Η αγροτική παραγωγή υπήρξε πάντα το αποκούμπι σε δύσκολες στιγμές. Με τους δικούς της κανόνες, η φύση έδινε τα βασικά για την επιβίωση του πληθυσμού. Η αυταπόδεικτη αυτή διαπίστωση αποτελεί γενική παραδοχή. Το ζητούμενο σήμερα είναι, θέλουμε την αγροτική παραγωγή ως έσχατο σωσίβιο επιβίωσης, ή τη θέλουμε ως πυλώνα ανάπτυξης;
Πιστεύω ότι αυτό που επιδιώκουμε είναι η δεύτερη επιλογή, δηλαδή η αγροτική παραγωγή να γίνει πυλώνας ανάπτυξης. Χωρίς να ταλαιπωρώ με νούμερα και στατιστικές, τα σημερινά μεγέθη της εθνικής οικονομίας δείχνουν ότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο ανάπτυξης. Το περιθώριο αυτό δεν είναι μόνον η ανάκτηση της θέσης που είχε η αγροτική παραγωγή στο ΑΕΠ στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, αλλά και η δυναμική που έχει σήμερα.
Η δυναμική αυτή δείχνει ότι ο αγροτικός τομέας, μαζί με την επεξεργασία τροφίμων και τον τουρισμό, έχουν σημαντικές συνέργειες και μπορούν να ενισχύσουν ο ένας τον άλλον, δημιουργώντας ένα σύνολο με σημαντικό ρόλο στην εθνική οικονομία και με δίκαιη κατανομή των κερδών σε όλους τους εμπλεκόμενους. Αρκεί να αναζητήσουμε τα δυνατά μας σημεία, να διαχειριστούμε σωστά τις αδυναμίες μας, μετατρέποντας τες ίσως σε πλεονεκτήματα, και βέβαια να αποφύγουμε λάθη του παρελθόντος.
Διδασκόμενοι από αυτά, είναι ευκαιρία να δώσουμε ταυτότητα και όνομα (branding) στα προϊόντα μας, βασισμένοι στην παραδοσιακή ελληνική «Μεσογειακή» διατροφή, και να αναδείξουμε θαμμένους θησαυρούς στην ελληνική γη.
Ποιοι, λοιπόν, μπορεί να είναι κάποιοι από τους όρους και προϋποθέσεις για τη νέα ανάπτυξη που θα βασίζεται στην αγροτική παραγωγή;
- Η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να ανταγωνισθεί σε μεγάλες «εκτατικές» καλλιέργειες. Έχει, όμως, τη δυνατότητα να παράγει μικρότερες ποσότητες «ανωτέρας ποιότητας», αρκεί να τηρούμε με ευλάβεια τους όρους ποιοτικής παραγωγής, να αναδεικνύουμε την ποιότητα και να την προωθούμε μέσω brand name.
- Η χώρα έχει πρώτες ύλες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ενδημικό χαρακτήρα, συνεπώς εύκολες στην καλλιέργεια και με σχετικά χαμηλό κόστος. Χρειάζεται να διαδοθούν οι σχετικές καλλιέργειες στοχευμένα.
Ήδη, όμως, οι δυο παράμετροι που έθεσα καθορίζουν τον τρόπο που πρέπει να οργανωθεί η αγροτική παραγωγή. Βασική προϋπόθεση είναι να επιλέγουμε τη δραστηριότητά μας με κριτήριο το τι και πώς θα πουλήσουμε. Η καλύτερη αξιοποίηση, όμως, και η συστηματική προώθηση, προϋποθέτει να υπάρχει κρίσιμη μάζα πρωτογενούς προϊόντος με κοινά χαρακτηριστικά, ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί εμπορικά (προώθηση μέσω τυποποίησης ή επεξεργασίας) και να μπορεί να έχει και συνέχεια σε βάθος χρόνου, ώστε να αξιοποιείται η προσπάθεια προώθησης στις αγορές. Δεν μπορεί να εμφανιζόμαστε τη μια χρονιά και να εξαφανιζόμαστε την επόμενη, ούτε μπορεί να είμαστε ασυνεπείς στην προσφερόμενη ποιότητα των προϊόντων. Όταν αυτό γίνεται με προϊόντα μου σχετίζονται με την παραδοσιακή ελληνική διατροφή, τότε έχουμε σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, που οφείλουμε να το διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού.
Ο σύγχρονος τρόπος οργάνωσης για να δημιουργηθούν οι παραπάνω προϋποθέσεις λέγεται «συμβολαιακή γεωργία». Η συμβολαιακή γεωργία δίνει στον παραγωγό τη σιγουριά ότι αυτό που θα παράγει θα πουληθεί σε προκαθορισμένη τιμή και στον τυποποιητή/επεξεργαστή ότι το προϊόν της αγροτικής παραγωγής θα είναι σύμφωνο με τις προδιαγραφές που επιθυμεί και έχει υποσχεθεί στους τελικούς πελάτες. Έτσι, το προϊόν της αγροτικής παραγωγής είναι ευκολότερα αξιοποιήσιμο, αποκτά υπεραξία και προωθείται με brand name, ενώ ο αγρότης παύει να είναι παρίας της «αλυσίδας αξίας από το χωράφι στο πιάτο» και γίνεται ισότιμος εταίρος, επωφελούμενος και αυτός σε αυτό που του αναλογεί από την υπεραξία των προϊόντων του.
Η συμβολαιακή γεωργία ήδη εφαρμόζεται διεθνώς, και στην Ελλάδα από κάποιες επιχειρήσεις που θέλουν να εξασφαλίσουν επαρκή και σταθερής ποιότητας πρώτες ύλες. Τα σχήματα αυτά συνήθως εμπλέκουν ατομικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις ή ομάδες παραγωγών. Ανάλογα σχήματα εφαρμόζονται και από οργανισμούς χρηματοδότησης, εκεί όμως στοχεύουν στην κάλυψη επαρκών πόρων για την αγροτική παραγωγή.
Σήμερα, η συμβολαιακή γεωργία έχει αποβάλει στρεβλώσεις του παρελθόντος που ενδεχομένως έχουν δημιουργήσει αναστολές και αμφισβητήσεις σε ορισμένους αγρότες. Οι κανόνες είναι ξεκάθαροι και έχουν περιγραφεί διεθνώς και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Γεωργίας και Τροφίμων (FAO), με στόχο την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των παραγωγών είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο.
Με βάση, λοιπόν, τις παραπάνω σκέψεις και προτάσεις, τι ανάπτυξη θα επιλέξουμε για τον αγροτικό τομέα και την εθνική οικονομία; Μοναχικές αναζητήσεις στα τυφλά ή οργανωμένη προσέγγιση; Αντιπαράθεση με τις μονάδες τυποποίησης και επεξεργασίας ή συνεργασία ως ισότιμος εταίρος στην αλυσίδα αξίας «από το χωράφι στο πιάτο»;
Νομίζω ότι οι διαφορές είναι εμφανείς και η χρηστή επιλογή οδηγεί σε λύσεις όπως της συμβολαιακής γεωργίας, λύσεις αμοιβαία επωφελείς. Ας τολμήσουμε.
* Ρόδιος Γαμβρός, εμπειρογνώμονας σε θέματα τροφίμων και ποιότητας, μέλος του Συμβουλίου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων και πρώην διευθυντής Ποιότητας της Nestle στη ΝΑ Ευρώπη.
