ζώο και δεν θεραπεύεται.
Εξακολουθεί η υποχρέωση του Δήμου για σύσταση 5μελούς επιτροπής παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς ενώ μπορεί να αποφασίσει αν ένα αδέσποτο είναι επικίνδυνο ή όχι. Σε περίπτωση διαφωνίας των μελών της 5μελούς επιτροπής το θέμα παραπέμπεται στην ειδική 3 μελή επιτροπή (αποτελείται από κτηνιάτρους) που θα αποφασίσει για το αν τελικά το ζώο είναι επικίνδυνο ή όχι. Διευκρινίζει ότι δεν απαγορεύεται η σίτιση των αδέσποτων ζώων καθώς και ότι οι σκύλοι – βοηθοί ΑΜΕΑ μπορούν να επιβιβάζονται στα ΜΜΜ χωρίς φίμωτρο. Ο νόμος αυτός εκχωρεί στο Δήμο το δικαίωμα να ελέγχει την τήρηση των κανόνων ευζωίας στα ζώα συντροφιάς αλλά και τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών.
Τροποποίηση του ανωτέρω νόμου αποτελεί ο ν. 4483/2017 (ΦΕΚ 107Α/31-7-2017, άρθρο 54). Ο νέος αυτός νόμος τροποποιεί και συμπληρώνει το άρθρο 21 που αφορά στο ποια είναι τα αρμόδια όργανα για τον έλεγχο των παραβάσεων και την επιβολή προστίμων στα ζώα ενώ δεν αλλάζει κάτι ως προς τα αδέσποτα ζώα.
Στις 22/3/2018 τέθηκε σε διαβούλευση ένα νέο σχέδιο νόμουi για τα δεσποζόμενα και τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς. Στόχος του Υπουργείου ήταν η μείωση του αριθμού των αδέσποτων κυρίως επιβάλλοντας κυρώσεις στα δεσποζόμενα ζώα (υποχρεωτικό το τέλος καταγραφής στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων, οριοθέτηση του πλαισίου για τις καταχωρήσεις αγγελιών για την πώληση ζώων συντροφιάς, προώθηση των υιοθεσιών, όρια για την εκτροφή, την αναπαραγωγή και την εμπορία καθώς και όροι για τη διατήρηση ζώων συντροφιάς σε πολυκατοικίες και μονοκατοικίες, ενίσχυση των ειδικών επιτροπών για την επικινδυνότητα των ζώων, θέσπιση ειδικού τέλους ζωοφιλίας και δυνατότητα στους Δήμους για δημιουργία ειδικού λογαριασμού προστασίας των αδέσποτων ζώων είναι μερικές από τις νέες προβλεπόμενες αλλαγές).
Η αντίδραση από τις ζωοφιλικές οργανώσεις και τα σωματεία ήταν έντονη. Η Πανελλαδική Φιλοζωική Περιβαλλοντική Ομοσπονδία μεταξύ άλλων υποστηρίζει ότι το νομοσχέδιο αυτό έχει εισπρακτικό προσανατολισμό, στοχοποιεί τα ζώα και τους ζωόφιλους ενώ ταυτόχρονα επισημαίνει ότι οι Δήμοι δεν έχουν την κατάλληλη υποδομή και έτσι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη φροντίδα των αδέσποτων. Το ΥπΑΑΤ αναγκάστηκε να αποσύρει το σχέδιο νόμου με τη διαβεβαίωση ότι θα το επαναφέρει σύντομα τροποποιημένο.
Σύμφωνα με την νέα υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, το Υπουργείο το 2019 θα επαναφέρει το θέμα των ζώων συντροφιάς και θα ξεκινήσει από την αρχή διάλογο με σκοπό τη βελτίωση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου. Στο νέο νομοσχέδιο θα λείπουν πολλά από τα σημεία που είχαν προκαλέσει αντιδράσεις, ενώ θα γίνει προσπάθεια να μπει μια τάξη στις ήδη υπάρχουσες δομές φιλοξενίας, να τεθούν όρια στις αρμοδιότητες κάθε εμπλεκόμενου φορέα, να πραγματοποιηθούν ενημερώσεις στα σχολεία με θέμα την ζωοφιλία ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο των εγκαταλείψεων, να προσδιοριστεί η «επιθετικότητα» του ζώου και να συγκεκριμενοποιηθεί ο ρόλος του κάθε μέλους στην 5μελή επιτροπή. Τέλος το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία για τη διασταύρωση αξιόποινων πράξεων που αφορούν στα ζώα συντροφιάς.
Συμπεράσματα
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης φροντίζει για την ευζωία και την καλή μεταχείριση των ζώων συντροφιάς ενισχύοντας και εκσυγχρονίζοντας συνεχώς το νομικό πλαίσιο της Ελλάδας ανταποκρινόμενο στις ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες προστασίας των ζώων. Στόχος του είναι ο περιορισμός των αδέσποτων ζώων συντροφιάς.
Το πρόβλημα των αδέσποτων ζώων συντροφιάς αποτελεί πληγή για τους Δήμους γιατί καλούνται να αναπτύξουν προγράμματα διαχείρισής τους χωρίς κονδύλια, με τεράστιες ελλείψεις σε κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, ευκαιριακά και χωρίς κεντρικό συντονισμό και πρόγραμμα.
Από την άλλη πλευρά το πλαίσιο που καλύπτει τις ζωοφιλικές οργανώσεις και σωματεία καθώς και τους μεμονωμένους ζωόφιλους ίσως δεν οργανώθηκε συστηματικά και δεν ελέγχθηκε σωστά ώστε με συντονισμένες και κοινές δράσεις να βοηθήσουν στην επίλυση αυτού του προβλήματος.
Είναι κοινά αποδεκτό ότι πηγή των αδέσποτων ζώων συντροφιάς αποτελούν τα δεσποζόμενα. Θα πρέπει να αυστηροποιηθεί το νομικό πλαίσιο που διέπει τα δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς σε μια προσπάθεια περιορισμού της εγκατάλειψή τους ενώ θα πρέπει να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Ο σκοπός είναι κοινός: η ενημέρωση των πολιτών για τις υποχρεώσεις τους ως προς τα ζώα που διατηρούν, η ευζωία των ζώων και η ορθή μεταχείρισή τους ελπίζοντας ότι έτσι θα μειωθεί ο αριθμός των ζώων που εγκαταλείπονται άρα και ο αριθμός των αδέσποτων ζώων συντροφιάς.
Σημειώσεις
1 https://www.taxheaven.gr/news/news/view/id/39951
