ΙΟΒΕ: Ευάλωτες οι ευρωπαϊκές οικονομίες στην επαύριον της νέας εποχής Τραμπ

Πόσο και πώς αναμένεται να επηρεάσει η εκλογή Τραμπ τις ευρωπαϊκές οικονομίες; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της καθεμίας που τις κάνουν περισσότερο ευάλωτες; Σε αυτά, και πολλά άλλα φλέγοντα ερωτήματα της επόμενης μέρας για τις οικονομίες της Ευρώπης απάντησαν έγκριτοι αναλυτές και ακαδημαϊκοί, στο πλαίσιο διαδικτυακής συζήτησης που έλαβε χώρα την Τετάρτη (15/1), με τίτλο «Οι ευρωπαϊκές οικονομίες και οι νέες προκλήσεις», που διοργάνωσε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).

Αναλυτικά, τα «φώτα» τους έδωσαν οι:

• Alexander Kritikos, διευθυντής Έρευνας, German Institute for Economic Research (DIW), Βερολίνο.
• Μάνος Ματσαγγάνης, καθηγητής Δημοσίων Οικονομικών, Πολυτεχνείο του Μιλάνου (Polytechnic University of Milan).
• Vicky Pryce, επικεφαλής οικονομική σύμβουλος, Centre for Econοmics and Business Research, Λονδίνο.
• Georges Siotis, αν. καθηγητής Οικονομικών, Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης – Κάρολος Γ’ (Universidad Carlos III de Madrid).

Τη συζήτηση οργάνωσε και συντόνισε ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Βέττας.

«Στις ευρωπαϊκές οικονομίες, ο βαθμός μεγέθυνσης στην Ευρωζώνη αναμενόταν να ανέβει στο 1,2% κατά μέσον όρο, από 0,8% που ήταν πέρυσι, και στο Ηνωμένο Βασίλειο να διαμορφωθεί στο 1,5%, από 1,1%. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και στην Κίνα, αναμενόταν επιβράδυνση. Για τον πληθωρισμό, η εκτίμηση ήταν ότι θα έφτανε το 2%, κάτι το οποίο δημιουργούσε αισιοδοξία στους κεντρικούς τραπεζίτες. Όμως, όλα αυτά ήταν πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ», περιέγραψε το τοπίο ο κ. Βέττας στον πρόλογό του, θέτοντας το ερώτημα: «Ποια αναμένουμε ότι θα είναι η επίδραση από την προεδρία Τραμπ και τις οικονομικές πολιτικές που θα ακολουθήσει στις οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών;». 

Vicky Pryce

«Αν ο Τραμπ βάλει άμεσα δασμούς, αυτό ασφαλώς θα επηρεάσει Αγγλία και Ευρώπη»

Η εκλογή Τραμπ έχει φέρει πολλές ανησυχίες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ας δούμε τι θα κάνει αφού ορκιστεί στις 20 Ιανουαρίου, γιατί υπάρχει πιθανότητα αρκετά πράγματα που έχει πει προεκλογικά να μην τα εφαρμόσει. Αν έχει πραγματικά σκοπό να βάλει άμεσα δασμούς σε όλα τα προϊόντα που πηγαίνουν στις ΗΠΑ, αυτό ασφαλώς θα επηρεάσει την Αγγλία και την Ευρώπη. Κυρίως, όμως, την Κίνα όπου οι δασμοί μπορεί να είναι πολύ πιο υψηλοί. 

Για τη Μεγάλη Βρετανία, η μεγαλύτερη αγορά ήταν η Ευρώπη και αυτό έχει τώρα αποκλειστεί, γιατί κοστίζει πολύ περισσότερο. Έτσι, ο πληθωρισμός παραμένει και αυτό δεν βοηθάει την οικονομία.

Alexander Kritikos

«Το λάθος που έκαναν οι Γερμανοί ήταν ο εφησυχασμός»

Η γερμανική οικονομία παρουσιάζει για δεύτερη συνεχή χρονιά επιβράδυνση. Ένας σημαντικός λόγος για αυτό είναι η κατάρρευση των εξαγωγών, ειδικά στην αυτοβιομηχανία, προς την Κίνα. Οι Γερμανοί, τα τελευταία χρόνια, ουσιαστικά έχασαν την ευκαιρία να αναπτύξουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα. 

