του Δημήτρη Μπαξεβάνου, κυρίου ερευνητή ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ,
Ινστιτούτο Βιομηχανικών Κτηνοτροφικών Φυτών Λάρισας
Η συγκομιδή μηδικής κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου αποκτά όλο και περισσότερη σημασία τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της κλιματικής αλλαγής και των αυξημένων θερμοκρασιών τους χειμερινούς μήνες.
Ειδικότερα, η παραγωγικότητα της μηδικής το καλοκαίρι αναμένεται να μειωθεί στις πεδινές περιοχές, λόγω μεταβολής του κλίματος σε θερμότερο και ξηρότερο, ενώ στις υψηλότερες, δροσερότερες περιοχές να αυξηθεί, μεταβάλλοντας τη ζώνη προσαρμογής της καλλιέργειας (Μπαξεβάνος Δ. Τσιάλτας Ι. 2022).
Όπως ξέρουμε, η μηδική συγκομίζεται κατά μέσο όρο 7-8 φορές στις πεδινές περιοχές και 5-6 φορές στις ημιορεινές και βόρειες περιοχές. Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι οι ελληνικές ποικιλίες Υλίκη, Υπάτη 84 και Δολίχη.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια, έχουν εισαχθεί από ΗΠΑ και Αυστραλία ποικιλίες οι οποίες είναι πιο ενεργές κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Έρευνα του Ινστιτούτου Βιομηχανικών Κτηνοτροφικών Φυτών Λάρισας σε αρδευόμενη μηδική έδειξε ότι η τελευταία φθινοπωρινή κοπή συμβάλλει κατά 11%-15% στη συνολική απόδοση (ποικιλίες Υλίκη, Υπάτη 84), ενώ ποικιλίες με χαμηλό δείκτη λήθαργου είναι λίγο πιο παραγωγικές το φθινόπωρο.
Η τελευταία φθινοπωρινή κοπή συμμετέχει κατά 21% στη συνολική παραγωγή (Baxevanos et al. 2022). Οι φθινοπωρινές κοπές είναι ακόμη πιο σημαντικές στην απόδοση της ξερικής μηδικής ή της ημι-αρδευόμενης μηδικής και σε αυτό συμβάλλει επίσης και η αυξημένη βροχόπτωση που παρατηρείται πλέον κατά τους μήνες του φθινοπώρου, καθώς και οι υψηλότερες θερμοκρασίες (Baxevanos et al. 2021).
Οι φθινοπωρινές κοπές, λοιπόν, συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση της τελικής απόδοσης και μάλιστα σήμερα υπάρχει πλέον ο κατάλληλος εξοπλισμός για την ενσίρωση του χόρτου (η ξήρανση άλλωστε αυτή την περίοδο δεν είναι εφικτή).
SoftAcid P+: Η λύση στην αποθήκευση των χονδροειδών ζωοτροφών
Ποιες είναι, όμως, οι προκλήσεις της όψιμης συγκομιδής;
Η μηδική, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, πέφτει σε λήθαργο. Δύο είναι οι παράγοντες που οδηγούν σε λήθαργο: η μικρή φωτοπερίοδος (μείωση της διάρκειας της ημέρας) και η θερμοκρασία. Πτώση της θερμοκρασίας κάτω από 5°C οδηγεί σε λήθαργο.
Τα φυτά, με την ταυτόχρονη μείωση της διάρκειας της ημέρας και των θερμοκρασιών, ξεκινούν σταδιακές φυσιολογικές μεταβολές για να προετοιμαστούν για τον χειμώνα (εγκλιματισμός). Έτσι, λοιπόν, η αύξηση το φθινόπωρο μειώνεται (τα φυτά είναι πιο κοντά), ενώ τα φωτοσυνθετικά προϊόντα που παράγονται μεταφέρονται στη ρίζα και αποθηκεύονται υπό μορφή αμύλου. Όσο αυξάνεται η συγκέντρωσή τους στη ρίζα, τόσο αυξάνεται η ανοχή των φυτών σε χαμηλές θερμοκρασίες (παγετός), καθώς και σε ασθένειες της ρίζας (ριζοκτόνια, φουζάρια, βερτιτσίλιο κ.ά.). Επιπρόσθετα, και πιο σημαντικό, ένα φυτό που δεν έχει αποθηκεύσει φωτοσυνθετικά προϊόντα θα είναι λιγότερο παραγωγικό την άνοιξη.
