Όχι, δεν πρόκειται για νέο πρόγραμμα! Ένα εξομολογητικό κείμενο είναι, ενός ανθρώπου που για χρόνια είχε διάφορες ασχολίες στον «αστικό τομέα» της οικονομίας και επέστρεψε στην καλλιέργεια της πατρικής του περιουσίας σε ηλικία 52 ετών. Έπρεπε όμως, ουσιαστικά, να απαντήσει στα ίδια διλήμματα και προκλήσεις που πρέπει να απαντήσουν οι νέοι στην ηλικία αγρότες, χωρίς να έχει την ορμή της νιότης, αλλά έχοντας την όποια σοφία αποκόμισε στη διαδρομή.
Η επιστροφή στην αγροτική παραγωγή έγινε όχι τόσο λόγω κρίσης, όσο από την εξέλιξη των πραγμάτων, πριν από περίπου 6 χρόνια. Υπήρχε ένα πατρογονικό, αρκετά μεγάλο σε έκταση κτήμα με φιστικιές, σε πλήρη ανάπτυξη και παραγωγή. Το εισόδημά του μέχρι τότε ήταν καλό, όχι όμως κάτι εξαιρετικό. Τη χρονιά εκείνη άρχισε η ενσωμάτωση της ελληνικής
παραγωγής στο διεθνές εμπόριο και τα πράγματα άλλαξαν. Οι τιμές εκτοξεύτηκαν
στα ύψη, έμποροι -κυρίως Ιταλοί και αργότερα από άλλες χώρες- άρχισαν να
καταφθάνουν αυτοπροσώπως, παρακάμπτοντας μεσάζοντες, και να αγοράζουν κατευθείαν από τους Έλληνες παραγωγούς. Αναγκαστικά, το ενδιαφέρον όλων στράφηκε προς την καλλιέργεια της φιστικιάς. Έτσι λοιπόν από το προσκλητήριο δεν θα μπορούσε να λείψει ένας… παραδοσιακός φιστικάς. Εγκατέλειψα ή μείωσα τις δραστηριότητες που είχα στην
Αθήνα και έστρεψα το ενδιαφέρον μου στις φιστικιές.
Η αγορά σήμερα προσφέρει πολλές περισσότερες επιλογές από αυτές που προσέφερε πριν από 5 χρόνια, αφού η δενδροκομία έγινε επενδυτική προτεραιότητα για πολλούς και το εμπόριο προσαρμόστηκε γρήγορα σε αυτό.
Το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν ένα business plan, για τον εαυτό μου, όχι για το Σχέδιο Βελτίωσης ή την τράπεζα! Ό,τι θα έκανε και μια μεγάλη εταιρεία. Άλλωστε, για τον καθένα προσωπικά, το όλο θέμα έχει ακριβώς την ίδια βαρύτητα όσο και για τις εταιρείες. Ακολούθησα όλες τις επιταγές της σύγχρονης επιστήμης και πρακτικής, του management, του marketing και της χρηματοδότησης. Έβαλα κάτω όλα τα δεδομένα, τεχνικά, οικονομικά, προσωπικά, κοινωνικά, και ετοίμασα τρία εναλλακτικά σενάρια.
Η επέκταση του φιστικαιώνα ήταν μια προφανής επιλογή. Το τότε ικανοποιητικό μέγεθος ήταν βέβαιο ότι στο μέλλον θα ήταν μικρό.
Έπρεπε λοιπόν να φυτευτούν νέα δένδρα ή δυνατόν όσα επέτρεπαν τα εναπομείναντα κτήματα, καθώς υπήρχε ένα συνεχόμενο κτήμα 92 στρεμμάτων το οποίο χωρούσε πάνω από 2.000 δένδρα. Είχα λοιπόν να διαλέξω ανάμεσα σε δένδρα διαφόρων ποικιλιών, μηχανήματα
καλλιέργειας και επεξεργασίας, εργαλεία, ακριβές και φθηνές καλλιεργητικές φροντίδες. Ο υφιστάμενος εξοπλισμός καλλιέργειας και επεξεργασίας ήταν παλιός και μέτρια συντηρημένος. Επαρκούσε για το υφιστάμενο κτήμα, όχι όμως για επεκτάσεις.
