Έρευνα: «Το σύστημα των άμεσων ενισχύσεων ευνοεί τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις»

Εντονα κοινωνικό πρόσημο φαίνεται πως έχει αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια η Κοινή Αγροτική Πολιτική, καθώς, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης, τη μερίδα του λέοντος στο κομμάτι των ενισχύσεων παίρνουν οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις. Τη μελέτη, που δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό «One Earth», υπογράφει τριμελής ομάδα από πανεπιστήμια της Σουηδίας και της Ολλανδίας, η οποία διαπίστωσε επιπλέον ότι πολλά κονδύλια δεν αξιοποιούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως υπέρ της πράσινης ανάπτυξης και της βιοποικιλότητας.

Η μελέτη συντάχθηκε και δημοσιεύεται σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή όσον αφορά το μέλλον της νέας ΚΑΠ, καθώς η ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική καλείται να υποστηρίξει τις ειδικές στρατηγικές «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και «Βιοποικιλότητα», στο Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Τα αποτελέσματα βέβαια της έρευνας δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά, εάν αναλογιστεί κάποιος ότι οι αγρότες καλούνται τα επόμενα χρόνια να αλλάξουν άρδην τις συνήθειές τους στην παραγωγική διαδικασία και να σταθούν αρωγοί στο φιλόδοξο όραμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με τους ερευνητές, μέχρι σήμερα ο Πρώτος Πυλώνας δεν αξιοποιείται τόσο για όσους το έχουν ανάγκη. Κρίνουν ωστόσο ότι μία γενναία και συνετή μεταρρύθμιση της γεωργικής πολιτικής θα είχε σημαντικό όφελος για τους παραγωγούς, αλλά και για τη βιωσιμότητα.

Η μελέτη εξετάζει την περίοδο του έτους 2015, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους αειφόρου ανάπτυξης (SDG) των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και τους εννέα στόχους που έθεσε για τη νέα ΚΑΠ η Κομισιόν το 2018. Οι ερευνητές εξέτασαν ειδικότερα τις άμεσες πληρωμές σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο της ΚΑΠ -όπως η βελτίωση της βιοποικιλότητας ή η δημιουργία νέων ευκαιριών για τους νέους αγρότες-, για να διαπιστώσουν πού πηγαίνουν στο τέλος τα ευρωπαϊκά κονδύλια.

Με βάση τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η ομάδα διαπίστωσε ότι πάνω από το 60% του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΚΑΠ προορίζεται για τη στήριξη ενός και μόνο από τους στόχους που η ίδια έχει θέσει (βιώσιμο εισόδημα), και το οποίο ευθυγραμμίζεται με 2 μόνο από τους 17 στόχους αειφόρου ανάπτυξης (SDGs).

Ανισότητες

Σύμφωνα με την ανάλυση, οι πλουσιότερες αγροτικές περιοχές λαμβάνουν σημαντικούς πόρους από την ΚΑΠ, με αποτέλεσμα να κατατάσσονται πάνω από το μέσο αγροτικό εισόδημα στην ΕΕ. Αντίθετα, τα κονδύλια που οδηγούνται στο 40% των περιφερειών, που είναι και το πιο φτωχό, δεν επαρκούν για να κάνουν το γεωργικό εισόδημα να φτάσει το μέσο εισόδημα της ΕΕ.

Οι ερευνητές εξηγούν ότι οι άμεσες ενισχύσεις προσθέτουν μόνο 1.200 ευρώ ετησίως στο μέσο εισόδημα των παραγωγών που ζουν στο 10% των περιοχών με το χαμηλότερο εισόδημα. Αντίθετα, το μέσο γεωργικό εισόδημα στο 40% των περιφερειών είναι ήδη πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, με τις άμεσες ενισχύσεις να προσθέτουν κατά μέσο όρο 6.000-11.900 ευρώ σε κάθε εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης στις περιφέρειες αυτές. Όπως λένε οι αναλυτές, ακόμη και χωρίς την εισοδηματική στήριξη της ΚΑΠ, το μέσο γεωργικό εισόδημα στο 70% των περιφερειών είναι ήδη κοντά ή πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Μάλιστα, η ομάδα διαπίστωσε ότι τουλάχιστον ένα ποσό της τάξεως των 24 δισ. ευρώ προορίζεται κάθε χρόνο για τη στήριξη των εισοδημάτων στις πλουσιότερες αγροτικές περιοχές της ΕΕ, οι οποίες προσφέρουν και τις λιγότερες θέσεις εργασίας στον πρωτογενή τομέα. Την ίδια ώρα, «πίσω» μένουν οι πιο φτωχές περιφέρειες της ΕΕ, με τους περισσότερους παραγωγούς. «Πρόκειται ουσιαστικά για “περιττές” πληρωμές», αναφέρει η ομάδα, σημειώνοντας ότι αυτά τα κονδύλια θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν υπέρ της στρατηγικής για τη «Βιοποικιλότητα» ή υπέρ των περιοχών που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη.

«Οι τρέχουσες δαπάνες αυξάνουν αντί να μειώνουν την εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των αγροτών» σημειώνουν οι συντάκτες της μελέτης, καθώς «οι ενισχύσεις δεν στηρίζονται στις πραγματικές ανάγκες των αγροτών. Άρα, όσο μεγαλύτερη είναι μία εκμετάλλευση, τόσο μεγαλύτερη είναι και η εισοδηματική στήριξη», επισημαίνουν. Επικρίνουν, δε, τη χορήγηση των άμεσων ενισχύσεων, χωρίς, όπως λένε, να απαιτείται προηγουμένως κάποια απόδειξη ότι τηρούνται οι περιβαλλοντικοί κανόνες και χαρακτηρίζουν τη διαδικασία εν τη γενέσει της ελλιπή.

Περιβάλλον

«Η ΚΑΠ όχι μόνο έχει αποτύχει να στηρίξει το εισόδημα των παραγωγών που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, αλλά επιδοτεί αγροτικές περιοχές που συνεχίζουν να έχουν υψηλό ποσοστό ρύπανσης και είναι λιγότερο φιλικές προς τη βιοποικιλότητα», σημειώνουν. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, οι πιο φιλικές γεωργικές περιοχές, εκείνες δηλαδή με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) και μεγάλο μέρος καλλιεργήσιμων εκτάσεων Υψηλής Φυσικής Αξίας, συχνά παράγουν μικρότερο εισόδημα σε σχέση με τις πιο ρυπογόνες.

Η μελέτη αναφέρει πως οι πρώτες περιοχές τείνουν επίσης να λαμβάνουν την ίδια ή μικρότερη εισοδηματική στήριξη ανά εργαζόμενο. «Με βάση την ανάλυσή μας, το μέσο αγροτικό εισόδημα σε πάνω από τις μισές περιφέρειες με τις υψηλότερες γεωργικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι σχεδόν 60% υψηλότερο από το μέσο αγροτικό εισόδημα στις πιο φιλικές προς το περιβάλλον περιοχές.

Επιπλέον, ενώ η καλλιεργήσιμη γη Υψηλής Φυσικής Αξίας είναι σημαντική για τη βιοποικιλότητα, το μέσο εισόδημα αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο 30% των περιφερειών που υποστηρίζουν το μικρότερο ποσοστό γεωργικών εκτάσεων Υψηλής Φυσικής Αξίας είναι υπερδιπλάσιο από αυτό των άλλων περιοχών» συμπεραίνει η ομάδα.