Τους κύριους άξονες στους οποίους θα πρέπει να στηριχθούν οι πολιτικές της ΕΕ για την επιτυχή υλοποίηση της «Πράσινης Συμφωνίας», σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της υπαίθρου και τη δημιουργία μιας ισχυρής πρωτογενούς παραγωγής, περιγράφει πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόκειται για ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης που ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες, με στόχο να διαμορφωθεί ένας οδικός χάρτης που θα συμβάλει στην επερχόμενη ΚΑΠ, συμβιβάζοντας πολλές και διαφορετικές προκλήσεις που θα πρέπει να ξεπεραστούν για μια πιο «πράσινη» Ευρώπη, πρωτοπόρο στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, αλλά και ηγέτιδα στην αγροδιατροφή.
Να σημειωθεί ότι οι αγροτικές οργανώσεις COPA-COGECA έχουν ήδη καταθέσει τις απόψεις τους στην ευρωπαϊκή διαβούλευση που διεξάγεται. Οι ενδιαφερόμενοι στην Ελλάδα μπορούν να συμμετάσχουν στον διάλογο μέσω της ιστοσελίδας του Εθνικού Αγροτικού Δικτύου www.ead.gr.
Η πανδημία άλλαξε τα δεδομένα
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι αγροτικές περιοχές συγκεντρώνουν μια σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθιστούν αναγκαία την περαιτέρω στήριξή τους, τη στιγμή που ακόμα υπάρχουν σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες.
Ωστόσο, η απροσδόκητη έλευση του κορωνοϊού, σε συνδυασμό με τους φιλόδοξους στόχους της «Πράσινης Συμφωνίας», καθιστούν πλέον πιο αναγκαία από ποτέ τη λήψη μέτρων με ακόμα μεγαλύτερη εστίαση στις αγροτικές περιοχές και ακόμα μεγαλύτερη στήριξη προς αυτές. Υπό το ανωτέρω πρίσμα, οι συγγραφείς της έκθεσης παραθέτουν τους βασικούς άξονες, στους οποίους θα πρέπει να εργαστεί η ΕΕ, τόσο κεντρικά, όσο και σε επίπεδο κρατών – μελών, ώστε να παραμείνει η εστίαση στους πρωταγωνιστές της υπαίθρου, που είναι οι αγρότες και οι αγροτικοί συνεταιρισμοί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εργαλεία της τεχνολογίας, και συγκεκριμένα της ευφυούς και ψηφιακής γεωργίας, καθώς και του ψηφιακού μετασχηματισμού της υπαίθρου, διατρέχουν οριζόντια όλο το εύρος των προτεινόμενων δράσεων που περιλαμβάνονται στην έκθεση.
Ηλικιακή ανανέωση και βελτίωση του Β’ Πυλώνα
Μέσα σε μόλις οκτώ χρόνια (2005 – 2013), οι αγρότες μειώθηκαν από 14 εκατ. σε 10 εκατομμύρια, καθώς συνεχίζεται η «αιμορραγία» των ατόμων σε παραγωγική ηλικία που μετεγκαθίστανται στα αστικά κέντρα. Οι νέοι αγρότες θεωρούνται ο θεμέλιος λίθος του πρωτογενούς τομέα, γι’ αυτό και θα πρέπει να διασφαλιστεί το μέλλον τους, όμως ο τρόπος για να υλοποιηθεί αυτό δεν είναι ξεκάθαρος. Οι νέοι θα πρέπει να ξέρουν ότι υπάρχει ένα επαγγελματικό μέλλον για εκείνους στην ύπαιθρο με ικανοποιητικό εισόδημα και ένα επίπεδο ζωής συγκρίσιμο με άλλων κοινωνικών ομάδων.
Για να επιτευχθεί τούτο, εκτός από την οικονομική στήριξη, είναι αναγκαία η αναγνώριση από την κοινωνία του έργου που επιτελούν σε μεγαλύτερο βαθμό. Χρειάζεται να επιλυθούν ζητήματα του Β’ Πυλώνα που, αν και αποτελεί βασικό εργαλείο στήριξης, σε αρκετά κράτη – μέλη είναι υπερφορτωμένος και λιγότερο αποτελεσματικός απ’ ό,τι θα μπορούσε.