Από την άλλη ο παράγοντας χρόνος ήταν σημαντικός. Τα δένδρα θέλουν τον χρόνο
τους. Οι αγορές εξοπλισμού και τα κτίρια μπορούν να γίνουν πολύ συντομότερα. Επέλεξα λοιπόν το σενάριο αυτό που ονόμασα «ήπιας εφαρμογής».
Του έδωσα όνομα για να… συνεννοούμαι με τον εαυτό μου. Να με διευκολύνει στην ουσία στις καθημερινές μου επιλογές και αγορές. Επειδή η φιστικιά είναι ένα δένδρο αργής ανάπτυξης κι εγώ δεν ήμουν στην πρώτη μου νιότη, επέλεξα να ξεκινήσω την όλη προσπάθεια με την εγκατάσταση των νέων δένδρων. Μου πήρε περίπου δύο χρόνια για να επιλύσω ένα σωρό θέματα που προκύπτουν, παρόλο που φαίνεται απλό: «Ε, αφού έχεις τα παλιά δένδρα και θα φυτέψεις τα καινούργια στη συνέχεια, θα ακολουθήσεις τα υφιστάμενα σχέδια». Δεν είναι ακριβώς έτσι.
Τα τεχνικής φύσεως θέματα, διαστάσεις, αποστάσεις κ.λπ., δε θα έπρεπε να με αποπροσανατολίσουν από άλλα ουσιαστικότερα: τι ποικιλίες, τι υποκείμενο, τι φροντίδες;
Η γνωστή ποικιλία φιστικιάς στην Ελλάδα είναι τα Αιγίνης ή τύπου Αιγίνης ή Νυχάτη όπως λέγεται. Αυτή προορίζεται για κατανάλωση χωρίς μεταποίηση. Έλα όμως που οι Ιταλοί έμποροι, που ήδη άρχισαν να συρρέουν, ήθελαν τα φιστίκια μας για μεταποίηση λόγω της πολύ πράσινης ψίχας τους;
Ήταν μια εξέλιξη που έπρεπε να συνυπολογίσω και στην επέκταση να συμπεριλάβω και μια νέα ποικιλία, την Ποντικής, προς τιμήν ενός καθηγητού Δενδροκομίας που την ανακάλυψε, η οποία έχει εγγυημένα πράσινη ψίχα. Τα δένδρα της ποικιλίας αυτής είναι πιο ορθόκλαδα,
μπαίνουν γρήγορα στην παραγωγή και καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο. Έτσι, λοιπόν, μετά από ένα ταξίδι στην Ιταλία, επέλεξα τα Ποντικής να τα βάλω σε πιο πυκνό κάναβο, με την προοπτική όταν ενοχλήσουν το ένα το άλλο να αφαιρέσω τα ενδιάμεσα και να μείνουν αυτά που ακολουθούσαν την παλαιά γραμμή φύτευσης. Και να μου περισσέψει ένα κομμάτι γης για άλλες καλλιέργειες. Βέβαια με τι καρδιά θα ξεριζώσεις δένδρα είναι ένα ερώτημα, αλλά ας το αφήσουμε να απαντηθεί όταν προκύψει…
Η επέκταση του φιστικαιώνα ήταν μια προφανής επιλογή. Το τότε ικανοποιητικό μέγεθος ήταν βέβαιο ότι στο μέλλον θα ήταν μικρό. Έπρεπε λοιπόν να φυτευτούν νέα δένδρα ή δυνατόν όσα επέτρεπαν τα εναπομείναντα κτήματα, καθώς υπήρχε ένα συνεχόμενο κτήμα 92 στρεμμάτων το οποίο χωρούσε πάνω από 2.000 δένδρα.
Άρα λοιπόν πήγαινα για σχεδόν διπλάσια σε αριθμό δένδρα από ό,τι είχα υπολογίσει
στην αρχή. Η επένδυση γινόταν μεγαλύτερη, οι φροντίδες ατελείωτες, τα καλλιεργητικά
έξοδα υπέρογκα, ο εξοπλισμός ανεπαρκής. Βρισκόμασταν όμως σε μια περίοδο κρίσης
που η χώρα αντιμετώπιζε τα γνωστά προβλήματα. Έπρεπε λοιπόν να ανακόψω ταχύτητα και να ξαναβάλω τις προτεραιότητες. Τα πράγματα δεν ήταν όπως φαίνονταν αρχικά, οι δε εξωτερικές συνθήκες είχαν μεταβληθεί. Έπρεπε να γίνουν προσαρμογές.
