ΕΛΟΠΥ: Τοποθέτηση σχετικά με Δελτίο Τύπου ΜΚΟ για μελέτη για τις επιπτώσεις των ιχθυοκαλλιεργειών στον Αργοσαρωνικό
Με αφορμή δημοσίευμα σας σχετικά με τη «μελέτη του πανεπιστημίου της Οξφόρδης» για το πως η «εντατική ιχθυοκαλλιέργεια απειλεί τα λιβάδια Ποσειδωνίας στον Αργοσαρωνικό», και για την πληρέστερη ενημέρωση των αναγνωστών σας, οφείλουμε να απαντήσουμε καθώς εν προκειμένω εντοπίζονται κενά και δημιουργούνται ερωτηματικά σχετικά με την άντληση ορθών συμπερασμάτων, πέραν της «ανεξαρτησίας», όπως περιγράφεται της ίδιας της «μελέτης».
«Ακαδημαϊκές μελέτες» και εντυπωσιασμός
Έχοντας πολυετή εμπειρία, τεχνογνωσία και καθημερινή ενεργό επιστημονική συμμετοχή σε κάθε μας διαδικασία λειτουργίας, έχουμε εκπλαγεί με πρόσφατο Δελτίο Τύπου ΜΚΟ, που δημοσιεύει αποτελέσματα ακαδημαϊκής «μελέτης» φοιτήτριας αναφορικά με τις επιπτώσεις των ιχθυοκαλλιεργειών στον Πόρο και τα «Λιβάδια Ποσειδωνίας» στον Αργοσαρωνικό, και η οποία μάλιστα παρουσιάστηκε πρόσφατα ως «ανεξάρτητη» επιστημονική εργασία του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Η διασφάλιση της επιστημονικής ανεξαρτησίας και της διαφάνειας αποτελεί θεμέλιο του δημόσιου διαλόγου, ιδιαίτερα όταν τα ευρήματα αξιοποιούνται για να εντυπωσιάσουν, να επηρεάσουν κοινωνικές αντιλήψεις και πιθανές πολιτικές αποφάσεις σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Με σεβασμό στον επιστημονικό διάλογο και στην ανάγκη προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ως ΕΛΟΠΥ εκφράζουμε επιφυλάξεις για τη μεθοδολογική πληρότητα και συνεπώς την εγκυρότητα των ευρημάτων της μελέτης, έως ότου δούμε και επιστημονικά αξιολογήσουμε το σύνολο του εν λόγω πονήματος.
Είμαστε μάλιστα πρόθυμοι να λάβουμε σοβαρά κάθε πρόταση που θα τεθεί ενώπιον μας εκ μέρους των χορηγών της μελέτης προς συζήτηση αρκεί να πληροί συγκεκριμένες επιστημονικές προϋποθέσεις και κριτήρια.
Ζητήματα αντικειμενικότητας, επιστημονικής δεοντολογίας και τεκμηρίωσης της μελέτης.
Η μελέτη δηλώνεται ότι χρηματοδοτήθηκε από δύο ιδιωτικούς φορείς που έχουν τοποθετηθεί δημόσια κατά της ιχθυοκαλλιέργειας στον Πόρο -αλλά και παγκόσμια, ενώ πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη φορέων που επίσης εκφράζουν, χωρίς καμία μέχρι στιγμής τεκμηρίωση, την αντίθεσή τους. Παρότι παρουσιάζεται ως ανεξάρτητη, η σύνδεση με φορείς που έχουν ήδη διατυπώσει αρνητική στάση, εγείρει εύλογα ερωτήματα ως προς την αντικειμενικότητα και την επιστημονική ουδετερότητα της ερευνητικής διαδικασίας.
