Έντονο προβληματισμό προκάλεσε η παρουσίαση της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» από την Κομισιόν την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου. Το όραμα της προέδρου, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να καταστεί «η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050», σκοντάφτει σε υπαρκτά και βασικά προβλήματα του αγροδιατροφικού τομέα.
Ολοι συμφωνούν ότι είναι ώρα ευθύνης για την ανάληψη δράσεων απέναντι στην κλιματική αλλαγή, αλλά οι φιλοδοξίες των Ευρωπαίων αξιωματούχων είναι τόσο υψηλές, που δεν αποκλείεται να επιφέρουν το επόμενο χρονικό διάστημα αλυσιδωτές αντιδράσεις. Τα κενά που καταγράφονται στη συμφωνία –με την υπόσχεση ότι θα δοθούν απαντήσεις στο μέλλον–, σε συνάρτηση με την υποχρέωση να προσαρμοστούν τα Στρατηγικά Σχέδια στο Green Deal, «γεννούν περισσότερα ερωτήματα παρά δίνουν απαντήσεις», σχολιάζουν εύστοχα οι Copa & Cogeca.
Σε δύσκολη θέση ο Πολωνός επίτροπος
Όπως έχει ξαναγράψει η «ΥΧ», οι Ευρωπαίοι αγρότες αναμένεται να σηκώσουν ένα μεγάλο βάρος της Πράσινης Συμφωνίας, με τις διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση της νέας ΚΑΠ να παραμένουν ακόμη στον «αέρα». Η Πράσινη Συμφωνία θέλει να βάλει κατά κάποιον τρόπο φρένο στις διαρκείς επισημάνσεις πολλών κρατών μελών –μεταξύ αυτών και της Ελλάδας– ότι οι αυξημένες περιβαλλοντικές φιλοδοξίες της δεν μπορούν να υπηρετηθούν σε καθεστώς μειωμένου προϋπολογισμού.
Μάλιστα, μία ημέρα πριν από την επίσημη παρουσίαση της Συμφωνίας, ο νέος επίτροπος Γεωργίας, Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, ως ένας από τους κεντρικούς ομιλητές σε ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε η Επιτροπή, δεν έκρυψε ότι τάσσεται υπέρ της θέσης των κρατών-μελών που επιθυμούν να διατηρηθεί ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ στα σημερινά επίπεδα. Δεσμεύτηκε ότι θα αγωνιστεί για τον προϋπολογισμό, τη στήριξη των αγροτών και τη μείωση της γραφειοκρατίας, αν και δήλωσε ότι θα εργαστεί, προκειμένου να μην παραταθεί κι άλλο η διαδικασία της διαπραγμάτευσης.
Με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να έχει θέσει από νωρίς όρια, ο Πολωνός επίτροπος εξήγησε ότι η νέα ΚΑΠ θα αποτελέσει το βασικό εργαλείο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και ότι οι αγρότες θα συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση, μειώνοντας τη χρήση παρασιτοκτόνων και λιπασμάτων, αλλά και των εντατικών μεθόδων παραγωγής.
Σημείωσε, ακόμη, ότι θα πιέσει ώστε περισσότερα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής να δαπανηθούν σε αγροτικές περιοχές και ότι θα προτείνει μια στρατηγική για τον βιολογικό τομέα. Όπως εξήγησε, για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, θα υπάρχει κόστος, το οποίο πρέπει να αντισταθμιστεί από επιπλέον οικονομική στήριξη. Μάλιστα, έθεσε ως προτεραιότητα και τη σωστή ενημέρωση των αγροτών, οι οποίοι βιώνουν –όπως είπε– μια γενική αβεβαιότητα, ώστε να προετοιμαστούν επαρκώς για τα νέα δεδομένα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης παραδέχθηκε πως τροχοπέδη σε αυτή την προσπάθεια αποτελεί η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, καθώς οι παραγωγοί θα κληθούν να αλλάξουν καλλιεργητικές πρακτικές. Το ίδιο επισημαίνουν και οι Copa & Cogeca, που σχολιάζουν ότι απαιτείται «ρεαλιστικό σχέδιο».
Όπως σημειώνουν, «δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι χιλιάδες αγρότες βγήκαν στους δρόμους τις τελευταίες εβδομάδες, ζητώντας συνεκτικές πολιτικές, αξιοπρεπές εισόδημα και να σταματήσει η άδικη κριτική προς τον γεωργικό τομέα. Αυτές οι ανησυχίες πρέπει να αντιμετωπιστούν».
