Σε Γερμανία και Ιταλία στρέφονται οι εργάτες γης – Λύσεις στην Αίγυπτο αναζητά η Ελλάδα

Eνα μεγάλο πρόβλημα με πολλές και διαφορετικές διαστάσεις ανά χρονική περίοδο και ανά περιοχή είναι αυτό της απασχόλησης εργατών γης στον πρωτογενή τομέα. Κοινή συνισταμένη για τους αγρότες είναι η δυσκολία εύρεσης επαρκούς αριθμού εργατών.

Παρά τις θετικές πρωτοβουλίες που ελήφθησαν το 2020, όταν το ΥΠΑΑΤ συνεργάστηκε μαζί με τα συναρμόδια υπουργεία και την Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Πυρηνόκαρπων, εξασφαλίζοντας χιλιάδες εργάτες για την τότε περίοδο της συγκομιδής, η εμπειρία έδειξε ότι χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια, περισσότερη ευελιξία, αλλά και απαγκίστρωση από λογικές προχειρότητας, όπως μας είπαν γνώστες του θέματος.

Η πρόσφατη τροποποίηση του Σεπτεμβρίου για την απασχόληση μετακλητών εργατών από τρίτες χώρες μαζί με θετικά έφερε και ορισμένες αλλαγές που βάζουν αχρείαστα εμπόδια στους αγρότες.

Κάθε χρόνο και λιγότεροι

Όλο και πιο δύσκολη γίνεται για τους αγρότες η εύρεση εργατικών χεριών για τη συγκομιδή των προϊόντων. Αυτό δήλωσαν στην «ΥΧ» εκπρόσωποι του κλάδου της ελαιοπαραγωγής από την Κρήτη, καλλιεργητές εσπεριδοειδών από τη Λακωνία και παραγωγοί πυρηνόκαρπων από τη Μακεδονία. Πρόβλημα, επίσης, υπάρχει αυτή την περίοδο και στην καλλιέργεια της φράουλας στην Ηλεία.

Οι ανωτέρω πηγές ανέφεραν ως βασική αιτία του προβλήματος τη στροφή ενδιαφέροντος από πλευράς των Βαλκάνιων εργατών προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που θεωρούν ότι οι προοπτικές απασχόλησής τους είναι καλύτερες.

Ο ελαιοπαραγωγός και γραμματέας του Αγροτικού Συνεταιρισμού Μεσαράς από το Ηράκλειο Κρήτης, Μανόλης Ζαχαριουδάκης, μας είπε σχετικά: «Το 2021, οι εργάτες που ήρθαν στην περιοχή από τις βαλκανικές χώρες ήταν ελάχιστοι σε σχέση με το 2020. Εκτιμώ ότι η προσέλευσή τους μειώθηκε κατά 80%.

Απ’ ό,τι μαθαίνουμε, προτιμούν άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, όπου τα μεροκάματα είναι υψηλότερα και θεωρούν ότι οι συνθήκες είναι καλύτερες. Αντί για πολίτες από χώρες όπως η Αλβανία που έρχονταν τα τελευταία χρόνια στο μάζεμα της ελιάς πλέον οι αγρότες βρίσκουν διαθέσιμους εργάτες από χώρες όπως το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, ωστόσο, ο αριθμός τους είναι περιορισμένος σε σχέση με τους Βαλκάνιους που απασχολούσαν παλαιότερα οι αγρότες», ανέφερε.

Το «θετικό» της υπόθεσης, κατά τον ίδιο, είναι ότι λόγω της σημαντικής μείωσης της παραγωγής, οι ανάγκες για εργάτες καλύφθηκαν παρά τη μείωση των διαθέσιμων χεριών. Ωστόσο, όπως σημείωσε, «εάν η χρονιά ήταν φυσιολογική σε όγκο παραγωγής, είναι δεδομένο ότι θα υπήρχε πρόβλημα. Αυτό μας απασχολεί ενόψει της επόμενης ελαιοπαραγωγικής περιόδου».