Οι ΗΠΑ είναι ο πιο μεγάλος εμπορικός εταίρος για τη Γερμανία και υπήρχε η ελπίδα ότι αυτή η σχέση θα αναπτυχθεί περισσότερο. Ήρθε, όμως, ο Τραμπ, που θα αρχίσει να αυξάνει δασμούς και θα βάλει περισσότερους εμπορικούς φραγμούς, οπότε πραγματικά φοβούνται στη Γερμανία ότι θα περιοριστούν οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ.

Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα στη Γερμανία είναι εσωτερικό. Οι επενδύσεις έχουν πέσει πάρα πολύ και αυτό δεν έχει σχέση με τον Τραμπ, αλλά με τα διαρθρωτικά προβλήματα της ίδιας της Γερμανίας. Το βασικό θέμα της Γερμανίας είναι μέσα στη Γερμανία.

Η Γερμανία είχε εφαρμογές στην καινοτομία, αλλά εστίαζε στην εξέλιξη προϊόντων που ήδη υπάρχουν, παλαιά προϊόντα. Δεν έκανε το «μπαμ» που χρειαζόταν στα καινούργια προϊόντα, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Και αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η Γερμανία χάνει σε ανταγωνιστικότητα. Το πιο μεγάλο πρόβλημα, επίσης, στη Γερμανία είναι η γραφειοκρατία, που έχει ξεπεράσει τα όρια. Δεν υπάρχει μια μέρα που να μη δούμε μια έρευνα στην οποία οι εταιρείες να λένε ότι έχει ξεφύγει η γραφειοκρατία. Με βάση τους υπολογισμούς, το 20% της κάθε μέρας του μέσου εργαζόμενου καταναλώνεται για να απαντήσει στις απαιτήσεις της γραφειοκρατίας.

Στο μεταξύ, την άμυνα την είχαν αναλάβει οι Ηνωμένες Πολιτείες (μέσω του ΝΑΤΟ), η ενέργεια ήταν φθηνή λόγω προνομιακών σχέσεων με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν και η Κίνα είναι ο βασικός αγοραστής και εισαγωγέας γερμανικών μηχανημάτων. Τώρα, όλα αυτά βαίνουν προς το τέλος. Και οι θεσμοί, από μόνοι τους, δεν μπορούν να δώσουν λύση. Το λάθος που έκαναν οι Γερμανοί ήταν ο εφησυχασμός. 

Στη Γερμανία, είμαστε παγκόσμιοι πρωταθλητές στις εξαγωγές, κάτι το οποίο ήταν επιλογή. Μία από τις προϋποθέσεις για να συμβαίνει αυτό είναι οι χαμηλοί μισθοί ή έστω η χαμηλή αύξηση των μισθών. Οι μισθοί για πολλά χρόνια αυξάνονται ελαφρά πάνω από τον πληθωρισμό, αλλά κάτω από την παραγωγικότητα, κάτι το οποίο ανακυκλώνει και τροφοδοτεί τις κοινωνικές δυσαρέσκειες που βλέπουμε σήμερα.

Μάνος Ματσαγγάνης

«Ξεκάθαρο το μήνυμα που θα εκπέμψουν οι ΗΠΑ προς την Ιταλία και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες»

Ειδικά η Ιταλία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη. Το εμπορικό ισοζύγιο, σήμερα, είναι προς όφελός της: Η αξία των προϊόντων που πηγαίνουν από την Ιταλία στις ΗΠΑ είναι μεγαλύτερη από αυτά που κάνουν την αντίθετη διαδρομή. Οι εξαγωγές της Ιταλίας προς τις ΗΠΑ αντιστοιχούν στο 11% των ιταλικών εξαγωγών, ενώ μόνο 1,3% των εξαγωγών των ΗΠΑ κατευθύνεται στην Ιταλία. 

Αυτό σημαίνει ότι στην υποθετική περίπτωση που ξεκινούσε ένας εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, ακόμα και αν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ήταν το ίδιο ισχυρές γεωπολιτικά και οικονομικά, οι ΗΠΑ θα είχαν πολύ λιγότερα να χάσουν από αυτόν τον πόλεμο. Γιατί το εξωτερικό τους εμπόριο αντιστοιχεί σε μικρότερο κομμάτι του ΑΕΠ τους. 

