GEOPA – COPA: Υψηλότερο εργατικό κόστος στον Βορρά, «πληγή» οι εργάτες τρίτων χωρών στον Νότο

Ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το κόστος εργασίας στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την απασχόληση παρατίθενται στη συγκριτική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019 για λογαριασμό των GEOPA (όργανο εκπροσώπησης των εργοδοτών αγροτικών οργανώσεων) και COPA (πανευρωπαϊκό συνδικαλιστικό όργανο εκπροσώπησης των αγροτών). Η μελέτη περιλαμβάνει στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μέσω ερωτηματολογίων από 19 χώρες – μέλη της ΕΕ (η Ελλάδα δεν συμμετείχε). Ενδιαφέρουσα είναι η καταγραφή ορισμένων τάσεων, όπως για παράδειγμα οι αναφορές στις εκτιμήσεις για το πώς αναμένεται να επηρεαστεί το εργατικό δυναμικό του αγροτικού τομέα από την είσοδο των νέων τεχνολογιών και από τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή.

Οι ιδιαιτερότητες του αγροτικού τομέα ως προς την απασχόληση

Όπως αναφέρεται στη μελέτη, ο αγροτικός τομέας, αντίθετα από άλλους, χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό εργαζομένων που απασχολείται στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε μόνιμη μεν βάση, αλλά σε καθεστώς μερικής απασχόλησης. Το γεγονός αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην εποχικότητα που χαρακτηρίζει την εργασία στο χωράφι, αλλά και το γεγονός ότι πολλές εκμεταλλεύσεις είναι μικρού μεγέθους και οικογενειακού χαρακτήρα. Επίσης, επισημαίνεται ότι το γεγονός αυτό δεν θα πρέπει να οδηγεί σε παραπλανητικά συμπεράσματα ως προς τη σημαντική συμβολή του αγροτικού τομέα στην οικονομία, η οποία επιπλέον είναι καθοριστικής σημασίας και για την ενίσχυση της απασχόλησης σε άλλους κλάδους (τροφίμων, ενδυμάτων, φαρμακευτικών προϊόντων κ.λπ.). Μια αρνητική διάσταση, πάντως, που αφορά το δυναμικό του πρωτογενούς τομέα, σχετίζεται με τη γήρανση των απασχολουμένων: Το 2016, μόλις το 11% του δυναμικού ήταν κάτω των 40 ετών, ενώ το 1/3 ήταν 65 ετών ή περισσότερο.

Το κόστος εργασίας στις ευρωπαϊκές φάρμες

Για τη διευκόλυνση των συγκρίσεων, η έρευνα έχει χωρίσει τα κράτη που συμμετείχαν σε τρεις γεωγραφικές ομάδες: στις χώρες της Βορειοδυτικής Ευρώπης (Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Δανία, Ιρλανδία, Σουηδία), σε αυτές της Κεντρικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Τσεχία, Κροατία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβενία) και στις χώρες της Νότιας Ευρώπης (Κύπρος, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία).

Από την παρουσίαση ορισμένων συγκρίσεων φαίνεται ότι οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης προσφέρουν υψηλότερες αμοιβές στους μόνιμους εργαζόμενους, με τη Δανία να ξεχωρίζει, καθώς η εργατοώρα αμείβεται με έως και 28 ευρώ ανά ώρα (μεικτά). Αρκετές εκ των άλλων χωρών «πληρώνουν» γύρω στα 10 ευρώ ανά ώρα, ενώ επτά από τις 15 χώρες που παρέχουν στοιχεία βρίσκονται στη ζώνη των πέντε ευρώ.

Σε ό,τι αφορά τους εποχικούς εργάτες, Ιρλανδία, Βέλγιο, Φινλανδία, Αυστρία και Ιταλία κινούνται μεταξύ επτά έως λίγο κάτω από 10 ευρώ ανά ώρα. Ως προς το έμμεσο κόστος, σημαντικό ποσοστό των δαπανών του εργοδότη για κοινωνικές παροχές καταλαμβάνει σε πολλές χώρες η εισφορά σύνταξης (25% στη Γαλλία, άνω του 50% σε Ιταλία και Αυστρία, άνω του 70% σε Λιθουανία και Τσεχία).

Σύγκριση του κατώτατου και του μέσου μεικτού ωρομισθίου

Μόνιμοι αγρεργάτες

Εποχικοί αγρεργάτες

 
  Κατώτατο μεικτό ωρομίσθιο   Μέσο μεικτό ωρομίσθιο

 

Αναγκαίο ένα νέο πλαίσιο για εργάτες γης τρίτων χωρών

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, εργατικό δυναμικό και κυρίως εποχικοί εργάτες από τρίτες χώρες είναι απαραίτητοι, ιδιαίτερα σε περιόδους όπου η συγκομιδή βρίσκεται στο αποκορύφωμα, όπως συμβαίνει με τις καλλιέργειες φρούτων σε χώρες της Μεσογείου και της Βόρειας Ευρώπης.

Χώρες όπως το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία η Πορτογαλία και η Σουηδία επισημαίνουν την έλλειψη γηγενούς εργατικού δυναμικού. Την ίδια στιγμή, η Ιταλία, η Φινλανδία και η Πορτογαλία αναφέρουν ότι πολίτες από κεντροευρωπαϊκές χώρες, καθώς και από χώρες της Βαλτικής μεταναστεύουν στις ανωτέρω για να εργαστούν. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν, η εργασιακή αυτή μετανάστευση εντός ΕΕ δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις υφιστάμενες ανάγκες. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, οι αγρεργάτες από χώρες της ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 15% του δυναμικού, ενώ οι εργάτες γης από τρίτες χώρες το 13%.

Βεβαίως, η κατάσταση αυτή δημιουργεί και ανισορροπία στις χώρες προέλευσης του εργατικού δυναμικού, που με τη σειρά τους παρουσιάζουν έλλειψη σε εργατικά χέρια. Πάντως, αρκετές είναι οι χώρες που, ενώ έχουν σημαντικές ανάγκες σε εργάτες από τρίτες χώρες, αντιμετωπίζουν εμπόδια λόγω του σχετικού περίπλοκου νομικού πλαισίου.

Επιτακτική η επαγγελματική εκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες

Ακόμη μία σημαντική διάσταση σχετίζεται με την είσοδο των ψηφιακών τεχνολογιών στις εκμεταλλεύσεις. Σύμφωνα με την έρευνα, «οι τεχνολογικές αλλαγές σε συνδυασμό με την εργασία εντάσεως κεφαλαίου και τον μηχανικό εξοπλισμό έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας. Ωστόσο, η ψηφιοποίηση αναμένεται να προχωρήσει για μια σειρά αιτιών (λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, μείωση των επιχειρηματικών κινδύνων) και να οδηγήσει σε αύξηση της κερδοφορίας των εκμεταλλεύσεων». Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι το παραπάνω γεγονός θα καταστήσει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων των εργαζόμενων στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, καθώς και την εξειδίκευση και την εκπαίδευσή τους σε νέες δεξιότητες.