Οι δύο πρώτες ανοιξιάτικες κοπές συμμετέχουν έως και 40% στη διαμόρφωση της συνολικής απόδοσης (Baxevanos et al. 2022). Συνεπώς, μπορεί η χειμερινή κοπή να εξασθενήσει τα φυτά να γίνουν πιο ευαίσθητα στους παγετούς και να δώσουν μειωμένες αποδόσεις την άνοιξη.
του ήταν 24 ώρες.
Ποιες λύσεις όμως υπάρχουν έτσι ώστε να διατηρηθεί υψηλή παραγωγικότητα;
Διεθνώς, ο άριστος χρόνος κοπής είναι με την έναρξη της ανθοφορίας, στο στάδιο εμφάνισης των πρώτων ανθών κατά 10%, συνήθως 36 μέρες μετά την τελευταία κοπή. Όταν εφαρμόζεται αυτό το σύστημα διαχείρισης, η ποιότητα είναι υψηλή πρωτεΐνη >20% και πεπτικότητα >65%, η απόδοση όμως είναι χαμηλότερη έως και 20%. Εάν καθυστερήσουν οι κοπές έως τις 45 μέρες, όπου είναι και η πλήρης άνθιση τότε, επειδή τα φυτά «ξεκουράζονται» και εφοδιάζουν καλά τις ρίζες με αποθησαυριστικές ουσίες δίνουν συνολικά μεγαλύτερες αποδόσεις εις βάρος όμως της ποιότητας.
Οι αγελάδες δεν επηρεάζονται σημαντικά από το χόρτο, που συγκομίζεται όψιμα. Σε πειράματα που έγιναν στην Αυστραλία, σε αγελάδες που τρέφονταν με μηδική που συγκομίστηκε στην έναρξη της άνθισης, η απόδοση ήταν 26 κιλά γάλα/ημέρα, ενώ σε αυτές που τρέφονταν με μηδική που συγκομίστηκε στο τέλος της άνθισης, η απόδοση ήταν 25 κιλά γάλα/ημέρα (Lattimore 2008). Τα πρόβατα όμως δεν μπορούν να καταναλώσουν τα χοντρά στελέχη, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές απώλειες κατά το τάισμα.
Σημείωση: Σε περίπτωση που καθυστερήσει η κοπή, τα κούφια στελέχη μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα κατά τη ζύμωση του ενσιρώματος, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σε αέρα.
Σε αυτή την περίπτωση επιβάλλεται τεμαχισμός και καλό πάτημα του δέματος, όπως και εφαρμογή εμβολιαστή. Το ύψος κοπής επίσης είναι σημαντικός παράγοντας. Δεν πρέπει να γίνεται κάτω από 5 εκατοστά, διότι κόβονται και τα νέα μάτια, που δίνουν νέα ανάπτυξη. Ειδικότερα, σε ενεργές κατά τον χειμώνα ποικιλίες, όπου ο «δίσκος» είναι πιο ψηλά από την επιφάνεια του εδάφους, αυτό μπορεί να είναι καταστρεπτικό.
Τον χειμώνα, το ύψος κοπής δεν πρέπει να είναι χαμηλότερο από 7 εκατοστά. Όσον αφορά τη λίπανση, επιβάλλεται κάθε χρόνο με 10 μονάδες φωσφόρο, ενώ στην εγκατάσταση η εφαρμογή πρέπει να γίνεται με ενσωμάτωση σε 30 εκατοστά με βαθύ όργωμα, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χωραφιού (συνήθως 30 μονάδες).
Συμπερασματικά: Στο σύστημα διαχείρισης θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τις χειμωνιάτικες κοπές, γιατί μπορεί να μειώσουν σημαντικά τη μακροβιότητα της φυτείας και τη συνολική παραγωγικότητα. Θα πρέπει τα φυτά να ξεκουράζονται, έτσι ώστε να υπάρχουν σε επάρκεια αποθησαυριστικές ουσίες στη ρίζα. Το ύψος κοπής δεν πρέπει να είναι χαμηλό (<7 εκ.), ενώ η καθυστερημένη συγκομιδή βοηθάει τα φυτά να επανακάμψουν.
Τα θέματα που παρουσιάστηκαν αναλύονται στο βιβλίο με τίτλο «Η τεχνική της ενσίρωσης και καλλιέργεια φυτών ενσίρωσης», Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία (Μπαξεβάνος Δ., Τσιάλτας Ι. 2012).
