Κωνσταντίνα Σπυροπούλου πρόεδρος ΕΔΟΑΟ: «Οι τρεις προϋποθέσεις για την ανάσχεση της απώλειας του ελληνικού αμπελώνα»

Σε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στην «ΥΧ», η πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ), Κωνσταντίνα Σπυροπούλου, προχωρά σε έναν μίνι απολογισμό του πρώτου δωδεκαμήνου της θητείας της, ενώ ζητά από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να προχωρήσει άμεσα στην επίλυση θεσμικών θεμάτων που αφορούν το αμπέλι και το κρασί και παραμένουν στάσιμα για χρόνια. Η ίδια δεν διστάζει να μιλήσει για αδικαιολόγητες κωλυσιεργείες στα μέτωπα της αναδιάρθρωσης των αμπελώνων και στην κατανομή νέων αδειών φύτευσης, κάτι που, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, δημιουργεί «σοβαρά προβλήματα στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του κλάδου».

Τέλος, προχωρά σε μια περιεκτική αποτύπωση των βασικών όρων που θα καταστήσουν επιτυχημένο ένα στρατηγικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της συρρίκνωσης του ελληνικού αμπελώνα, πρόβλημα που, σύμφωνα με την ίδια, δεν έχει μόνο οικονομική, αλλά και πολιτιστική διάσταση.

Έναν χρόνο μετά την ανάληψη των καθηκόντων σας ως πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Αμπέλου και Οίνου, ποια θέματα που είχατε θέσει ως προτεραιότητες εχουν προχωρήσει; 

Η βασική προτεραιότητα της ΕΔΟΑΟ, όπως τις έθεσα με την ανάληψη της προεδρίας μου, είναι ο αμπελουργικός σχεδιασμός, ο οποίος αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη βιώσιμη ανάπτυξη του ελληνικού αμπελώνα και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού κρασιού.

Στο πλαίσιο αυτό, ένα σημαντικό βήμα έγινε τον Μάιο του 2024, με τη συνδιοργάνωση με την Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ) του Συνεδρίου Αμπελουργίας στα Ιωάννινα, αφιερωμένου αποκλειστικά στο θέμα του αμπελουργικού σχεδιασμού. Το συνέδριο ανέδειξε τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες για τον ελληνικό αμπελοοινικό τομέα, φέρνοντας κοντά επιστήμονες, παραγωγούς και φορείς της πολιτείας, με στόχο τη χάραξη ενός στρατηγικού πλαισίου που θα συμβάλει στην ορθολογική διαχείριση του αμπελώνα.

Ωστόσο, παρά την επιτυχία του συνεδρίου και τη σημασία του θέματος, δεν έχει σημειωθεί πρόοδος στη χρηματοδότηση του αμπελουργικού σχεδιασμού από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η απουσία οικονομικής στήριξης καθυστερεί την υλοποίηση των απαραίτητων δράσεων, υπονομεύοντας την αποτελεσματική εφαρμογή των προτάσεων που αναδείχθηκαν στο συνέδριο. Η ανάγκη για άμεση κινητοποίηση και δέσμευση των αρμόδιων φορέων είναι επιτακτική, ώστε ο ελληνικός αμπελώνας να μπορέσει να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις και να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του.

Άλλες προτεραιότητες που έχετε θέσει; 

Ο δεύτερος βασικός στόχος μας είναι η αξιοποίηση των κονδυλίων της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ) για την προβολή και την προώθηση του ελληνικού κρασιού στις διεθνείς αγορές, μέσω του Brand Wines of Greece, ενισχύοντας την αναγνωρισιμότητα και την εξωστρέφεια του προϊόντος.

Παράλληλα, σημαντική προτεραιότητα αποτελεί η ενημέρωση των Ελλήνων καταναλωτών σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση κρασιού και την αξία του συστήματος των οίνων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Με τη σωστή χρήση των διαθέσιμων πόρων, η ΕΔΟΑΟ στοχεύει στη δημιουργία μιας ισχυρής ταυτότητας για το ελληνικό κρασί, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, προβάλλοντας τη μοναδικότητα και την ποιότητά του.

Ήδη, η ΕΔΟΑΟ ολοκλήρωσε το καλοκαίρι του 2024 ένα σημαντικό πρόγραμμα στον Καναδά και την Ελλάδα, ενώ ετοιμάζεται να προχωρήσει σε πρόγραμμα με χώρες-στόχους τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κίνα, την Γερμανία και την Ελλάδα για την επόμενη τριετία.