Ο πρόεδρος του ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού Κοζάνης, Νίκος Κουτλιάμπας, δήλωσε από την πλευρά του στην «ΥΧ»: «Το βασικό πρόβλημα είναι ένα: Οι εργάτες και κυρίως οι Αλβανοί δεν έρχονται πλέον στην Ελλάδα. Από εκεί και πέρα, μια θετική εξέλιξη είναι ότι με την πρόσφατη τροποποίηση του Σεπτεμβρίου ο αγρότης θα μπορεί να έχει τον εργάτη για εννιά μήνες διαθέσιμο. Πέρσι δημιουργήθηκαν προβλήματα σε ορισμένες περιπτώσεις, γιατί το διάστημα ήταν μικρότερο».

Η Αρμίντα Πλαγκαρίτσα κατάγεται από την Αλβανία. Η ίδια σπούδασε και διαμένει στη χώρα μας εδώ και αρκετά χρόνια. Έχοντας, μάλιστα, εργαστεί σε συνεταιρισμό της Β. Ελλάδας και έχοντας παρακολουθήσει από κοντά την προσπάθεια μετάκλησης εργατών από τη γειτονική χώρα στην Πέλλα και την Ημαθία το καλοκαίρι του 2020, αλλά και το 2021 διατηρεί ολοκληρωμένη άποψη, σχετικά με τις προτιμήσεις των ομοεθνών της ως προς τον προορισμό απασχόλησής τους:

«Υπάρχουν δύο διαφορετικές ομάδες Αλβανών πολιτών που απασχολούνται στον πρωτογενή τομέα. Η μία ομάδα επιλέγει παραδοσιακά την Ελλάδα, λόγω και των σχέσεων που έχει χτίσει με τους παραγωγούς επί σειρά ετών. Υπάρχει, όμως και η δεύτερη ομάδα, στην οποία υπάρχουν αρκετά άτομα πιο νεαρών ηλικιών, που θα λέγαμε ότι πειραματίζεται και αναζητά ευκαιρίες σε άλλες χώρες.

Πράγματι, αυτοί οι άνθρωποι λένε ότι στη Γερμανία ή στην Ιταλία, που για πρώτη φορά ζήτησε φέτος μαζικά Αλβανούς εργάτες, οι αμοιβές είναι υψηλότερες. Εξίσου σημαντική γι’ αυτούς είναι η ποιότητα των καταλυμάτων».

Το κόστος παραγωγής απειλεί περισσότερο από ποτέ

Σε μια χρονιά κατά την οποία η αύξηση του κόστους παραγωγής τρομάζει, παραγωγοί στις δενδρώδεις και στα κηπευτικά εξέφρασαν τον έντονο προβληματισμό τους για τα έξοδα συγκομιδής της επερχόμενης περιόδου: «Το κόστος άρδευσης έχει τινάξει στον αέρα τον προγραμματισμό των παραγωγών.

Αν σκεφθούμε ότι τα εργατικά στη συγκομιδή της ελιάς μπορεί να κοστίζουν ένα ευρώ στα τρία που πουλάμε, αντιλαμβάνεται κάποιος το μέγεθος του προβλήματος», μας είπε ο Μανόλης Ζαχαριουδάκης.

Από την πλευρά του, ο Νίκος Κουτλιάμπας προσδιόρισε το κόστος συγκομιδής στα επιτραπέζια ροδάκινα στο 40% επί του συνολικού κόστους παραγωγής: «Είναι πιο σημαντικό από ποτέ η τιμή παραγωγού να επιτρέψει στον αγρότη να επιβιώσει», πρόσθεσε. Ο πρόεδρος του ΑΣ παραγωγών οπωροκηπευτικών «Αγροκτήματα Βόλου», Πέτρος Γκούγκος, μας είπε:

«Σε ό,τι αφορά τα θερμοκηπιακά κηπευτικά, μια γενική εκτίμηση φέρνει τα εργατικά στο 35% του συνολικού κόστους. Μαζί με τις αυξήσεις στα λιπάσματα, δημιουργείται μια άνευ προηγουμένου πίεση στον παραγωγό».