Η γραφειοκρατία και η έλλειψη πρόσβασης σε κεφάλαια και γη, σε συνδυασμό με δεξιότητες στον τομέα της διαχείρισης της εκμετάλλευσης, είναι προβλήματα στα οποία θα πρέπει να εστιάσει η ΚΑΠ, στηρίζοντας ιδιαίτερα τους αγρότες που θέλουν να δεσμευθούν μακροπρόθεσμα. Παράλληλα, θα πρέπει να οριστεί ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για τους ενεργούς αγρότες. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρχει πρόσβαση σε καλά σχολεία και αγροτικές σχολές υψηλού επιπέδου.
Επενδύσεις σε διαδίκτυο υψηλών ταχυτήτων
Σύμφωνα με την έκθεση, η πρόσβαση σε ευρυζωνικό ίντερνετ (υψηλών ταχυτήτων) θα επιτρέψει τη διάδοση της ευφυούς, ψηφιακής γεωργίας και τη χρήση των αισθητήρων στο χωράφι. Παράλληλα, θα επιτρέψει στην ΕΕ να εκμεταλλευτεί πλήρως την παγκόσμια πρωτοπορία της στις δορυφορικές τεχνολογίες.
Τα παραπάνω θα συμβάλουν στη μείωση του κόστους παραγωγής των αγροτών, στη βελτίωση της διαχείρισης του εδάφους και της ποιότητας του νερού, στη μείωση της χρήσης των εισροών και στη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου. Επιπλέον, θα συντελέσουν στη διαμόρφωση ενός πιο υγιούς περιβάλλοντος και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ακόμη, θα δημιουργηθούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες από τους αγρότες και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς.
Λειτουργία των έξυπνων χωριών
Τα έξυπνα χωριά είναι κοινωνίες σε αγροτικές περιοχές που αξιοποιούν καινοτόμες λύσεις για να βελτιώσουν την προσαρμοστικότητά τους, χτίζοντας στην τοπική τους ισχύ και στις ευκαιρίες που υπάρχουν σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης. Αναπτύσσουν και εφαρμόζουν στρατηγικές, με στόχο να βελτιώσουν τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, αξιοποιώντας λύσεις ψηφιακών τεχνολογιών.
Τα έξυπνα χωριά θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να στοχεύουν στην επίλυση των κάτωθι ζητημάτων: βελτίωση πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες, όπως υγεία και μεταφορές, αύξηση των επιχειρηματικών ευκαιριών και δημιουργία θέσεων εργασίας, ανάπτυξη μικρών αλυσίδων αγροδιατροφής και γεωργικών πρακτικών, προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κυκλικής οικονομίας, βελτιστοποίηση της χρήσης των φυσικών πόρων, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, διατήρηση περιβάλλοντος και βιοποικιλότητας, καλύτερη αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς για βελτίωση της τουριστικής κίνησης.
Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγήςΑκόμα μία σημαντική διάσταση της γεωργίας είναι ότι αποτελεί τομέα που μπορεί να συμβάλει ενεργά στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής με τη βοήθεια της παραγωγής βιομάζας. Πολύ σημαντικός είναι και ο δασικός τομέας, καθώς απορροφά το 10% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κάθε χρόνο. Κατά την έκθεση, «οι αγρότες θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να επενδύσουν σε τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αύξησης της δέσμευσης άνθρακα. Τέτοιες τεχνολογίες είναι, μεταξύ άλλων, η γεωργία ακριβείας και οι μονάδες βιοαερίου που δεσμεύουν μεθάνιο από ζωικά απόβλητα. Επίσης, οι αγρότες θα πρέπει όπου μπορούν να χρησιμοποιούν βιοκαύσιμα και ΑΠΕ. Για όλα αυτά, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα σε συνδυασμό με συμβουλευτικές υπηρεσίες, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ο πρωτογενής τομέας της ΕΕ θα κινδυνεύσει να χάσει το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα». Όπως επισημαίνεται, η εργαλειοθήκη των αγροτών διαρκώς μικραίνει και, όπως προτείνει η στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο», η υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών και της γεωργίας ακριβείας αποτελεί ολοένα και πιο σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. |
Καινοτομία και επενδύσεις ως καταλύτες
Οι επενδύσεις αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για τη βελτίωση της οικονομικής και περιβαλλοντικής επίδοσης των αγροτών, ώστε να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της «Πράσινης Συμφωνίας». Έτσι, οι τελευταίοι θα προωθήσουν τον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα και την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών, ώστε να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να συνεισφέρουν σε μια πιο αποδοτική χρήση των πόρων.