Ο οινοτουρισμός, ο οποίος αποτελεί, επίσης, βασική προτεραιότητα της ΕΔΟΑΟ, αναδεικνύεται ως μια δυναμική και ανερχόμενη μορφή εναλλακτικού τουρισμού, που αξιοποιεί την πλούσια αμπελουργική παράδοση και τη μοναδικότητα των ελληνικών κρασιών.

Η πορεία του είναι ενθαρρυντική, καθώς όλο και περισσότεροι επισκέπτες, τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό, ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τις οινοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, τους αμπελώνες και τα οινοποιεία, ανακαλύπτοντας παράλληλα τον πολιτισμό, την ιστορία και τις γαστρονομικές παραδόσεις που συνδέονται με το κρασί.

Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη στρατηγική καθοδήγηση του οινοτουρισμού διαδραματίζει η Εθνική Επιτροπή Οινοτουρισμού, η οποία λειτουργεί υπό την ΕΔΟΑΟ. Με τη συντονισμένη δράση της, προωθεί τη δημιουργία ενός εθνικού οινοτουριστικού δικτύου, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας της Ελλάδας ως κορυφαίου οινοτουριστικού προορισμού.

Τέλος, έχει προχωρήσει το διατοπικό πρόγραμμα του Οινοτουρισμού, το οποίο γίνεται από 29 αναπτυξιακές εταιρείες, σε συνεργασία με την Εθνική Επιτροπή Οινοτουρισμού, και σε λίγο χρονικό διάστημα θα έχουμε και τη μελέτη εμπειρογνωμοσύνης για τον οινοτουρισμό στην Ελλάδα. 

Παρά τη σημασία του αμπελοοινικού τομέα για την ελληνική οικονομία και τον πολιτισμό, παραμένουν στάσιμα θεσμικά ζητήματα που αφορούν το αμπέλι και το κρασί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σημαντικές αποφάσεις, όπως η αναδιάρθρωση των αμπελώνων και η κατανομή νέων αδειών φύτευσης, καθυστέρησαν αδικαιολόγητα, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του κλάδου.

Η καθυστέρηση αυτή έχει ως συνέπεια τη μη αποτελεσματική αξιοποίηση των διαθέσιμων κονδυλίων, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των παραγωγών και την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού κρασιού στις διεθνείς αγορές. Η ανάγκη για άμεσες και αποφασιστικές ενέργειες είναι επιτακτική, ώστε να διασφαλιστεί η ορθολογική διαχείριση των πόρων και να δοθεί η δυνατότητα στον ελληνικό αμπελοοινικό τομέα να αξιοποιήσει πλήρως τις προοπτικές του.

Ο ελληνικός αμπελώνας συρρικνώνεται. Είναι κάτι αναπόφευκτο; Τι μπορούμε
να κάνουμε; 

Η συρρίκνωση του ελληνικού αμπελώνα δεν είναι αναπόφευκτη, αλλά αποτελεί μια ανησυχητική πραγματικότητα, που απαιτεί άμεση και συντονισμένη αντιμετώπιση. Ο ελληνικός αμπελώνας, με τη μοναδικότητά του, τις αυτόχθονες ποικιλίες και την πολιτισμική του σημασία, αποτελεί θεμέλιο λίθο για την ταυτότητα του ελληνικού κρασιού. Η απώλειά του δεν επηρεάζει μόνο την οικονομία, αλλά και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Ωστόσο, για να είναι επιτυχημένο ένα τέτοιο σχέδιο, πρέπει να πληροί τρεις βασικούς όρους:

1. Συμφωνία όλων των εμπλεκόμενων φορέων: Ο στρατηγικός σχεδιασμός πρέπει να προκύψει μέσα από τη συνεργασία και τη συναίνεση όλων των παραγωγικών φορέων, δηλαδή των αμπελουργών, των οινοποιών και της πολιτείας. Μόνο μέσω αυτής της σύμπραξης μπορούν να διασφαλιστούν η αποτελεσματικότητα και η αποδοχή του σχεδίου.