Στρατηγικά ΣχέδιαΙδιαίτερη μνεία γίνεται στη συνεργασία της Επιτροπής με τα κράτη-μέλη, καθώς «τα εθνικά στρατηγικά σχέδια για τη γεωργία θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν πλήρως τη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της στρατηγικής “Από το αγρόκτημα στο πιάτο”. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να έχουν ως προτεραιότητα τη σημαντική μείωση της χρήσης και του κινδύνου από χημικά φυτοφάρμακα, καθώς και τη χρήση λιπασμάτων και αντιβιοτικών». Η Επιτροπή θα προσδιορίσει τα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων και των νομοθετικών, που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των μειώσεων βάσει διαλόγου με τους ενδιαφερομένους. «Η βιολογική γεωργία θα πρέπει επίσης να αυξηθεί στην Ευρώπη», προσθέτει, ενώ υπογραμμίζει πως η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει καινοτόμους τρόπους για να προστατεύσει τις καλλιέργειες από επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες και να εξετάσει τον ενδεχόμενο ρόλο των νέων καινοτόμων τεχνικών για τη βελτίωση της βιωσιμότητας του συστήματος τροφίμων. |
Δομικά κενά
Σύμφωνα με τις δύο αγροτικές οργανώσεις, τα βασικά σημεία που δεν απαντώνται στο Green Deal συνοψίζονται, μεταξύ άλλων:
✱ Στις περικοπές του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, και κατ’ επέκταση της ΚΑΠ.
✱ Στις νέες καθυστερήσεις που αναμένονται, επειδή η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ πρέπει να αντικατοπτρίζει τις φιλοδοξίες της Πράσινης Συμφωνίας και δη της Στρατηγικής «Farm to Fork» – «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».
✱ Στην αδυναμία να καταρτιστούν τα Στρατηγικά Σχέδια με βάση τη Συμφωνία, καθώς δεν έχουν ανακοινωθεί καν τα εγκεκριμένα κριτήρια.
✱ Στον τρόπο με τον οποίο οι αγρότες θα ανταμειφθούν μέσω των οικολογικών συστημάτων.
✱ Στη δυνατότητα να αξιοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες και επιστημονικές ανακαλύψεις.
✱ Στην άγνωστη θέση της Επιτροπής εάν θα επανεξετάσει με βάση τη λεγόμενη «διπλωματία της πράσινης διαπραγμάτευσης» εμπορικές συμφωνίες που έχουν ήδη κλείσει (π.χ. Mercosur).
✱ Στη δυσκολία να υιοθετηθούν οι ψηφιακές τεχνολογίες, όταν μόνο το 50% των ευρωπαϊκών αγροτικών περιοχών έχει ευρυζωνική κάλυψη.
✱ Στους τρόπους με τους οποίους θα μειωθεί σημαντικά η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
Ευρωπαϊκός νόμος
Για να εντάξει στη νομοθεσία την πολιτική φιλοδοξία της για το περιβάλλον και το κλίμα, η Επιτροπή θα υποβάλει εντός 100 ημερών τον πρώτο «ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα». Επιπλέον, θα παρουσιάσει τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα για το 2030, τη νέα βιομηχανική στρατηγική και το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για βιώσιμα τρόφιμα και προτάσεις για μια Ευρώπη χωρίς ρύπανση.
«Από το αγρόκτημα στο πιάτο»
Σύμφωνα με το κείμενο της Πράσινης Συμφωνίας, «τα ευρωπαϊκά τρόφιμα πρέπει να παραμείνουν ασφαλή, θρεπτικά και υψηλής ποιότητας. Πρέπει να παράγονται με τον ελάχιστο αντίκτυπο στη φύση». Στο πλαίσιο αυτό, στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, το 40% του προϋπολογισμού της ΚΑΠ και το 30% του Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα. Την άνοιξη του 2020, η Επιτροπή θα παρουσιάσει τη Στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» με στόχους:
✱ Την προμήθεια οικονομικά προσιτών και βιώσιμων τροφίμων στους Ευρωπαίους.
✱ Την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
✱ Την προστασία του περιβάλλοντος.
✱ Τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
✱ Την αύξηση της βιολογικής καλλιέργειας.
Όπως επισημαίνεται στη Συμφωνία, «οι αγρότες και οι αλιείς είναι βασικοί παράγοντες όσον αφορά τη διαχείριση της μετάβασης». Για τον λόγο αυτόν, σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη-μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη με στόχους:
✱ Να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση θα είναι δίκαιη για όλους όσοι εργάζονται στον ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα.
✱ Να μειωθεί σημαντικά η εξάρτηση, ο κίνδυνος και η χρήση χημικών φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και αντιβιοτικών.
✱ Να αναπτυχθούν καινοτόμες γεωργικές και αλιευτικές τεχνικές που θα προστατεύουν τη συγκομιδή από επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες.
