Κάποιοι λένε ότι ο χρόνος σταματάει στην Ικαρία, ειδικά στον Χριστό, στις ορεινές Ράχες. Ίσως, όμως, και να ξεκινάει, αλλά κυλώντας στον ρυθμό των χτύπων της καρδιάς μας…
Φτάνοντας στον Χριστό Ραχών στην Ικαρία, αναδύονται οι πληροφορίες για το χωριό που δεν κοιμάται, αλλά ξυπνάει τις μικρές νυχτερινές ώρες και φιλοξενεί στα δροσερά σοκάκια του επισκέπτες που αναζητούν το μυστικό της αιώνιας ζωής. Η μαγεία του τοπίου και η δύναμη που μόνο η φύση κρύβει σβήνουν τις πληροφορίες και ο καθένας αφήνει τον μύθο για να απολαύσει την πραγματικότητα. Εξάλλου, όποιος βρίσκεται εντός των τριών πέτρινων πυλών, νιώθει ότι ο χρόνος και οι κουβέντες μικρή σημασία έχουν.
Αυτονόητη στάση είναι ο καλόγουστος Καφενές, που δημιούργησαν τα μέλη του Γυναικείου Συνεταιρισμού Χριστού Ραχών. Ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2009 για να αξιοποιηθούν τα έξοχα προϊόντα της Ικαρίας. Βότανα που φύονται σε όλο το νησί, ευωδιαστά και θαυματουργά, καθώς επίσης καρποί και φρούτα που απλόχερα προσφέρει η φύση.
Η Ελένη, η Gabi, η Τούλα, η Μαρία, η Silke, η Όλγα και η Θέκλα ένωσαν τις ιδέες τους και αποφάσισαν να χτίσουν πάνω στα γερά θεμέλια της συνεργατικότητας και της γυναικείας αλληλεγγύης τον πρώτο γυναικείο συνεταιρισμό στην Ικαρία. Προμηθεύονται τις πρώτες ύλες από ντόπιους μικρούς παραγωγούς που ακολουθούν τη φιλοσοφία της βιώσιμης και βιολογικής γεωργίας. Εξάλλου, το μυστικό της ικαριακής μακροβιότητας συνδέεται με την αυτάρκεια: να καταναλώνουμε κυρίως ό,τι παράγεται στον τόπο μας.
Από τη μία, ο πλούτος της φύσης και από την άλλη η συνέπεια των παραγωγών έδωσαν τη μαγιά στις εφτά δραστήριες γυναίκες του συνεταιρισμού, για να «ζυμώσουν» στο εργαστήριό τους μαρμελάδες, γλυκά του κουταλιού, τουρσιά, γλυκόξινες σάλτσες, βότανα, κηραλοιφές, σαπούνια, αλλά και υφαντά, ξυλόγλυπτα και πολλά άλλα προϊόντα.
Επτά γυναίκες
«Το νησί μας διαθέτει μεγάλη ποικιλία από βότανα, φρούτα και λαχανικά και δημιουργήθηκε η ιδέα να δώσουμε τη δυνατότητα στον κόσμο να τα δοκιμάσει. Ο συνεταιρισμός ξεκίνησε με 20 μέλη και όταν ξεκίνησε η δουλειά και οι υποχρεώσεις αποχώρησαν και μείναμε επτά», αναφέρει η Ελένη Πλάκα, η οποία εντάχθηκε στον συνεταιρισμό πριν από τέσσερα χρόνια, αντικαθιστώντας τη μητέρα της. Παρασκευάζει μαρμελάδες γλυκά, μπισκότα, κέικ και μπακλαβά. Για τις περισσότερες συμμετέχουσες ο συνεταιρισμός είναι βασική πηγή εσόδων, αλλά παράλληλα ασχολούνται και με άλλες δραστηριότητες. «Υπάρχει κούραση όταν δοκιμάζουμε ένα νέο βότανο ή φρούτο που συλλέγουμε και επεξεργαζόμαστε, αλλά την ξεπερνάμε με αγάπη. Προσπαθούμε να ασχοληθούμε μόνο με αυτά που παράγει το νησί στις υπάρχουσες ποσότητες. Αγοράζουμε φρούτα από τις αυλές των ντόπιων, ενίοτε μαζεύουμε. Χρησιμοποιούμε στις παρασκευές μόνο φρούτο, ζάχαρη ή μέλι και λεμόνι και κανένα συντηρητικό», λέει.
Αυτάρκεια και ποιότητα
Η Ικαρία παράγει κρασί, τσίπουρο, ελαιόλαδο, ξίδι, ξηρούς καρπούς, φρούτα μέχρι αβοκάντο και μπανάνες και βέβαια όλα τα βότανα. «Τα σπίτια είχαν πάντα αυτάρκεια σε δικά τους προϊόντα και οι αποθήκες τους ήταν γεμάτες. Τα καλοκαιρινά κηπευτικά και φρούτα τα κρεμούσαν και τα αποξήραιναν». Οι νέες γυναίκες, όπως η Ελένη, ακολουθούν τις παλιές εγγυημένες συνταγές, τις οποίες εμπλουτίζουν με νέες ιδέες.