Η Ιταλία εισάγει σχεδόν όλη την ενέργεια που χρειάζεται. Οι ΗΠΑ είναι εξαγωγείς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ξέρουμε από τις δηλώσεις της Κριστίν Λαγκάρντ, του Ντόναλντ Τραμπ και άλλων αξιωματούχων ότι η προσέγγιση της νέας κυβέρνησης στα θέματα του εξωτερικού εμπορίου δεν θα είναι οριζόντια, αλλά επιλεκτική. 

Το μήνυμα προς την Ιταλία και προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι το εξής: «Θέλετε να μην έχουν δασμούς τα προϊόντα που εξάγετε προς τις ΗΠΑ; Αγοράστε αμερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο». Βέβαια, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ έχουν αναδειχθεί σε μέγα προμηθευτή ενέργειας, όσον αφορά τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Τα τελευταία χρόνια, η Ιταλία έχει χαμηλό πληθωρισμό· χαμηλότερο από ό,τι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος και είναι κάπως σαν να έχουν υποτιμήσει το εθνικό τους νόμισμα. Βέβαια, για το χρέος παίζει ρόλο και ο πληθωρισμός. Αν τα επιτόκια είναι πολύ υψηλότερα από τον πληθωρισμό, τότε το βάρος της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους στον προϋπολογισμό θα είναι μεγάλο. 

Η σημερινή κυβέρνηση έκανε κάτι μνημειώδες για την οικονομία, που την έχει ωφελήσει πολιτικά. Έκανε έναν νόμο που αν ανακαινίσεις το σπίτι σου, έχεις φορολογική απαλλαγή 110%, δηλαδή η επιστροφή φόρων είναι μεγαλύτερη από την αξία των εξόδων που θα κάνεις. Όλα αυτά, στο όνομα της ενεργειακής μετάβασης. Η χρηματοδότηση ήταν από το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά όχι μόνο. Φυσικά, μετά ακρίβυναν τα υλικά και η εργασία. Ο φόρος αυτός θα επιστρέφεται σε δέκα χρόνια και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ΟΟΣΑ προβλέπουν επιβάρυνση του χρέους, εξαιτίας αυτού του μπόνους. 

Η Ιταλία πέρυσι είχε 7% έλλειμμα προϋπολογισμού. Αυτό, όμως, δεν είναι ο κανόνας στη χώρα. Η Ιταλία, από το 1995, είχε πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα.

Georges Siotis

«Σε πολύ καλύτερη θέση η Ισπανία σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη»

Η κατάσταση στην Ισπανία είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με την Ευρώπη και τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί, φθάνοντας μέχρι και το 2% (βέβαια, προχθές, ανέβηκε στο 2,8%) και η ανεργία πέφτει σχετικά. Ο λόγος είναι ότι στην Ισπανία έχουν γίνει και γίνονται πολλές ξένες επενδύσεις από διάφορα μέρη του κόσμου, όπως η Μέση Ανατολή· τεράστιες επενδύσεις. Πολλοί πλούσιοι της Λατινικής Αμερικής έχουν επενδύσει στην Ισπανία. 

Πάντως, από την άλλη, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης είναι υψηλός, το κατά κεφαλήν εισόδημα δεν αυξάνεται ανάλογα. Στην Ισπανία, υπάρχει, επίσης, μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό. Πέρυσι, οι τουρίστες έφτασαν τα 90 εκατομμύρια (σ.σ. ο πληθυσμός της χώρας είναι 48 εκατομμύρια), αλλά η κατανομή στη χώρα σε σχέση με την Ελλάδα είναι πολύ πιο ομοιόμορφη και στον χώρο και στον χρόνο. Σε πολλές περιοχές υπάρχει υπερτουρισμός και το μεγάλο πρόβλημα είναι η στέγαση.

Όσον αφορά τη μετανάστευση, τα καταφέρνουν καλά. Σε αυτό βοηθάει ότι πολλοί μετανάστες που φτάνουν στη χώρα προέρχονται από χώρες που μιλούν ισπανικά. Υπάρχει ένα κόμμα που φωνάζει αρκετά, αλλά δεν υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.

Η ισπανική οικονομία είναι μια ευέλικτη οικονομία. Επίσης, η μεταποίηση πηγαίνει σχετικά καλά και οι εξαγωγές υπηρεσιών της Ισπανίας έχουν αναβαθμιστεί. Αυτήν τη στιγμή, η ενέργεια είναι σχετικά φθηνή, γιατί γίνονται επενδύσεις στις ΑΠΕ.