2. Εστίαση στο αμπελουργικό εισόδημα: Ο σχεδιασμός πρέπει να στοχεύει στη διασφάλιση ενός ικανοποιητικού εισοδήματος για τους αμπελουργούς. Το εισόδημα αυτό είναι κρίσιμο για τη βιωσιμότητα και τη συνέχιση της καλλιέργειας, καθώς και για την ανάπτυξη του ελληνικού αμπελώνα. Ένας οικονομικά υγιής αμπελουργός μπορεί να επενδύσει στη γη του και να υποστηρίξει την ποιότητα και την παραγωγικότητα.

3. Έμφαση στην εφαρμοσιμότητα: Το στρατηγικό σχέδιο δεν πρέπει να είναι απλώς ένα γραφειοκρατικό έγγραφο, αλλά ένα λειτουργικό εργαλείο διαχείρισης. Πρέπει να περιλαμβάνει άμεσα υλοποιήσιμες λύσεις και να κάνει τομές που θα βοηθήσουν τον αμπελουργικό τομέα να ξεπεράσει τα προβλήματα και να κινηθεί προς τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Όπως φαίνεται, η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει πολύ και τον ελληνικό αμπελώνα. Πιστεύετε ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τα πεδινά οινοστάφυλα σε κάποιες περιοχές; 

Η κλιματική αλλαγή πράγματι αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον ελληνικό αμπελώνα, καθώς επηρεάζει τόσο τις συνθήκες καλλιέργειας όσο και την ποιότητα των σταφυλιών. Οι υψηλές θερμοκρασίες, οι μεταβολές στην υγρασία και οι ακραίες καιρικές συνθήκες είναι παράγοντες που μπορεί να πλήξουν ιδιαίτερα τα πεδινά οινοστάφυλα, καθώς αυτά είναι πιο εκτεθειμένα στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η εγκατάλειψη των πεδινών περιοχών ως απόλυτη λύση δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη στρατηγική. Αντίθετα, θα πρέπει να εξεταστούν οι παρακάτω προσεγγίσεις:

1. Επιλογή κατάλληλων ποικιλιών: Η καλλιέργεια ανθεκτικών στις υψηλές θερμοκρασίες ποικιλιών ή η ενίσχυση αυτόχθονων ποικιλιών που είναι προσαρμοσμένες στο ελληνικό κλίμα μπορεί να δώσει λύσεις για τα πεδινά αμπελοτεμάχια.

2. Αλλαγές στις καλλιεργητικές πρακτικές: Η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του νερού, η ενίσχυση της οργανικής ουσίας στο έδαφος και η σκίαση των πρέμνων με έξυπνες καλλιεργητικές πρακτικές μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις.

3. Εκμετάλλευση των ορεινών περιοχών: Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι σκόπιμο να μετακινηθεί η καλλιέργεια σε υψηλότερα υψόμετρα, όπου οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές για την παραγωγή ποιοτικών σταφυλιών.

4. Αξιοποίηση της έρευνας και της τεχνολογίας: Η επένδυση σε έρευνα για την προσαρμογή των καλλιεργειών στις νέες συνθήκες και η χρήση τεχνολογίας, όπως συστήματα παρακολούθησης κλίματος και ακριβούς γεωργίας, μπορούν να βοηθήσουν στην εξεύρεση βιώσιμων λύσεων.

Ποιες χώρες θα λέγατε ότι είναι στόχος για τις ελληνικές εξαγωγές και γιατί; 

Οι στόχοι για τις ελληνικές εξαγωγές κρασιού καθορίζονται από μια σειρά παραγόντων, όπως το επίπεδο ζήτησης, οι προτιμήσεις των καταναλωτών, η οικονομική δυνατότητα των αγορών και η αναγνωρισιμότητα του ελληνικού κρασιού. Με βάση αυτά τα κριτήρια, οι κυριότερες αγορές-στόχοι για τις ελληνικές εξαγωγές είναι οι εξής:

✱ Οι Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ), που αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες και πιο δυναμικές αγορές κρασιού στον κόσμο.

✱ Η Γερμανία, μια χώρα που είναι παραδοσιακά η πρώτη εξαγωγική αγορά για το ελληνικό κρασί.

✱ Το Ηνωμένο Βασίλειο, που, ως μία από τις μεγαλύτερες εισαγωγικές αγορές κρασιού παγκοσμίως, παρουσιάζει ευκαιρίες για εξαγωγές ελληνικού κρασιού, ιδίως μετά την έξαρση της ζήτησης για κρασιά από διαφορετικές περιοχές του κόσμου.