Η έμφαση στην ποιότητα και το τοπικό προϊόν συνεπάγεται ακριβή πρώτη ύλη που φτάνει μέχρι και τα 3 ευρώ το κιλό για κάποια φρούτα. «Μου πρότειναν να φέρνουν πορτοκάλια με 20 λεπτά το κιλό, με το επιχείρημα ότι θα έχουμε περισσότερο κέρδος. Το δικό μας κέρδος, όμως, είναι να διατηρήσουμε την ποιότητα στο προϊόν, το γεγονός ότι η πρώτη ύλη είναι από την Ικαρία και ότι το φτιάχνουμε για να το γευτούν χωρίς κανένα πρόσθετο».
Για τις επτά κυρίες του συνεταιρισμού, η βιομηχανική παραγωγή και το κέρδος δεν σημαίνουν κάτι. Και αυτή είναι η κοινή συνισταμένη που οδηγεί τα βήματά τους, να μην καταφεύγουν σε λύσεις διαφορετικές από τις αρχές και τις συνταγές των γιαγιάδων τους. Ακόμη και σε γλυκά που άλλοι βάζουν γλυκόζη εκείνες την αποφεύγουν.
Στις κατηγορίες των εδεσμάτων, μαζί με τα γλυκά κουταλιού και τις μαρμελάδες, περιλαμβάνονται τα γλυκόξινα, που συνδυάζουν φρούτα με λαχανικά, μήλο, βερίκοκο, πορτοκάλι, ντομάτα και κόκκινη κολοκύθα, ο λεγόμενος ταμπουράς, που πρωταγωνιστεί και σε πολλά πιάτα της ικαριώτικης κουζίνας, αλλά και σε πίτες που φτιάχνουν στον συνεταιρισμό.
Μαθήματα αργαλειού από τη «δασκάλα» Ιωάννα Πρωίου
Παράλληλα με τις εκλεκτές γεύσεις που προτείνουν στους πελάτες τους, πρόσθεσαν τα υφαντά που φτιάχνουν οι ίδιες. Μαζί με τη Μαρία ασχολείται και η Ελένη, η οποία δηλώνει με περηφάνια ότι έμαθε τον αργαλειό από τη «δασκάλα του αργαλειού», Ιωάννα Πρωίου, που λειτούργησε εργαστήρι στον Χριστό Ραχών και έφυγε πριν από λίγους μήνες από τη ζωή, στα 112 χρόνια της. «Ήρθε εδώ και αφιέρωσε πολλά χρόνια για να μας μάθει τον τρόπο που μπορούμε να συνεχίσουμε την παράδοση του αργαλειού».
Σχεδιάζουν να μεταφερθούν σε ένα μεγαλύτερο κτήριο, που θα έχει μεγαλύτερη κουζίνα και να προσθέσουν επίσης ξερά φρούτα, χυλοπίτες, τραχανά, όπως είχαν παραδοσιακά τα σπίτια, αλλά και προϊόντα χειροτεχνίας. Συζητούν, επίσης, το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός εκθετηρίου -πωλητηρίου στην Αθήνα, καθότι τα μεταφορικά από την Ικαρία κοστίζουν ενίοτε περισσότερο από τα προϊόντα, αλλά και την πιστοποίηση ISO, γιατί τους ζητούν προϊόντα στην Αμερική. «Ξεκινήσαμε από το μηδέν και κάθε χρόνο κάνουμε ένα βήμα», μεταφέρει η Ελένη. Στην πορεία, προσπάθησαν να αξιοποιήσουν ένα επενδυτικό πρόγραμμα, αλλά η πανδημία προκάλεσε καθυστερήσεις και μεγάλη αύξηση στις τιμές των υλικών.
Επιπλέον, δεν είχαν κάποια στήριξη από την αυτοδιοίκηση, π.χ. με την παραχώρηση ενός κτηρίου να στεγάσει τη δραστηριότητά τους. Αντίδοτο στη σκληρή δουλειά και στις αντιξοότητες είναι η ικανοποίηση που εισπράττουν από όσους γεύονται τα προϊόντα τους.
«Αγαπάμε αυτό που κάνουμε. Φτιάχνουμε χειροποίητες πίτες, γλυκά με δικά μας γάλα και αβγά, παγωτά με κατσικίσιο γάλα. Όταν δοκιμάζει κάποιος αυτό που φτιάξαμε και η γεύση τού θυμίσει κάτι που δοκίμασε σε ένα σπίτι, αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε και πάντα κάτι καλό έρχεται».
