Με προϋπολογισμό ύψους 426 εκατ. ευρώ περίπου εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Επιχειρησιακό Περιφερειακό Πρόγραμμα «Ήπειρος 2021-2027».
Αναπτυξιακό όραμα του προγράμματος είναι «η δυναμική, εξωστρεφής και αειφορική ανάπτυξη της Ηπείρου, εστιασμένη στη μοναδικότητα, στο περιβάλλον και στην ιστορία, ώστε να καταστεί ελκυστικός προορισμός για καινοτόμο επιχειρηματικότητα και τουριστική προσέλκυση επισκεπτών από όλο τον κόσμο, καθώς και ένα σύγχρονο ενεργειακό, επιχειρηματικό, μεταφορικό κέντρο της χώρας και πύλη εισόδου της Δυτικής Ευρώπης».
Βασικοί άξονες του προγράμματος είναι οι εξής:
✱ Ενίσχυση της περιφερειακής οικονομίας μέσω της αξιοποίησης της έρευνας και της καινοτομίας, συνολικής δημόσιας δαπάνης 54.104.712 ευρώ.
✱ Προώθηση της αειφορίας και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, συνολικής δημόσιας δαπάνης 73.512.618 ευρώ.
✱ Προώθηση της βιώσιμης πολυτροπικής αστικής κινητικότητας, συνολικής δημόσιας δαπάνης 12.500.000 ευρώ.
✱ Ενίσχυση της κινητικότητας, συνολικής δημόσιας δαπάνης 37.714.257 ευρώ.
✱ Ενίσχυση υποδομών στο πλαίσιο της κοινωνικής συνοχής, συνολικής δημόσιας δαπάνης 55.928.513 ευρώ.
✱ Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και του ανθρώπινου δυναμικού, συνολικής δημόσιας δαπάνης 108.094.232 ευρώ.
✱ Στήριξη της βιώσιμης και ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης, συνολικής δημόσιας δαπάνης 76.301.517 ευρώ.
Οι δράσεις
Στο πλαίσιο της 1ης Προτεραιότητας περιλαμβάνονται ενδεικτικά δράσεις, όπως:
✱ Ενίσχυση της ικανότητας ερευνητικών φορέων με τη δημιουργία νέων ερευνητικών κέντρων (κτηριακά, εξοπλισμός, λειτουργικές δαπάνες).
✱ Ολοκλήρωση αναγκών σε εργαστηριακό εξοπλισμό ερευνητικών φορέων της περιφέρειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΠΣΕΚ σε συνέχεια της διαδικασίας επιχειρηματικής ανακάλυψης την προγραμματική περίοδο 2014-2020, πρότεινε τη δημιουργία τεσσάρων ερευνητικών κέντρων (Κέντρο Καινοτομίας Κρέατος, Κέντρο Αναπαραγωγής και Γενετικής Βελτίωσης των Ζώων, Κέντρο Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών και Κέντρο Στήριξης Εξατομικευμένης Ιατρικής και Μοριακής Ακριβείας). Θεσμοθετήθηκε η σύσταση δύο νέων ερευνητικών υποδομών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, του Πανεπιστημιακού Ερευνητικού Κέντρου με έξι θεματικά ινστιτούτα, καθώς και το Πρότυπο Αγροδιατροφικό Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου. Για τις ερευνητικές αυτές υποδομές/κέντρα, απαιτείται στήριξη για την ανάπτυξη και τη λειτουργία τους.
✱ Μηχανισμός υποστήριξης οικοσυστήματος Έρευνας και Καινοτομίας στην Περιφέρεια Ηπείρου.
✱ Ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ του ερευνητικού τομέα και των επιχειρήσεων, με προτεραιότητα στους τομείς εκείνους που είχαν αναδειχθεί στο πλαίσιο της RIS την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 και οι οποίοι παραμένουν επίκαιροι για την περιφερειακή οικονομία (Αγροδιατροφή, ΤΠΕ, Υγεία, Δημιουργική Βιομηχανία).
✱ Ψηφιακή επιχειρηματικότητα: Για παράδειγμα, ενίσχυση επιχειρήσεων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό (υλικοτεχνική υποδομή, εξοπλισμός, λογισμικό κ.λπ.).
✱ Ανάπτυξη καινοτόμου και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας.
Στο πλαίσιο της 2ης Προτεραιότητας, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων:
✱ Έργα ενεργειακής αναβάθμισης δημόσιων κτηρίων με δυνατότητα ενσωμάτωσης έξυπνων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας και αξιοποίησης ΑΠΕ (αφορά βασική ανακαίνιση κτηρίων).
✱ Έργα ενεργειακής αναβάθμισης και δημιουργικής επανάχρησης αναξιοποίητου δημόσιου κτηριακού αποθέματος (αφορά βαθιά ανακαίνιση κτηρίων).
✱ Πιλοτική δράση υποστήριξης της σύστασης Ενεργειακών Κοινοτήτων (Ε.Κοιν.), για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας. Καθώς η συγκεκριμένη δράση έχει μόνο πιλοτικό χαρακτήρα, θα υποστηριχθεί η σύσταση Ενεργειακών Κοινοτήτων Μη Κερδοσκοπικού Χαρακτήρα, που τουλάχιστον το 50% των μελών τους να είναι δημόσιοι φορείς, ΟΤΑ ή ΝΠΙΔ αυτών.
