Αν βρεθείτε ποτέ στο βουνό, αφιερώστε λίγα λεπτά στη μελωδία των αμνών… Στη μελωδία που με τόσο κόπο και μεράκι συνθέτουν οι κουδουνάδες με το σφυρί και το αμόνι και συνοδεύει κάθε κίνηση του κοπαδιού. Στους αρμονικούς ήχους που γεμίζουν την εκκωφαντική κενότητα του τοπίου, και φωτίζουν τη μαύρη, απρόσιτη, κορφή που ενσαρκώνει τη δυσκολία του μοναχικού, δρόμου των κτηνοτρόφων και των βοσκών.

Η μελωδία των αμνών

Ο ήχος των κοπαδιών είναι ένας ήχος ιστορίας. Τα κουδούνια χρησιμοποιήθηκαν ανά τους αιώνες στην κτηνοτροφία, για τον εντοπισμό των ζώων και όχι μόνο. Οι κτηνοτρόφοι μέχρι και σήμερα, αρματώνουν το κοπάδι τους, με ήχους. Δηλαδή κρεμούν στα ζώα τους, διάφορα είδη και μεγέθη κουδουνιών. Γιατί τα κουδούνια ή τσοκάνια (τροκάνια) αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία, το μέγεθός του ζώου και την εποχή του χρόνου. Και η τέχνη της κατασκευής τους μοιάζει πολύ με εκείνη, των μουσικών οργάνων! Κάθε κοπάδι και μια ορχήστρα. Κάθε όργανο έχει τη δική του φωνή. Κι όλα μαζί μια μοναδική για κάθε κοπάδι αρμονία.

Η μελωδία των αμνών

Να σημειώσουμε ότι, το κουδούνι δεν είναι ένα απλό εργαλείο, αλλά ένας ηχητικός πομπός, χάρη στο οποίο, οι κτηνοτρόφοι αποκτούν έναν ξεχωριστό κώδικα επικοινωνίας, με τα κοπάδια τους. Οι πιο έμπειροι, γνωρίζουν επακριβώς τους ήχους, κι έτσι μπορούν να καταλάβουν, εάν και πότε, το κοπάδι τους βόσκει, περπατάει, τρέχει, αν το κυνηγάνε, αν πίνει νερό, μέχρι και αν του επιτίθενται μύγες, ή αν έχει ξεσπάει καυγάς μεταξύ των ζώων! Επίσης, μπορούν εύκολα να διακρίνουν εάν το κουδούνισμα που ακούνε είναι από αρνί, κατσίκι, πρόβατο ή τράγο. Καθώς, και να εντοπίσουν εύκολα τα πρόβατα, σε περίπτωση που έχουν ξεκόψει από το υπόλοιπο κοπάδι.

Η μελωδία των αμνών

Κουδούνια 200 ετών!

Σε παραδοσιακές κτηνοτροφικές κοινότητες πιστεύουν ότι, το κουδούνι είναι η μισή αρχοντιά του τσοπάνη. Γι’ αυτό και η κλοπή του, αποτελεί μεγάλη προσβολή, μεγαλύτερη και από τη ζωοκλοπή. Παρόλα αυτά, οι κλέφτες κουδουνιών, δεν μπορούν εύκολα να τα χρησιμοποιήσουν αν δεν τα παραποιήσουν, γιατί ο ιδιοκτήτης τους, θα τα γνωρίσει αμέσως! Εντυπωσιακό είναι, ότι το κουδούνι για τις αμιγώς κτηνοτροφικές οικογένειες, είναι ιερό κειμήλιο που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Στην Κρήτη υπάρχουν ακόμα σπίτια, που έχουν κουδούνια από την τουρκοκρατία, ηλικίας 200 ετών. Πρόκειται για οικογενειακά κειμήλια τα οποία φυλάνε ως κόρη οφθαλμού!