✱ Ο Καναδάς, μια αγορά που συνδυάζει υψηλό βιοτικό επίπεδο με εκτίμηση για προϊόντα με πολιτισμική και γεωγραφική ταυτότητα.

✱ Η Κίνα, που, επίσης, παρουσιάζει αυξανόμενη ζήτηση για εισαγόμενα κρασιά, καθώς οι καταναλωτές εκεί στρέφονται σε πολυτελή και αυθεντικά προϊόντα. 

✱ Οι Σκανδιναβικές Χώρες (Σουηδία, Νορβηγία, Δανία), οι οποίες έχουν καταναλωτές που αναζητούν ποιοτικά, βιολογικά και βιώσιμα προϊόντα. Η αυξανόμενη αναγνώριση της μεσογειακής διατροφής και η τάση για premium κρασιά δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για την προβολή του ελληνικού κρασιού.

Όταν αναλάβατε τα καθήκοντα προέδρου, είχατε αναφέρει ότι πιστεύετε πολύ στους θεσμούς του οίνου και θα επιχειρήσετε να βρείτε χρηματοδότηση για τη Διεπαγγελματική. Έχει προχωρήσει αυτό το σχέδιο;

Η ΕΔΟΑΟ έχει καταφέρει, αξιοποιώντας τα κονδύλια της Κοινής Οργάνωσης της Αγοράς (ΚΟΑ) Οίνου, να παραγάγει ουσιαστικό έργο στον τομέα της προβολής και της προώθησης του ελληνικού κρασιού, καθώς και στην ενημέρωση των Ελλήνων καταναλωτών για τη σημασία της υπεύθυνης κατανάλωσης και την αξία των οίνων ΠΟΠ και ΠΓΕ.

Το έργο αυτό, που υλοποιείται με συνέπεια εδώ και χρόνια, έχει πείσει τους Έλληνες παραγωγούς να στηρίζουν την ΕΔΟΑΟ μέσω της καταβολής της εισφοράς τους, αναγνωρίζοντας την αξία και την αποτελεσματικότητα των δράσεών της. Ωστόσο, η οικονομική αυτονομία της ΕΔΟΑΟ και η σταθερή χρηματοδότησή της παραμένουν βασικός στόχος.

Η διασφάλιση θεσμοθετημένων χρηματοδοτικών εργαλείων για τη Διεπαγγελματική είναι απαραίτητη, ώστε να μπορεί να συνεχίσει και να επεκτείνει τις δραστηριότητές της. Προς αυτή την κατεύθυνση, η ΕΔΟΑΟ συνεργάζεται με άλλες Διεπαγγελματικές Οργανώσεις, επιδιώκοντας τη θεσμική κατοχύρωση σταθερής χρηματοδότησης από την πολιτεία, γεγονός που θα ενισχύσει τη δυνατότητα στήριξης και ανάπτυξης ολόκληρου του αμπελοοινικού τομέα.

Συρρικνώνεται, όμως, και ο γαλλικός αμπελώνας. Πώς βλέπετε το αύριο στον τομέα; 

Η συρρίκνωση του γαλλικού αμπελώνα, που παραδοσιακά αποτελεί την κορυφή της παγκόσμιας οινοπαραγωγής, είναι μια ένδειξη των παγκόσμιων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο αμπελοοινικός τομέας. Ο γαλλικός αμπελώνας επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η κλιματική αλλαγή, η μείωση της κατανάλωσης οίνου στις εγχώριες αγορές, η πίεση από τους διεθνείς ανταγωνιστές και οι αλλαγές στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Το αύριο του τομέα, τόσο στη Γαλλία όσο και διεθνώς, διαγράφεται απαιτητικό, αλλά γεμάτο προοπτικές, εφόσον υπάρξει προσαρμογή και καινοτομία.

Το αύριο στον αμπελοοινικό τομέα μπορεί να είναι λαμπρό, εφόσον υπάρξει προσαρμογή, καινοτομία και στρατηγικός σχεδιασμός.
Η Γαλλία, ως παραδοσιακός ηγέτης του τομέα, μπορεί να συνεχίσει να θέτει πρότυπα, αρκεί να αγκαλιάσει τις αλλαγές και να αναδείξει τη μοναδικότητά της σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.