✱ Έργα προστασίας από την κλιματική αλλαγή και διαχείρισης καταστροφών.
✱ Έργα διευθέτησης και διαχείρισης πλημμυρικών υδάτων σε οριοθετημένα ρέματα – χειμάρρους και έργα κατασκευής νέων και αναβάθμισης υφιστάμενων δικτύων αποχέτευσης όμβριων υδάτων ευθύνης τοπικών αρχών στις Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου κ.ά.
✱ Αντισεισμική θωράκιση του δημόσιου κτηριακού αποθέματος της περιφέρειας (πιλοτική δράση).
✱ Υλοποίηση δράσεων του Διαχειριστικού Σχεδίου Λεκανών Απορροής Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου.
✱ Δράσεις ενίσχυσης υδρευτικών αναγκών και μείωσης απωλειών ύδατος.
✱ Αντικατάσταση δικτύων ύδρευσης από μόλυβδο, παλαιών (άνω της 50ετίας) δικτύων ύδρευσης από αμίαντο ή χάλυβα με μεγάλες διαρροές, παλαιών (άνω 50ετίας) δικτύων με μεγάλες διαρροές.
✱ Κατασκευή, αναβάθμιση και επέκταση εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων και δικτύων αποχέτευσης
Στο πλαίσιο της 3ης Προτεραιότητας «Ενίσχυση της κινητικότητας» περιλαμβάνονται δράσεις για:
✱ Οδικές μεταφορές των διαδρόμων του εκτεταμένου δικτύου των ΔΕΔ-Μ στην Περιφέρεια Ηπείρου.
✱ Αναβάθμιση οδικού δικτύου Περιφέρειας Ηπείρου.
✱ Οδικής ασφάλειας.
Στο πλαίσιο της 4ης Προτεραιότητας, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων:
✱ Υποδομές προσχολικής φροντίδας, Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, υποδομές Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης, παρεμβάσεις για τη βελτίωση της προσβασιμότητας των ΑμεΑ, παρεμβάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά.
✱ Υποδομές υγείας, φροντίδας, μέσα μετακίνησης για την εξυπηρέτηση των ωφελούμενων των δομών φροντίδας και των φορέων ΑμεΑ κ.ά.
✱ Διαμόρφωση πολιτιστικών διαδρομών, με παρεμβάσεις για την ανάδειξη, την αξιοποίηση και την προβολή πολιτιστικών μνημείων, βασισμένες σε τοπικό σχεδιασμό/παρεμβάσεις ανάδειξης κτηρίων με αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία για χρήση τους ως χώρων πολιτισμού και νεανικής δημιουργίας.
✱ Ολοκληρωμένο πρόγραμμα τουριστικής προβολής της περιφέρειας.
✱ Δράσεις για την ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού, όπως δράσεις διαμόρφωσης κατάλληλων φυσικών χώρων (π.χ. πεδία αναρρίχησης, πίστες αιωροπτερισμού, διαδρομές ορεινού ποδηλάτου, χώροι διαμόρφωσης δραστηριοτήτων σε ποταμούς), δράσεις για τη δημιουργία οργανωμένων ορεινών πεζοπορικών διαδρομών (αποκατάσταση και σήμανση μονοπατιών, αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών, ανάπτυξη υποδομών εξυπηρέτησης χρηστών)».
✱ Ενίσχυση ΜμΕ για δημιουργία Νέων Θέσεων Εργασίας (ΝΘΕ) για την πρόσληψη ανέργων με υψηλά τυπικά προσόντα, ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης ανέργων με υψηλά τυπικά προσόντα.
✱ Προγράμματα ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για τη βελτίωση των συνθηκών πρόσβασης στην απασχόληση με έμφαση στην ενίσχυση των δεξιοτήτων των ανέργων.
✱ Προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
✱ Πρόγραμμα ανάπτυξης και ενδυνάμωσης διεπιστημονικών συμβουλευτικών και υποστηρικτικών δομών και μαθησιακής υποστήριξης/συνεκπαίδευσης μαθητών/τριών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για την ισότιμη πρόσβαση και συμπερίληψη στην εκπαίδευση.
✱ Λειτουργία Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης STEM (ΚΔΑΠ ΣΤΕΜ) για παιδιά γυμνασίου (χαμηλών εισοδηματικών κριτηρίων).
✱ Βελτίωση ποιότητας ζωής ηλικιωμένων (αντιμετώπιση του ψηφιακού αναλφαβητισμού, συμμετοχή σε κοινωνικά δρώμενα, όπως αθλητικές, καλλιτεχνικές, πολιτιστικές δραστηριότητες, εθελοντικές δράσεις κ.λπ.).
✱ Παρακολούθηση θεμάτων αναπηρίας στην Ήπειρο.
✱ Δράσεις για τη συμμετοχή των ΑμεΑ στην κοινωνική ζωή.
