του Γιώργου Πολυχρονάκη, ειδικού συμβούλου Incofruit-Hellas
Συμπληρώθηκαν επτά χρόνια από τότε που η Ρωσία επέβαλε εμπάργκο στην εισαγωγή ευρωπαϊκών-ενωσιακών φρούτων και λαχανικών, ως απάντηση στις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας. Ένα εμπάργκο που εξακολουθεί να ισχύει και το οποίο έχει στερήσει τον ελληνικό εξαγωγικό τομέα των νωπών οπωροκηπευτικών από την κύρια αγορά του εκτός ΕΕ.
Το 2013, πριν από το εμπάργκο, οι εισαγωγές ελληνικών φρούτων και λαχανικών στη Ρωσία, βάσει στοιχείων της Ομοσπονδιακής τελωνειακής Υπηρεσίας της Ρωσίας που επεξεργάστηκε ο Incofruit-Hellas, ανήλθαν σε 164,48 εκατ. ευρώ. Οι ελληνικές πωλήσεις φρούτων & λαχανικών γενικά στη Ρωσία το 2013 αποτελούσαν το 12% των συνολικών εξαγωγών της χώρας μας σε φρούτα και κηπευτικά.
H Μόσχα επενδύει στα θερμοκήπια
Το 2013, η Ρωσία εισήγαγε φρούτα αξίας 4,81 δισ. ευρώ και λαχανικά αξίας 2,16 δισ. ευρώ. Ως προς τις ποσότητες, το 2013 εισήχθησαν φρούτα 6,14 εκατ. τόνων και λαχανικά 2,3 εκατ. τόνων οι οποίοι το 2020 μειώθηκαν αντίστοιχα σε 5,6 εκατ. τόνους και 1,89 εκατ. τόνους.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σχετική αποκατάσταση των εισαγωγών της Ρωσίας σε φρούτα, κυρίως σε μπανάνες και μανταρίνια, στα δε λαχανικά, η αποκατάσταση είναι συμπληρωματική της δικής της παραγωγής, λόγω της πολιτικής που έχει αναλάβει να προωθεί την εσωτερική παραγωγή, με ιδιαίτερη έμφαση στην κατασκευή μεγάλων επεκτάσεων θερμοκηπίων, που μάλιστα πέρσι πραγματοποίησαν και τις πρώτες εξαγωγές αγγουριών προς κράτη της ΕΕ.
Σήμερα, η ρωσική αγορά παραμένει κλειστή και θα είναι τουλάχιστον έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, σύμφωνα με την τελευταία παράταση του εμπάργκο όπως ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο του 2020. Αναμένεται όμως περαιτέρω παράτασή του μετά και την πρόσφατη παράταση των κυρώσεων της ΕΕ στην Ρωσία.
Το ιστορικό
✱ Στις 7/8/2014 επιβλήθηκε το ρωσικό εμπάργκο σε αντίποινα μέτρων της ΕΕ λόγω της ρωσο-ουκρανικής κρίσης.
✱ Τέλος Αυγούστου 2014 λήφθηκαν τα πρώτα μέτρα από την ΕΕ για απόσυρση προϊόντων και ακολούθησαν παρεμφερή μέχρι και τον Ιούνιο του 2018. Η χορηγηθείσα βοήθεια για την αντιστάθμιση των ζημιών στον τομέα φρούτων και λαχανικών της ΕΕ δεν αντιστάθμισε την απώλεια αυτής της αγοράς.
✱ Έγινε εγκαίρως αντιληπτό από τις επιχειρήσεις του κλάδου ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον ένας στρατηγικός εταίρος για την ΕΕ. Υπήρξαν ευκαιρίες για ανάπτυξη και χωρίς τη Ρωσία, η αγορά της οποίας είχε αρχίσει να θυμίζει για κάποια προϊόντα καταστάσεις σαν αυτές που είχαν διαμορφωθεί στην πάλαι ποτέ αγορά αποκλειστικής κατεύθυνσης των προϊόντων μας, δηλαδή την αγορά του Μονάχου, κάτι που εμπόδιζε την προώθηση και επέκταση των πωλήσεων εκ μέρους του υγιούς μέρους του εξαγωγικού μας εμπορίου και προς άλλες υγιέστερες αγορές της δυτικής Ευρώπης.
✱ Η πορεία που ακολούθησαν μέχρι σήμερα οι εξαγωγές μας επιβεβαίωσαν την τοποθέτησή μας ότι η κατάσταση αυτή -του ρωσικού εμπάργκο- μπορεί να έχει και μια θετική πλευρά, δηλαδή να ενεργοποιήσει τη χώρα μας και την ΕΕ προς την κατεύθυνση της αναθεώρησης-διόρθωσης των πολιτικών και προσανατολισμού των εξαγωγών μας. Ήδη έδωσε την ευκαιρία στη χώρα μας να στραφεί τόσο στις παραδοσιακές αγορές, όσο και σε νέες, προκειμένου να υπάρξουν θετικές μακροπρόθεσμες εξελίξεις.
