JRC: Τα δάση χάνουν σταδιακά τη δυνατότητα απορρόφησης άνθρακα
Τα ευρωπαϊκά δάση, κάποτε ένας από τους πιο ισχυρούς φυσικούς συμμάχους στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, φαίνεται ότι χάνουν σταδιακά τη δυνατότητά τους να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature, με επικεφαλής το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η δασική δεξαμενή άνθρακα της ΕΕ μειώνεται ανησυχητικά, θέτοντας σε κίνδυνο την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Η δασική κάλυψη της ΕΕ αγγίζει το 40% της επικράτειάς της. Μέχρι το 2022, τα δάση απορροφούσαν περίπου το 10% των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών της Ένωσης, ένα ποσοστό καθοριστικό για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ωστόσο, η τελευταία απογραφή αερίων του θερμοκηπίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος καταγράφει μείωση κατά 27% της μέσης απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από τα δάση την περίοδο 2020-2022, σε σύγκριση με την περίοδο 2010-2014. Και η απογραφή του 2025 παρουσιάζει ακόμη πιο δραματική επιδείνωση.
Κλιματική αλλαγή, υλοτομία και δασικές απειλές
Οι αιτίες αυτής της υποβάθμισης είναι πολύπλευρες. Από τη μία, η εντατικοποίηση της υλοτομίας, από την άλλη, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που οδηγούν σε πιο συχνούς και ισχυρούς καύσωνες και ξηρασίες. Αυτές με τη σειρά τους επιβραδύνουν την ανάπτυξη των δέντρων και εντείνουν τον κίνδυνο φυσικών διαταραχών, όπως δασικές πυρκαγιές, επιδρομές εντόμων και αυξημένη θνησιμότητα των δέντρων.
Η μελέτη επισημαίνει ότι, αν και η μείωση των εκπομπών παραμένει η κύρια στρατηγική για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, είναι εξίσου κρίσιμη η αναθεώρηση της διαχείρισης των δασών, ώστε να γίνουν πιο ανθεκτικά στις ακραίες συνθήκες και τις μελλοντικές πιέσεις.
Κενά γνώσης και ανάγκη για δράση
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζει η έρευνα είναι η ανεπάρκεια και η καθυστέρηση στα δεδομένα σχετικά με τα αποθέματα άνθρακα και την υγεία των δασών. Πολλές χώρες εξακολουθούν να βασίζονται σε παρωχημένα συστήματα παρακολούθησης, ενώ η αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών, όπως η δορυφορική παρατήρηση υψηλής ανάλυσης και τα συστήματα επίγειας παρακολούθησης, παραμένει περιορισμένη.
Η μελέτη καλεί σε επένδυση σε τεχνικές υποδομές και έρευνα για τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος παρακολούθησης των ροών άνθρακα και των επιπτώσεων της διαχείρισης δασών. Παράλληλα, τονίζεται η σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας, καθώς τα μεικτά δάση με ποικιλία ειδών παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και ικανότητα δέσμευσης άνθρακα.
Από την παρακολούθηση στην πρόβλεψη
Πέρα από τη συλλογή δεδομένων, η πρόβλεψη των επιπτώσεων της δασικής διαχείρισης και των λεγόμενων «φυσικών λύσεων για το κλίμα» (nature-based solutions) είναι καίρια. Η μελέτη προειδοποιεί για πιθανές αρνητικές παρενέργειες, όπως οι επιπτώσεις της αναδάσωσης στους υδάτινους πόρους, και καλεί σε πιο σύνθετα και διατομεακά μοντέλα που ενσωματώνουν και κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους.
Πολιτική στήριξη και κίνητρα για ανατροπή της τάσης
Παρά τη δραματική εικόνα, οι ερευνητές δηλώνουν ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για να αναστραφεί η πορεία φθοράς της δασικής δεξαμενής άνθρακα. Ζητούμενο είναι ο σχεδιασμός ολοκληρωμένων πολιτικών που να συνδυάζουν τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, αλλά και η θέσπιση κινήτρων για βιώσιμες δασικές πρακτικές, με ταυτόχρονη ενίσχυση των ερευνητικών δυνατοτήτων.
Η εξασφάλιση της συμβολής των δασών στους κλιματικούς στόχους του 2050 δεν είναι δεδομένη. Απαιτείται πολιτική βούληση, διατομεακή συνεργασία και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, ώστε τα δάση της Ευρώπης να παραμείνουν ένας ζωντανός σύμμαχος στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής και όχι ένα θύμα της.