Μειώθηκε η δυναμική της «συνταγής» του 2020, παρά την επιτυχία

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η «ΥΧ» το 2020, επί υπουργίας στο ΥΠΑΑΤ Μ. Βορίδη, καταγράφηκαν πανελλαδικά 32.215 μετακλήσεις αλλοδαπών εργατών. Για την εξέλιξη αυτή, είχαν συνδράμει μεταξύ άλλων συνεταιριστές, καθώς και στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών της αποκεντρωμένης διοίκησης σε νομούς που παρουσίαζαν μεγάλη ζήτηση για εργάτες, όπως η Πέλλα και η Ημαθία.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το 2021 ο αριθμός αυτός έπεσε στους 18.469 εργάτες, που εκλήθησαν να απασχοληθούν στον πρωτογενή τομέα. Πρόκειται για μείωση που ξεπερνά το 40%.

Απευθυνθήκαμε στον πρόεδρο της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ), Χρήστο Γιαννακάκη, για ένα σχόλιο: «Εάν παρατηρήσει κάποιος τα στοιχεία της σύγκρισης των δύο ετών θα διαπιστώσει ότι το 2021 η μείωση των μετακλήσεων μεσοσταθμικά για τους νομούς της Πέλλας και της Ημαθίας ήταν περίπου 10%, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας ξεπερνούσε το 40%.

Το συμπέρασμα που προκύπτει από αυτά τα στοιχεία είναι ότι πολλές περιοχές της χώρας το 2021 εγκατέλειψαν την επιτυχημένη συνταγή του 2020 και στράφηκαν σε άλλες μεθόδους, όπως της τουριστικής βίζας που συνεπάγεται τις γνωστές επιπτώσεις, με πρώτη και κυριότερη την απώλεια εσόδων για το κράτος».

Κατά τον ίδιο, μια αιτία για την επιστροφή στις… παλιές συνήθειες ήταν ότι θεωρούνται πιο οικονομικές σε σχέση με τις μετακλήσεις, που κοστίζουν ανά εργάτη 100 ευρώ, ενώ περιλαμβάνουν και επιπλέον κόστος για την προετοιμασία ορισμένων δικαιολογητικών. Όπως πρόσθεσε ο έμπειρος συνεταιριστής, το 2020 η λύση της μετάκλησης, λόγω συνθηκών, ήταν μονόδρομος για την πλειονότητα των αγροτών, ενώ το 2021 υπήρχε ξανά η γνωστή εναλλακτική λύση της βίζας.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι παγετοί της άνοιξης και άλλα καιρικά φαινόμενα της χρονιάς που μας αποχαιρετά προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στην παραγωγή και, ως εκ τούτου, μείωσαν τις ανάγκες για εργάτες σε ορισμένες περιοχές.

Τι ισχύει σήμερα μετά την τροποποίηση, τα εμπόδια και τα παράλογα

Τον περασμένο Σεπτέμβριο ψηφίστηκαν, με τροπολογία στη Βουλή, διατάξεις για την απασχόληση των εργατών γης από τρίτες χώρες. Σε αυτές προβλέπεται η δυνατότητα της μετάκλησης εποχικών εργατών γης έως εννέα μήνες μέσα στο έτος.

Επίσης, δίνεται η δυνατότητα απρόσκοπτης μετακίνησής τους στη χώρα όπου διαμένουν μόνιμα και επιστροφής τους στην Ελλάδα, ώστε να συνεχίσουν την απασχόλησή τους στον πρωτογενή τομέα, γεγονός που συνιστά βελτίωση σε σχέση με το μέχρι πρότινος ισχύον καθεστώς.

Ωστόσο, υπάρχουν και αλλαγές, οι οποίες δυσκολεύουν τη διαδικασία της μετάκλησης και δημιουργούν απορία στους αγρότες για την υιοθέτησή τους. Για παράδειγμα, προβλέπεται ότι από τη στιγμή που θα σταλεί από τις αποκεντρωμένες υπηρεσίες μεταναστευτικής πολιτικής στις προξενικές αρχές η κατάσταση με τους μετακαλούμενους εργάτες, οι τελευταίες έχουν περιθώριο μέχρι τρεις μήνες για να εγκρίνουν τη μετάκληση, αφού προηγουμένως πραγματοποιηθεί συνέντευξη με τον μετακαλούμενο εργάτη.