Προτάσεις για ΕΕ και Ελλάδα
✱ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέτυχε, διαπραγματευόμενη με τη Ρωσία, να τερματίσει το εμπάργκο που πλήττει την οικονομία των αγροτών της και κατ’ επέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μετά την πάροδο επτά ετών εμπάργκο πρέπει να πάρει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες, ώστε να υπάρξει συμφωνία με τη Ρωσία σε αμοιβαία άρση των κυρώσεων και των αντιμέτρων για την αποκατάσταση του διμερούς εμπορίου και ελεύθερης εισαγωγής στη ρωσική αγορά οπωροκηπευτικών προϊόντων της ΕΕ.
✱ Η ΕΕ χρειάζεται να αναλύσει την κατάσταση του ρωσικού εμπάργκο για την καθιέρωση πιο ευέλικτων και χρήσιμων αντισταθμιστικών μηχανισμών για σταθεροποίηση της αγοράς.
✱ Για την Ελλάδα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο τομέας των φρούτων και λαχανικών είναι μια οικονομική δραστηριότητα με μεγάλη βαρύτητα στους τομείς της παραγωγής, των εξαγωγών και της απασχόλησης στη γεωργία. Το μερίδιο του κλάδου στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων το 2020 αντιπροσωπεύει το 34% του συνόλου, συμβάλλοντας τα μέγιστα στο θετικό ισοζύγιο των 511 εκατ. ευρώ των αγροτικών μας προϊόντων.
✱ Θα πρέπει, όμως, να εμπλουτιστεί και να επεκταθεί η ελληνική καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών, τόσο από άποψη έκτασης, όσο και νέων ποικιλιών. Η αλλαγή πλεύσης στις καλλιέργειες θα πρέπει να προβλέπει προϊόντα με διαφορετικά στάδια ωρίμανσης και με μετασυλλεκτική διατηρησιμότητα μέχρι την κατανάλωση, ούτως ώστε να επεκταθεί η καλλιεργητική περίοδος και να εκμεταλλευτούμε όλες τις δυνατότητες γεύσης και καθαρότητας που μας δίνει κλιματικά και γεωγραφικά η Ελλάδα.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των εξαγωγών φράουλας που, το 2021, με ποικιλιακή αναδιάρθρωση προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων καταναλωτών, διπλασίασε την αξία των εξαχθέντων ποσοτήτων, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε ποικιλίες της δεκαετίας του ‘60 και του ‘80, ενώ οι ανταγωνιστές μας συνεχώς εμπλουτίζουν την παραγωγή τους με νέες ποικιλίες υπερπρώιμες και όψιμες, κινδυνεύοντας να βρεθούμε εκτός προτιμήσεων αγοράς.
✱ Η κατάσταση των κοινοτικών φρούτων και λαχανικών χρειάζεται μόνιμη προστασία, επειδή η κατάσταση της αγοράς είναι πάντα κρίσιμη, ειδικά από τη στιγμή που η ΕΕ συνήψε νέες εμπορικές συμφωνίες με τρίτες χώρες, που μείωσαν τις τιμές διάθεσής τους. Ο τομέας, ενώ αποτελεί ένα μεγάλο και ευαίσθητο τμήμα της συνολικής οικονομίας, εντούτοις δέχεται ελάχιστη υποστήριξη από τις προβλεπόμενες δαπάνες εκ μέρους της ΕΕ.
✱ Στο πλαίσιο αυτό, και προκειμένου να συνεχιστεί η βελτίωση του αναπροσανατολισμού των εξαγωγών μας, απαιτείται επίσπευση της υπογραφής Πρωτοκόλλων Φυτοϋγείας με χώρες κυρίως της ΝΑ Ασίας, Ν. Αφρικής και Ν. Αμερικής. Επισημαίνεται ότι προς την κατεύθυνση αυτήν, έχουν ήδη δραστηριοποιηθεί, και μάλιστα με επιτυχία, ανταγωνιστές μας από τις άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ.
✱ Χρειάζεται εντατικοποίηση των ελέγχων για την πάταξη της συνεχιζόμενης διακίνησης ατυποποίητων προϊόντων που δυσφημούν τα ελληνικά προϊόντα, προκειμένου να μη χαθούν τα επιτεύγματα της κατάκτησης των μεριδίων μας στις παραδοσιακές μας αγορές.
✱ Απαιτούνται γρήγορες και αποφασιστικές ενέργειες για να διασφαλισθεί το μέλλον του κλάδου τόσο σε επίπεδο ΕΕ αλλά και στην χώρα μας με χάραξη στρατηγικής προοπτικών σταθεροποίησης αλλά και επέκτασης.