Η φύτευση δένδρων σε σύγχρονα υποκείμενα και η καλλιέργεια με τα καλύτερα εφόδια μπήκε σαν πρώτη προτεραιότητα.
Το πότισμά τους θα γινόταν με τα υφιστάμενα, ανορθολογικά ομολογουμένως, μέσα, αλλά ήταν κάτι που μπορούσε να περιμένει. Τα οικονομικά ανοίγματα για την άμεση αντικατάσταση του εξοπλισμού ήταν μεγάλα και αταίριαστα στις τότε συνθήκες. Η εκ βάθρων συντήρηση του υφιστάμενου εξοπλισμού και η συμπλήρωσή του με νέας τεχνολογίας και αντίληψης παρελκόμενα ήταν ο μοναδικός δρόμος. Αυτό σήμαινε περισσότερη δουλειά, συχνότερες βλάβες και πολλές καθυστερήσεις. Μην ξεχνάτε όμως το
εξωτερικό περιβάλλον: όλα είχαν τεθεί εν αμφιβόλω! Το βιολογικό κεφάλαιο ήταν το μόνο που με τα χρόνια είχε το ακριβώς αντίθετο από τις αποσβέσεις μηχανημάτων
αποτέλεσμα: αύξανε την αξία του. Οι εποχές τότε επέβαλλαν ακριβώς αυτό. Τα υπόλοιπα
έπρεπε να περιμένουν.
Τώρα, μετά από 6 χρόνια, όσο στην ουσία διαρκεί ένα Σχέδιο Βελτίωσης, ήλθε η ώρα των επενδύσεων στην τεχνολογία. Με τις εμπειρίες και τη γνώση των προηγούμενων ετών, με τα δένδρα μου να μεγαλώνουν και να ετοιμάζονται να μπουν στην παραγωγή και σε ένα εντελώς διαφορετικό εξωτερικό περιβάλλον, έχω όλη την άνεση να αγοράσω
τα μηχανήματα και να εγκαταστήσω το ποτιστικό σύστημα που μου ταιριάζει. Η αγορά προσφέρει πολλές περισσότερες επιλογές από αυτές που προσέφερε πριν από 5 χρόνια, αφού η δενδροκομία έγινε επενδυτική προτεραιότητα για πολλούς και το εμπόριο προσαρμόστηκε γρήγορα σε αυτό.
Δεν σημαίνει ότι ό,τι έγινε ήταν και το σωστότερο! Έγιναν όμως με πρόγραμμα και μέθοδο, με προσαρμογή στα νέα δεδομένα που συνέχεια άλλαζαν. Έτσι εκτιμώ ότι πρέπει να γίνονται και τα Σχέδια Βελτίωσης. Κομμένα και ραμμένα στα μέτρα και τις ανάγκες του καθενός.
Τα προγράμματα άρχισαν να τρέχουν πάλι. Η τράπεζα εξετάζει τα αιτήματα χρηματοδότησης με σύγχρονο τρόπο, γεγονός που βοηθάει πολύ, καθώς με την αξιολόγηση της βιωσιμότητας της επένδυσης μπορεί να αναδείξει σημεία που μπορούν να βελτιωθούν. Καλύτερα να δεις
πάλι τα σχέδιά σου τώρα που είναι αρχή και μπορείς να προσαρμοστείς παρά αργότερα που οι βαθμοί ελευθερίας σου είναι μειωμένοι. Και η χρηματοδότηση είναι πάντα ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε επενδυτικού σχεδίου. Άλλωστε στη ζωή δεν γίνονται όλα, ούτε όλα μας τα όνειρα μπορούν να εκπληρωθούν. Ακόμη και ο Κυρ Αντώνης του γνωστού τραγουδιού του Μάνου
Χατζιδάκι «έφυγε» αφού «μες στ’ όνειρό του θέλησε πια να ζει!».
Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό “Επί Γης” | Χείμωνας 2019