Οι επενδύσεις θα είναι αναγκαίες για να ενθαρρύνουν την καινοτομία και να δημιουργήσουν βιώσιμα διατροφικά συστήματα. Το «Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για την προώθηση των βιώσιμων επενδύσεων 2020», καθώς και η επικαιροποιημένη στρατηγική της ΕΕ για τη βιώσιμη οικονομία, θα κινητοποιήσει πόρους για βιώσιμες επενδύσεις, στον αγροδιατροφικό τομέα και στον τομέα της παραγωγής τροφίμων. Επιπλέον, η ΚΑΠ σχεδιάζει να διευκολύνει τις επενδύσεις για την επιτάχυνση του πράσινου, ψηφιακού μετασχηματισμού των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. «Σε κάθε περίπτωση, μια ουσιαστική συμβολή σε μια πιο βιώσιμη γεωργία θα επιτευχθεί μόνο με ξεκάθαρα οικονομικά κίνητρα για τους αγρότες και τους συνεταιρισμούς», τονίζουν οι συγγραφείς.
Και προσθέτουν: «Είναι θεμελιώδους σημασίας όλες οι πρωτοβουλίες να είναι προαιρετικές και βασισμένες στην επιλογή του εκάστοτε παραγωγού, ώστε να αποφασίσει τι είναι καλύτερο για το χωράφι και την εκμετάλλευσή του. Επομένως, οι καλές γεωργικές πρακτικές πρέπει να διασφαλίζονται μέσω υπηρεσιών συμβουλευτικής υψηλού επιπέδου και μέσω ενός νομοθετικού πλαισίου που θα προσφέρει ευελιξία στον αγρότη και όχι άκαμπτα προγράμματα και ελέγχους».
Οι ψηφιακές τεχνολογίες που θα στηρίξουν την ύπαιθρο✱ Ευφυής γεωργία: Είτε στο χωράφι, είτε στον βοσκότοπο, είτε στον στάβλο, η ευφυής γεωργία και το IOT (το λεγόμενο Διαδίκτυο των Πραγμάτων, που περιλαμβάνει όλη την αγροδιατροφική αλυσίδα), συμβάλλουν στη βέλτιστη διαχείριση των πόρων και στη βελτιστοποίηση καλλιεργητικών και εμπορικών πρακτικών. ✱ Ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) για τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. ✱ Κοινωνικές υπηρεσίες, (υγεία – πρόνοια, μέσα μαζικής μεταφοράς). ✱ Επικοινωνίες. Ο στόχος που θέτει η στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» τοποθετεί τον στόχο της κάλυψης του 100% των αγροτικών περιοχών με δίκτυα υψηλών ταχυτήτων έως το 2025. «Θα πρέπει, επίσης, να εστιάσουμε στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία και στο Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, που θα πρέπει να βελτιώσουν τις επενδύσεις στις ψηφιακές υποδομές και ιδιαίτερα στις συνδέσεις και την αξιοπιστία των τεχνολογιών», αναφέρουν οι συγγραφείς. |
Προστασία του περιβάλλοντος και Α’ Πυλώνας
Ένα από τα εγγενή χαρακτηριστικά της γεωργίας είναι ότι οι παραγωγοί δουλεύουν με τα οικοσυστήματα και έχουν ισχυρούς δεσμούς με τη γη. Η γεωργία είναι σημαντική για φυσικά περιβάλλοντα που προστατεύονται από τον νόμο. Η «Πράσινη Συμφωνία» μαζί με τη «Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα 2030» τονίζουν τον ρόλο των αγροτικών περιοχών και ιδιαίτερα των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών στην προστασία του περιβάλλοντος και στον περιορισμό των επιπτώσεων της γεωργίας.
Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, «δεν υπάρχουν ξεκάθαρες λύσεις για να επιτευχθεί αυτό». Η οικονομική στήριξη για φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές και μέτρα μπορεί να έρθει μέσω της ΚΑΠ, είτε με τα οικο-προγράμματα (eco-schemes) του Α’ Πυλώνα είτε με τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα του Β’ Πυλώνα, για πιο φιλόδοξες λύσεις, εφόσον αυτές έχουν σχεδιαστεί με ελκυστικό τρόπο. Η αξιολόγηση της ΚΑΠ και οι επιπτώσεις της στα οικοσυστήματα, στα φυσικά τοπία και στη βιοποικιλότητα, δείχνουν ότι τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα θα πρέπει να αναδειχθούν ακόμα περισσότερο.
Η τρέχουσα προσέγγιση, κατά την οποία οι παραγωγοί επωμίζονται κόστος και απώλειες εσόδων, δεν είναι αρκετή. Θα πρέπει να διασφαλιστούν τα καλύτερα δυνατά εργαλεία, ώστε να υπάρξει ένας πιο βιώσιμος, με επαρκή χρηματοδότηση, πρωτογενής τομέας. Ως προς τα eco-schemes, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι παραγωγοί αμείβονται σωστά για τις πρακτικές τους και λαμβάνουν πληρωμές ανάλογες με τη φιλοδοξία των προγραμμάτων.
Τα eco-schemes μπορούν να υποστηρίξουν μια πλειάδα σχετικών πρακτικών όπως η γεωργία ακριβείας, καινοτόμες ζωοτροφές, oλοκληρωμένο σύστημα φυτοπροστασίας και τεχνολογίες ήπιας κατεργασίας του εδάφους. To πιο σημαντικό είναι τα φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα να εφαρμόζονται προαιρετικά και να ενισχύονται οι παραγωγοί που θέλουν και έχουν τη δυνατότητα να τα εφαρμόσουν.
Συμβουλευτική πάνω από όλαΟι υπηρεσίες γεωργικών συμβουλών μπορούν να προσφέρουν τη σημαντική υποστήριξη που έχουν μεγάλη ανάγκη οι αγρότες, αρκεί να λειτουργούν σωστά. Στους συνεταιρισμούς, η αποτελεσματική ενσωμάτωση των συμβουλών είναι θεμελιώδης για τα μέλη τους. Στόχος δεν θα πρέπει να είναι μόνο η νομική υποστήριξη, αλλά και η εναρμόνιση με τους κανόνες, καθώς και η σωστή αξιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων. Η πρόσβαση σε γεωργικές συμβουλές είναι ζωτικής σημασίας για τις ενισχύσεις της ΚΑΠ και οι συμβουλές θα πρέπει να πηγαίνουν χέρι-χέρι με τις ενισχύσεις, ώστε να παράγονται αποτελέσματα. Πολύ σημαντικό είναι κατά την Κομισιόν ότι οι συμβουλές θα πρέπει να δίνονται από τους καλύτερους που υπάρχουν, γεγονός που προϋποθέτει ένα πλαίσιο διαρκούς εκπαίδευσης και ενημέρωσης των συμβούλων. «Είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο και πλατφόρμα για συμβουλευτικές υπηρεσίες, ερευνητές και υπηρεσίες που συνδέονται με οργανώσεις αγροτών. Στα σημαντικά καθήκοντα της νέας ΚΑΠ, θα περιλαμβάνεται η επίτευξη των οριζόντιων στόχων της, με την προσθήκη των νέων μέτρων του Α’ Πυλώνα», καταλήγει η έκθεση. |
