Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: «Ανεπαρκής η αξιοποίηση των μέτρων στήριξης του γεωργικού εισοδήματος»

γράφει ο Νίκος Τράγγαλος

Σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, τα κοινοτικά μέσα για τη στήριξη των γεωργών, προκειμένου να προστατεύσουν το εισόδημά τους έναντι της πτώσης των τιμών και των απωλειών παραγωγής, πέτυχαν εν μέρει μόνο τους στόχους τους, ενώ η αξιοποίησή τους παραμένει ανεπαρκής και άνιση.

Επιπλέον, σύμφωνα με τους ελεγκτές, η στόχευση ορισμένων έκτακτων μέτρων δεν είναι η ενδεδειγμένη και μπορούν να οδηγήσουν στην καταβολή δυσανάλογων αντισταθμιστικών πληρωμών. Η κοινή αγροτική πολιτική της ΕΕ προβλέπει σειρά μέτρων που αποσκοπούν στη διασφάλιση ενός σταθερού και επαρκούς εισοδήματος για τους γεωργούς. Οι άμεσες ενισχύσεις προς τους γεωργούς στα 28 κράτη-μέλη ανέρχονται σε 41 δισεκατομμύρια ευρώ.

Παράλληλα με τις άμεσες ενισχύσεις, η ΚΑΠ περιλαμβάνει ειδικά μέσα για την πρόληψη και τη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων στον τομέα της γεωργίας. Παραδείγματος χάριν, για τη σταθεροποίηση των γεωργικών εισοδημάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν η ασφάλιση και τα ταμεία αλληλοβοήθειας. Προβλέπεται, επίσης, η λήψη έκτακτων μέτρων, τα οποία αποσκοπούν στη σταθεροποίηση της αγοράς συνολικά σε περίπτωση σοβαρής διαταραχής. Ενδεικτικά, αναφέρεται η περίπτωση της απαγόρευσης εισαγωγής ορισμένων γεωργικών προϊόντων από την ΕΕ, την οποία επέβαλε η Ρωσία το 2014.

Οι ελεγκτές εξέτασαν συγκεκριμένα εάν τα εν λόγω εργαλεία εφαρμόστηκαν κατά τρόπο αποδοτικό, καθώς και εάν απέφεραν αποτελέσματα. Επικεντρώθηκαν ιδίως στην ενωσιακή στήριξη για ασφάλιση και στα έκτακτα μέτρα που ελήφθησαν για τον τομέα των οπωροκηπευτικών σε συνέχεια της επιβολής των ρωσικών κυρώσεων το 2014.

Σημαντικός ο ρόλος των άμεσων ενισχύσεων

Οι ελεγκτές αναγνωρίζουν ότι η ΚΑΠ προβλέπει μια σειρά μέσων προστασίας του εισοδήματος. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικός είναι ο ρόλος των άμεσων ενισχύσεων. Κατά μέσο όρο, οι άμεσες ενισχύσεις αντιστοιχούν στο 1/4 του γεωργικού εισοδήματος και παρέχουν στους γεωργούς τη δυνατότητα να αντεπεξέρχονται καλύτερα σε συνθήκες υποχώρησης των τιμών ή μειωμένης παραγωγής, γεγονός που μειώνει την ανάγκη τους για ασφάλιση.

Ταυτόχρονα, η ΚΑΠ ενθαρρύνει όλο και περισσότερο τη λήψη προληπτικών μέτρων, ιδίως ενθαρρύνοντας τους γεωργούς να υιοθετήσουν ορθές γεωργικές και περιβαλλοντικές πρακτικές. Ωστόσο, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι ο αντίκτυπος στη συμπεριφορά των γεωργών ήταν περιορισμένος. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, το μεγαλύτερο μέρος της στήριξης που παρέχει η ΕΕ για την ασφάλιση των γεωργών έναντι της αστάθειας των τιμών και των απωλειών παραγωγής είχε μικρό αντίκτυπο. Το ποσοστό των γεωργών που έχει επωφεληθεί από τη στήριξη αυτή είναι πολύ μικρό, καθώς λιγότερο από το 10% όσων ασφαλίζονται το κάνουν με τη στήριξη της ΕΕ.

Οι περισσότεροι γεωργοί δεν εξετάζουν καν το ενδεχόμενο λήψης μέτρων μετριασμού του κινδύνου, καθώς προσδοκούν ότι σε περίπτωση κρίσης θα εισπράξουν σημαντική δημόσια ενίσχυση. Επιπλέον, η στήριξη της ΕΕ για την ασφάλιση των γεωργών δεν διοχετεύεται σε εκείνους που την έχουν πραγματικά ανάγκη. Στα δύο κράτη-μέλη που κάνουν μεγαλύτερη χρήση της στήριξης αυτής (Ιταλία και Γαλλία), οι ελεγκτές παρατήρησαν συγκέντρωση των ενισχύσεων στον αμπελοοινικό τομέα. «Προς το παρόν, είναι περιορισμένα τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι υπάρχει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία στην εν λόγω στήριξη για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος των γεωργών», δήλωσε ο Samo Jereb, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος της έκθεσης.

«Η στόχευση των μέτρων πρέπει να βελτιωθεί, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται από τους γεωργούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης, και πρέπει να είναι συμβατά με την ανάπτυξη του προληπτικού χαρακτήρα και της ανθεκτικότητας της γεωργίας». Όσον αφορά τα 513 εκατ. ευρώ που δαπανήθηκαν για τη στήριξη του τομέα των οπωροκηπευτικών την περίοδο 2014-2018 σε συνέχεια του ρωσικού εμπάργκο, η ΕΕ δεν έχει ορίσει αντικειμενικές παραμέτρους για να εξεταστεί η χρήση τους. Παραδείγματος χάριν, ποσοστό 61% της στήριξης διατέθηκε στους παραγωγούς μήλων (κυρίως στην Πολωνία), μολονότι οι εξαγωγές μήλων είτε παρέμειναν σχεδόν σταθερές είτε ακόμη και αυξήθηκαν.

Έκτακτα μέτρα εφαρμόστηκαν και σε σχέση με άλλα φρούτα (ροδάκινα και νεκταρίνια), προκειμένου όμως να αντιμετωπιστεί η διαρθρωτική υπερπαραγωγή στην ΕΕ και όχι διαταραχές της αγοράς. Τέλος, οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι το κόστος της στήριξης της ΕΕ για την απόσυρση προϊόντων για δωρεάν διανομή ήταν μεγάλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ποσά που καταβλήθηκαν υπερέβαιναν κατά πολύ τις τιμές της αγοράς. Επιπλέον, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι τα περισσότερα από τα προϊόντα που αποσύρθηκαν για δωρεάν διανομή επέστρεψαν τελικώς στην αγορά σε άλλη μορφή (π.χ. με τη μορφή χυμού στην Ελλάδα και την Ισπανία), ενώ μικρό μόνο μέρος διατέθηκε σε άτομα που είχαν ανάγκη.