Επιπλέον, η «μελέτη» δεν έχει ακόμη πλήρως δημοσιευθεί σε κάποιο Μέσο αλλά ούτε και σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό με σύστημα αξιολόγησης, κάτι που είναι προαπαιτούμενο στη διεθνή επιστημονική δεοντολογία, ώστε να αξιολογηθεί από ανεξάρτητους και εξειδικευμένους ερευνητές του τομέα. Μόνο τότε, τα αποτελέσματα μιας έρευνας θεωρούνται βάσιμα και λαμβάνονται υπόψη από τη επιστημονική κοινότητα και την πολιτεία. Η δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων ή συμπερασμάτων χωρίς την απαιτούμενη ανεξάρτητη αξιολόγηση, και με μόνη αναφορά το όνομα ενός εμβληματικού πανεπιστημίου είναι πρακτική που μάλλον στοχεύει στο εντυπωσιασμό. Συνεπώς, το μόνο συμπέρασμα στο οποίο μπορούμε να καταλήξουμε είναι η εργαλειοποίηση απέναντι σε πραγματικές επιστημονικές μελέτες και έρευνες δεκαετιών, πιστοποιήσεις και αποτελέσματα ελέγχων από επιστημονικούς φορείς και αρμόδιες ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές.
Περιορισμένα δεδομένα αλλά καθολικά συμπεράσματα;
Αν και η μελέτη αναγνωρίζει την ύπαρξη σημαντικών κενών στα διαθέσιμα δεδομένα για τον Αργοσαρωνικό, προτείνει παρ’ όλα αυτά δραστικές αλλαγές πολιτικής, όπως η αναθεώρηση του εθνικού χωροταξικού πλαισίου και η δημιουργία ζωνών αποκλεισμού για τις υδατοκαλλιέργειες. Οι προτάσεις αυτές βασίζονται σε αποσπασματικά δεδομένα από έναν μόνο τόπο και ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη άλλες περιοχές ή συνθήκες. Η ελλιπής ανάλυση των σωρευτικών και ανταγωνιστικών πιέσεων στο οικοσύστημα, όπως η ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση σκαφών αποκλειστικά σε μικρά βάθη όπου είναι το κύριο ενδιαίτημα της Ποσειδωνίας ή άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (π.χ. αστικά λύματα, τουριστικές μονάδες, λιμάνια, ανθρώπινη δραστηριότητα), δεν επιτρέπει την απομόνωση των επιπτώσεων από τις ιχθυοκαλλιέργειες. Γίνεται, λοιπόν, εξαγωγή γενικευμένων συμπερασμάτων από μια τοπικά και χρονικά περιορισμένη, και με απευθείας ανάθεση μελέτη, η οποία μάλιστα δεν έχει ολοκληρωθεί, δεν έχει αξιολογηθεί επιστημονικά και δεν έχει δημοσιευτεί σε κατάλληλο επιστημονικό περιοδικό όπως απαιτείται από την επιστημονική δεοντολογία, ώστε να συμπεριληφθεί η νέα γνώση και να αξιολογηθεί από την επιστημονική κοινότητα. Μια τέτοια πρακτική, ενέχει σοβαρούς κινδύνους όταν χρησιμοποιείται ως βάση για χάραξη εθνικής πολιτικής, τόσο σε οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά θέματα.
Επιπτώσεις στον τουρισμό και η πραγματικότητα
Η μελέτη υποστηρίζει ότι η παρουσία υδατοκαλλιεργειών επηρεάζει αρνητικά την τουριστική εικόνα και δραστηριότητα στον Πόρο. Ωστόσο, η συγκεκριμένη δραστηριότητα λειτουργεί στην περιοχή ήδη από τη δεκαετία του 1990, δηλαδή για περισσότερα από 30 χρόνια, χωρίς να έχει τεκμηριωθεί μείωση της τουριστικής κίνησης λόγω αυτής. Εντελώς το αντίθετο. Κατά το διάστημα αυτό, ο Πόρος έχει διατηρήσει σταθερά αυξητική τουριστική ροή, ενώ πολλές τοπικές επιχειρήσεις συνυπάρχουν με την παραγωγική δραστηριότητα.
Αξίζει να αναφερθεί μάλιστα πως όλες οι νομικές προσφυγές του Δήμου Πόρου κατά των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) έχουν απορριφθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο έχει κρίνει τη νομιμότητα και συμβατότητα της ανάπτυξης του κλάδου με την περιβαλλοντική προστασία και την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η ελληνική πραγματικότητα και η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
Η ανάπτυξη των Π.Ο.Α.Υ. στην Ελλάδα βασίζεται σε ένα αυστηρό θεσμικό και επιστημονικό πλαίσιο, με τη συμμετοχή αναγνωρισμένων ερευνητικών ιδρυμάτων όπως το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η περιβαλλοντική παρακολούθηση είναι συνεχής και υποχρεωτική, με μετρήσεις στη στήλη νερού, το ίζημα και τα «Λιβάδια Ποσειδωνίας», καθώς και υποβολή στοιχείων στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων.