Σχολιάζοντας την εν λόγω πρόβλεψη, στέλεχος συνεταιρισμού από την Κεντρική Μακεδονία δήλωσε στην «ΥΧ»: «Βάσει των στατιστικών στοιχείων του τελευταίου έτους, εκτιμάται ότι αν ακολουθηθεί η διαδικασία της μετάκλησης θα χρειαστούν τουλάχιστον 20.000 αιτήσεις. Θεωρούμε ότι το διάστημα των τριών μηνών είναι πολύ μεγάλο, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε ότι η εξέταση των δικαιολογητικών μετάκλησης γίνεται από τις υπηρεσίες της αποκεντρωμένης διοίκησης.

Αντιλαμβάνεστε ότι για να γίνει συνέντευξη του κάθε εργάτη που μετακαλείται θα είναι μια διαδικασία χρονοβόρα, θα έλεγα, και ανέφικτη, που θα μας οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στη “λύση” της τουριστικής βίζας».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η πλειονότητα των πολιτών τρίτων χωρών, που προσήλθαν στη χώρα μας για να απασχοληθούν την τελευταία διετία, διαθέτουν Αριθμό Φορολογικού Μητρώου και ΑΜΚΑ, επομένως η κλήση τους στις προξενικές αρχές δεν προσφέρει κάτι το ουσιαστικό.

Έτερο ζήτημα που στερείται αιτιολόγησης, σύμφωνα με τους παραγωγούς, είναι η πρόβλεψη για δυνατότητα μετάκλησης έως πέντε χρόνια. Μέλος συνεταιρισμού μας είπε χαρακτηριστικά: «Κανένας αγρότης δεν πρόκειται να πληρώσει προκαταβολικά 100 ευρώ για πέντε χρόνια, δηλαδή 500 ευρώ συνολικά χωρίς να ξέρει αν ο εργάτης θα είναι διαθέσιμος να εργαστεί και την επόμενη χρονιά στη χώρα».

Εδώ, έχει προταθεί από τους συνεταιρισμούς η δυνατότητα μετάκλησης πλέον του ενός έτους με ετήσια καταβολή του παραβόλου των 100 ευρώ, χωρίς επιπλέον δικαιολογητικά μετά την πρώτη φορά.

«Διακρατικές συμφωνίες με περισσότερες γειτονικές χώρες»

Επιπλέον λύση που δεν έχει καλύψει, ωστόσο, όλες τις ανάγκες σε ικανοποιητικό βαθμό είναι και οι δομές των μεταναστών. Όπως δήλωσε στην «ΥΧ» ο παραγωγός από τις Σέρρες, Στέργιος Λίτος: «Η δομή που βρίσκεται κοντά στην περιοχή μας έχει βοηθήσει αρκετούς παραγωγούς, αλλά όχι σε όλες τις καλλιέργειες. Για παράδειγμα, στα βαμβάκια απασχολήθηκαν εργάτες στην τσάπα για ξεχορτάριασμα. Στα σπαράγγια, όμως, όπου η εργασία είναι πιο απαιτητική, τα αποτελέσματα δεν ήταν το ίδιο καλά».

Τι μπορεί να γίνει, λοιπόν, εφόσον οι εργάτες από τα Βαλκάνια λιγοστεύουν, ενώ oι εναλλακτικές δεν κρίνονται ικανοποιητικές; Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «ΥΧ», υπάρχει η σκέψη από την πολιτεία, μετά και από διαβουλεύσεις με εκπροσώπους αγροτικών φορέων, για προσέλκυση εργατών από την Αίγυπτο.

Άλλωστε, υπάρχει πολυετής παράδοση στην απασχόληση πολιτών της εν λόγω χώρας στην ελληνική αλιεία. Μια πρώτη συζήτηση για το ενδεχόμενο απασχόλησης Αιγύπτιων εργατών γης έλαβε χώρα την καλοκαιρινή περίοδο σε επίπεδο πρωθυπουργών Ελλάδας και Αιγύπτου. «Θα πρέπει να απαγκιστρωθούμε από μία ή δύο εθνότητες και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε, έτσι ώστε να μην υπάρχουν μονοπώλια ή ολιγοπώλια εργατών. Η Αίγυπτος μπορεί να είναι μια βιώσιμη εναλλακτική», μας είπε παραγωγός από την Πελοπόννησο.

Οι δέκα περιοχές με τις περισσότερες μετακλήσεις
κατά τη διετία 2020 – 2021

Πηγή: Υπ. Οικονομικών