Η μελωδία των αμνών

Ένας μηχανικός που φτιάχνει κουδούνια

Τα παλιά χρόνια οι κωδωνοποιοί ήταν γνωστοί ως κουδουνάρηδες ή λεράδες. Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στην παραδοσιακή αγροτική κοινωνία μέχρι και τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο ανέδειξε την τέχνη τους. Ένα από τα παλιότερα κωδωνοποιεία στην χώρα μας, βρίσκεται στην περιοχή της Κοζάνης. Ο λόγος, για το «Εργαστήριο παραδοσιακών χειροποίητων κουδουνιών Καραματσούκας», που λειτουργεί, από το 1952, μέχρι και σήμερα. «Παλιότερα υπήρχαν τουλάχιστον 10 εργαστήρια στην Κοζάνη, τον τελευταίο χρόνο έχουμε μείνει μόνο εμείς», μας λέει ο Αργύρης Καραματσούκας, ιδιοκτήτης του κωδωνοποιείου. Και συμπληρώνει: «Η λαϊκή αυτή τέχνη, είναι οικογενειακή παράδοση. Είμαι 50 χρονών, ξεκίνησα να ασχολούμαι από μικρό παιδί. Δίπλα στον πατέρα μου έμαθα την τέχνη. Παράλληλα, εργάζομαι και ως μηχανικός, αλλά τα κουδούνια δεν τα αφήνω, είναι το μεράκι μου!». Να αναφέρουμε ότι, και ο γιος του Αργύρη, ο οποίος σπουδάζει στο πολυτεχνείο, ήδη μαθαίνει να φτιάχνει παραδοσιακά κουδούνια.

Η μελωδία των αμνών
Ο Γιάννης Καραματσούκας, άνοιξε το δικό του Κωδωνοποιείο το 1952
Η μελωδία των αμνών
Το 1999 το κωδωνοποιείο περνάει από τον πατέρα στον γιο, Αργύρη Καραματσούκα.

Η τέχνη απαιτεί κόπο, μαστοριά και καλό αφτί. «Για να βγει μια όμορφη μελωδία θα πρέπει να ταιριάξεις τους ήχους των κουδουνιών.

Δηλαδή, το ένα με το άλλο να έχουν μια σκάλα διαφορά. Πολλοί πιστεύουν, ότι η μελωδία κάνει το κοπάδι να παράγει περισσότερο γάλα!», αναφέρει ο ίδιος.

Τα παραδοσιακά κουδούνια του συγκεκριμένου εργαστηρίου διακρίνονται από τον ξεχωριστό τους ήχο και την αντοχή τους στο χρόνο. Σε αντίθεση με τα εισαγόμενα (τούρκικα – βουλγάρικα) τα οποία μετά από λίγους μήνες χάνουν τη φωνή τους. «Έχω συναντήσει κουδούνι δικό μας, 50 χρονών σε άριστη κατάσταση! Εμείς δουλεύουμε τα στρόγγυλα, τις τράκες (τσοκάνια), τα γιαννιώτικα και τα δημητσάνικα. Κατασκευάζονται κυρίως από χαλύβδινα φύλλα τα οποία επιχαλκώνονται.

Για να ολοκληρωθεί ένα κουδούνι πρέπει να περάσει γύρω στις 100 φορές από το χέρι του μάστορα. Το μυστικό του καλού ήχου, είναι οι σφυριές, το σφύρισμα που λέμε εμείς. Ανάλογα πόσο, και που το χτυπάς, βρίσκει τον ήχο που αναζητάς», λέει ο Αργύρης. Ο οποίος βρίσκει την ευκαιρία να ευχαριστήσει μέσω της ΥΧ εκείνους που επιμένουν, σε Κύπρο και Ελλάδα, στη γνήσια μελωδία των αμνών. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να επισκεφτεί την ιστοσελίδα www.koudounia.gr

Η μελωδία των αμνών*Φωτογράφος κεντρικής φωτογραφίας: Στάμος Αμπάτης