Τονίζεται ότι η εν λόγω στρατηγική θα συμβάλει στην καταπολέμηση της απάτης στον τομέα των τροφίμων, χάρη στην πρόληψη, στον εντοπισμό και στην καταπολέμηση της απάτης μέσω του συντονισμού με τα κράτη-μέλη και τις τρίτες χώρες. «Τα τρόφιμα που εισάγονται από τρίτες χώρες πρέπει να συμμορφώνονται με τα περιβαλλοντικά πρότυπα της ΕΕ», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Ακόμη, θα συμβάλει στην επίτευξη κυκλικής οικονομίας, από την παραγωγή στην κατανάλωση (καλύτερη ενημέρωση των πολιτών, αποτελεσματικότερα συστήματα παραγωγής τροφίμων, βιωσιμότερη επεξεργασία και μεταφορά από τα αγροκτήματα, καλύτερη αποθήκευση και συσκευασία, υγιεινή κατανάλωση και μείωση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων).
Επενδυτικές ανάγκες
Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα σχέδιο επενδύσεων για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης, το οποίο θα συμβάλει στην κάλυψη των πρόσθετων χρηματοδοτικών αναγκών. Το σχέδιο θα συνδυάσει ειδική χρηματοδότηση για την υποστήριξη βιώσιμων επενδύσεων και προτάσεις για ένα βελτιωμένο πλαίσιο που θα ευνοεί τις πράσινες επενδύσεις.
✱ Τουλάχιστον το 30% του Ταμείου InvestEU θα συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
✱ Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), και με εθνικούς και διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Η ΕΤΕπ έθεσε ως στόχο τον διπλασιασμό του κλιματικού της στόχου από 25% σε 50% μέχρι το 2025, και αποτελεί ουσιαστικά την «Πράσινη τράπεζα» της Ευρώπης.
✱ Στο πλαίσιο του σχεδίου επενδύσεων, η Επιτροπή θα προτείνει έναν μηχανισμό μεταβατικής περιόδου που θα συμπεριλαμβάνει και αντίστοιχο ταμείο. Ο μηχανισμός θα επικεντρωθεί στις περιφέρειες και στους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από τη μετάβαση. Θα βασιστεί σε πηγές χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και την ΕΤΕπ για την αξιοποίηση των απαραίτητων ιδιωτικών και δημόσιων πόρων.
✱ Ο μηχανισμός θα συμπληρωθεί με τη συνεισφορά του προϋπολογισμού της ΕΕ μέσω όλων των προγραμμάτων, καθώς και άλλων κονδυλίων όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus.
✱ Ο ιδιωτικός τομέας θα είναι καθοριστικός για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει μια ανανεωμένη στρατηγική βιώσιμης χρηματοδότησης κατά το τρίτο τρίμηνο του 2020.
✱ Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη-μέλη για τον έλεγχο και τη συγκριτική αξιολόγηση των πράσινων πρακτικών κατάρτισης των προϋπολογισμών τους.
Επόμενα Βήματα
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα απαντήσει στο σχέδιο της Επιτροπής μέσω της υιοθέτησης ψηφίσματος κατά τη διάρκεια της συνόδου της ολομέλειας στις 13-16 Ιανουαρίου 2020.
Μείωση φυτοφαρμάκων εξήγγειλε η Στέλλα Κυριακίδου«Η νέα στρατηγική θα καταστήσει την ευρωπαϊκή γεωργία ως το παγκόσμιο πρότυπο για την αειφορία» σημείωσε από την πλευρά της η αρμόδια επίτροπος για θέματα υγείας και ασφάλειας τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου. Όπως τόνισε, «η στρατηγική “Farm to Fork” θα εξασφαλίσει τη θέση των γεωργών στην αλυσίδα αξίας, θα ενθαρρύνει τη βιώσιμη κατανάλωση τροφίμων και θα προωθήσει οικονομικά προσιτά και υγιεινά τρόφιμα για όλους». Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι η βιωσιμότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς οι παραγωγοί τροφίμων να την ενστερνιστούν πλήρως. Προτεραιότητά της, η μείωση των φυτοφαρμάκων, των λιπασμάτων και της χρήσης αντιβιοτικών. «Η εξάρτηση από τα φυτοφάρμακα δεν είναι βιώσιμη. Είναι επιβλαβής για τον πλανήτη και τους πολίτες μας. Οι γεωργοί πρέπει να μπορούν να επιλέγουν τη λιγότερο επικίνδυνη επιλογή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον», εξήγησε η κα Κυριακίδου. . Επισήμανε ακόμη ότι η «ΚΑΠ θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο που θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους και θα συνεργαστώ στενά με τα κράτη-μέλη για να ανταποκριθούμε στις φιλοδοξίες μας στα εθνικά στρατηγικά τους σχέδια». |
