Horizon Magazine: Στο επίκεντρο τα όσπρια για μείωση των εισροών στο χωράφι
Σε μια περίοδο που η κλιματική αλλαγή, η αύξηση των τιμών στα λιπάσματα και η διατροφική ανασφάλεια πιέζουν ολοένα και περισσότερο το ευρωπαϊκό αγροδιατροφικό σύστημα, αγρότες, επιστήμονες και γεωργικοί σύμβουλοι στρέφονται σε πιο βιώσιμες λύσεις. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκονται οι εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης, η αναβίωση των οσπρίων και η υιοθέτηση καλλιεργητικών πρακτικών που ενισχύουν την ανθεκτικότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως αναφέρεται στο περιοδικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Horizon», έρχεται από τη βιολογική αγροτική εκμετάλλευση της Marianne Mulhall στη Nοτιοανατολική Ιρλανδία. Το φετινό χειμερινό σιτάρι έδειχνε εξαιρετικά υγιές, χάρη στην προηγούμενη καλλιέργεια κουκιών και μπιζελιών, που εμπλούτισαν φυσικά το έδαφος με άζωτο. Πρόκειται για μια παραδοσιακή πρακτική που αποκτά νέα δυναμική, καθώς επιτρέπει την καλλιέργεια σιτηρών χωρίς την ανάγκη για ακριβό και περιβαλλοντικά επιβαρυντικό λίπασμα. Όπως εξηγεί η Μ. Mulhall, «οι τιμές των λιπασμάτων έχουν εκτοξευθεί, οπότε τέτοιες λύσεις είναι καίριες για τους αγρότες».
Η ίδια συμμετέχει στο SMART PROTEIN, ένα τετραετές ερευνητικό πρόγραμμα που συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και αποσκοπεί στην ανάπτυξη νέων πρωτεϊνούχων τροφίμων φυτικής προέλευσης, αξιοποιώντας καλλιέργειες όπως φακές, ρεβίθια, κουκιά και κινόα. Ο επικεφαλής του έργου, καθηγητής Εμανουέλε Ζανίνι του University College Cork, τονίζει πως η ανάγκη μετάβασης σε πιο βιώσιμες πηγές πρωτεΐνης είναι επείγουσα, δεδομένου ότι η παραγωγή ζωικής πρωτεΐνης είναι από τις κυριότερες αιτίες εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Το SMART PROTEIN δεν περιορίστηκε μόνο στην παραγωγή πρώτων υλών. Οι ερευνητές πειραματίστηκαν με νέους τρόπους μεταποίησης, συνδυάζοντας φυτικές πρωτεΐνες με μύκητες και ζύμες, ακόμη και με απόβλητα αρτοποιίας και ζυθοποιίας, για να δημιουργήσουν προϊόντα με υψηλή διατροφική αξία και βελτιωμένα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Έτσι, προέκυψαν φυτικά γιαούρτια, τυριά, μπιφτέκια και παιδικές τροφές.
Ωστόσο, για να φτάσουν αυτά τα προϊόντα στον μέσο καταναλωτή, απαιτείται αλλαγή στη διατροφική κουλτούρα. Το ερευνητικό έργο GIANT LEAPS, επίσης χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, επιδιώκει να κατανοήσει καλύτερα τις καταναλωτικές συμπεριφορές και να προτείνει τρόπους ενσωμάτωσης των εναλλακτικών πρωτεϊνών σε υπάρχουσες διατροφικές συνήθειες, χωρίς να απαιτούνται ριζικές αλλαγές. Ο στόχος είναι μέχρι το 2030 η κατανάλωση πρωτεΐνης στην ΕΕ να προέρχεται κατά 50% από φυτικές πηγές, αναστρέφοντας τη σημερινή σχέση, όπου το 60% προέρχεται από ζωικές.
Ταυτόχρονα, τα έργα αυτά ενισχύουν και την αγροτική ανθεκτικότητα. Ποικιλίες κουκιών που δοκιμάστηκαν στην Ιρλανδία απέδωσαν διπλάσια σοδειά σε σύγκριση με τη Νότια Ευρώπη, γεγονός που δείχνει πως οι καλλιέργειες αυτές μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες να προσαρμοστούν στις νέες καιρικές συνθήκες, ενώ προσφέρουν και υψηλότερο οικονομικό όφελος όταν προορίζονται για τρόφιμα και όχι για ζωοτροφή.
Η μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο διατροφικό μοντέλο απαιτεί συνεργασία μεταξύ γεωργών, ερευνητών, μεταποιητών και καταναλωτών. Τα ερευνητικά προγράμματα, όπως το SMART PROTEIN και το GIANT LEAPS, δείχνουν τον δρόμο, αποδεικνύοντας ότι η πράσινη μετάβαση δεν είναι μόνο αναγκαία, αλλά και εφικτή. Με τις κατάλληλες πολιτικές και την υποστήριξη της κοινωνίας, η Ευρώπη μπορεί να ηγηθεί στη διατροφική επανάσταση του 21ου αιώνα.