✱ Παρεμβάσεις για την προώθηση της ενεργού ένταξης των μεταναστών και υπηκόων τρίτων χωρών.
✱ Κέντρα κοινότητας.
✱ Δομές παροχής βασικών αγαθών (κοινωνικά παντοπωλεία, συσσίτια, κοινωνικά φαρμακεία).
✱ Παροχή υπηρεσιών φροντίδας σε επίπεδο οικογενειών και τοπικών κοινοτήτων.
✱ Παρεμβάσεις προς όφελος των γυναικών και για την καταπολέμηση της βίας.
✱ Πρόγραμμα κοινωνικού φροντιστή & προσωπικού βοηθού για ΑμεΑ και ηλικιωμένους.
✱ Δράση υποστήριξης μακροχρόνιας φροντίδας σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.
✱ Δομές παροχής υπηρεσιών σε αστέγους, όπως Ανοικτά Κέντρα Ημέρας, Υπνωτήρια.
Στο πλαίσιο της 5ης Προτεραιότητας «Στήριξη της βιώσιμης και ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης» περιλαμβάνονται:
✱ Χρηματοδότηση ΟΧΕ για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη: Θα χρηματοδοτηθούν ΟΧΕ ΒΑΑ στις τέσσερις αστικές περιοχές της περιφέρειας (Δήμοι Αρταίων, Ιωαννιτών, Πρέβεζας και Ηγουμενίτσας) και αφορούν είτε οικιστικές ενότητες (λειτουργικές περιοχές)/πόλεις που αναπτύσσονται σε μία ή περισσότερες δημοτικές ενότητες με πληθυσμό > 50.000 κατοίκους, είτε πόλεις-έδρες περιφερειακών ενοτήτων.
✱ Χρηματοδότηση ΟΧΕ για άλλες χωρικές στρατηγικές: Επιδιώκεται η αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιφέρειας (φυσικό περιβάλλον, πολιτιστική κληρονομιά και αξιόλογοι αρχαιολογικοί χώροι, παραγωγή αξιόλογων προϊόντων του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου) για την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη των περιοχών της. Τα είδη των δράσεων που θα χρηματοδοτηθούν θα καθοριστούν όταν θα εγκριθούν οι σχετικές Στρατηγικές.
Απομονωμένη και με γηρασμένο πληθυσμό, αλλά με ισχυρό πρωτογενή τομέα και γεωγραφική θέσηΗ Ήπειρος σε σχέση με τη γεωγραφική της θέση στην Ελλάδα θεωρείται σχετικά απομονωμένη, ωστόσο κατέχει σημαντικό πλεονέκτημα αποτελώντας πύλη εισόδου – εξόδου προς τα Βαλκάνια και τη Δυτική Ευρώπη. Την περίοδο 2001-2011 παρουσίασε μείωση του μόνιμου πληθυσμού (5%), τάση που διατηρήθηκε και την περίοδο 2011-2019. Επίσης, εμφανίζει σημαντικά μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα σε σχέση με αυτήν της χώρας και αντιμετωπίζει πρόβλημα πληθυσμιακής γήρανσης. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η γεωμορφολογική ποικιλία, καθώς υπάρχουν τέσσερις βασικές ζώνες: α) η παράκτια ζώνη των ΠΕ Πρεβέζης και Θεσπρωτίας, β) η ζώνη των ορεινών όγκων που εκτείνεται κατά μήκος του ανατολικού ορίου της περιφέρειας στην ΠΕ Ιωαννίνων και Άρτας, γ) η ζώνη γεωργικής γης, η οποία περιλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα της περιφέρειας και δ) η ευρύτερη ζώνη των ορεινών και ημιορεινών περιοχών. Η παραγωγική της δομή (ΟΟΣΑ 2020) περιλαμβάνει έναν ισχυρό πρωτογενή τομέα με υψηλό μερίδιο περιφερειακού ΑΕΠ (8,4%). Η Ήπειρος έχει μέτριο δευτερογενή τομέα με ΑΕΠ (16,8%) κοντά στον εθνικό μέσο όρο, ενώ ο τριτογενής τομέας είναι ο μεγαλύτερος από πλευράς ΑΕΠ (74,8%) και απασχόλησης (68,7%). Το ΑΕΠ αντιστοιχεί στο 2,2% του εθνικού ΑΕΠ (11η μεταξύ των περιφερειών), καταγράφοντας πτωτική τάση μετά το 2008. Το επίπεδο παραγωγικότητας είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με το εθνικό (77%) και σημαντικά χαμηλότερο σε σύγκριση με της ΕΕ (52%), κατέχοντας τη 12η θέση μεταξύ των περιφερειών της χώρας. Η απασχόληση ανέρχεται στο 60,8% (2019), επίπεδο χαμηλότερο του μέσου όρου της χώρας και της ΕΕ-27 (61,2% και 73%, αντίστοιχα). Συγκριτικά με τις άλλες περιφέρειες, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις. Σημειώνεται ότι η απασχόληση επιβαρύνθηκε το 2020 λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2019β), το 7,8% του πληθυσμού της δεν έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, γεγονός που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, ενώ ο πληθυσμός που κινδυνεύει από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό είναι 31,3%. |