Τα σύγχρονα υπολογιστικά εργαλεία, όπως το μοντέλο MERAMOD, διασφαλίζουν την ακρίβεια στην πρόβλεψη περιβαλλοντικών πιέσεων και χρησιμοποιούνται ευρέως για τον σχεδιασμό και τη δυναμικότητα των Π.Ο.Α.Υ. Η εν λόγω ακαδημαϊκή μελέτη αναφέρει πως «απαιτείται η αποτελεσματική προστασία των οικοσυστημάτων και η διαφύλαξη των φυσικών πόρων, με έμφαση στη διατήρηση επαρκών αποστάσεων από ευαίσθητους βιότοπους, όπως τα Λιβάδια Ποσειδωνίας». Καμμιά διαφωνία δεν έχουμε με την πιο πάνω εισήγηση, και ήδη η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει αυστηρά την εγκατάσταση μονάδων επάνω σε Λιβάδια Ποσειδωνίας ή προστατευόμενους οικοτόπους. Οι Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων προβλέπουν ελάχιστες αποστάσεις ασφαλείας, περιβαλλοντικούς περιορισμούς και συνεχή παρακολούθηση από αρμόδιες αρχές. Οι ελληνικές υδατοκαλλιέργειες έχουν άμεσο συμφέρον στη διατήρηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των περιοχών όπου εκτρέφονται τα ψάρια, αφού οι άριστες περιβαλλοντικές συνθήκες του νερού αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την ίδια την παραγωγή.
Η οικονομική και κοινωνική συνεισφορά του κλάδου
Οι ελληνικές υδατοκαλλιέργειες προσφέρουν περισσότερες από 12.000 θέσεις εργασίας, κυρίως σε απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές της χώρας. Παράλληλα, εξασφαλίζουν σταθερά έσοδα για τους τοπικούς δήμους μέσω μισθωμάτων, τα οποία επανεπενδύονται σε έργα κοινής ωφέλειας. Τα προϊόντα του κλάδου, υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας, ενισχύουν την επισιτιστική ασφάλεια και αποτελούν έναν από τους βασικούς εξαγώγιμους διατροφικούς κλάδους της χώρας, ενισχύοντας το ελληνικό brand στο εξωτερικό. Η δραστηριότητα των υδατοκαλλιεργειών διεθνώς αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), σαν η μοναδική λύση για την διατροφή του παγκόσμιου πληθυσμού με ιχθυηρά υψηλής διατροφικής αξίας, και σήμερα καλύπτει το 53% των αναγκών του πλανήτη.
Η ΕΛΟΠΥ υποστηρίζει κάθε πρωτοβουλία που βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και στοχεύει στη βιώσιμη συνύπαρξη ανθρώπινης δραστηριότητας και φυσικού περιβάλλοντος.
Οι υδατοκαλλιέργειες αποτελούν στρατηγικό πυλώνα για την οικονομική και κοινωνική συνοχή πολλών περιοχών της χώρας και μπορούν -και πρέπει- να λειτουργούν υπεύθυνα, με πλήρη συμμόρφωση προς το θεσμικό πλαίσιο.
Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στο περιβάλλον, τους εργαζόμενους μας και την ελληνική κοινωνία, έχουμε υποχρέωση να απαντάμε πάντα σε κάθε προσπάθεια που θεωρούμε ότι αποκλίνει των πραγματικών δεδομένων για τη λειτουργία και το αποτύπωμά μας με επιστημονικά τεκμηριωμένη και συνεπώς αξιόπιστη επιχειρηματολογία για το μέλλον του κλάδου και της θαλάσσιας οικονομίας στη χώρα μας.
Mελέτη Πανεπιστημίου Οξφόρδης: Μαζική υποβάθμιση των λιβαδιών Ποσειδωνίας στον Αργοσαρωνικό από τις ιχθυοκαλλιέργειες
14/07/2025 7' διάβασμα
