Σε πρόσφατη έκθεσή της, η Παγκόσμια Τράπεζα πραγματοποιεί επισκόπηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ και της αγροτικής πολιτικής σε άλλες χώρες (ΗΠΑ, Κίνα, Βραζιλία κ.ά.) σε σχέση με την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Στην ανάλυσή τους, οι τεχνοκράτες της World Bank αξιολογούν τα μέτρα στήριξης των αγροτών (άμεσες ενισχύσεις και μέτρα του Β’ Πυλώνα για την προστασία και τη διατήρηση του περιβάλλοντος).
Οι απόψεις που διατυπώνονται στην έκθεση παρουσιάζουν πρόσθετο ενδιαφέρον, δεδομένης της σημαντικής συμβολής που έχει η Τράπεζα στη διαμόρφωση της εθνικής μας στρατηγικής ενόψει της νέας ΚΑΠ, καθώς, ως γνωστόν, της έχουν ανατεθεί από την Ελλάδα δύο σημαντικές μελέτες που θα συνοδεύουν το Στρατηγικό Σχέδιο της χώρας μας. Πρόκειται για την ex ante (εκ των προτέρων) αξιολόγηση του Στρατηγικού Σχεδίου και τη μελέτη για την κλιματική αλλαγή.
Αποτελεσματική, αλλά με αδυναμίες η ΚΑΠ για το περιβάλλον
Στην έκθεση γίνεται λόγος για τον πρωταγωνιστικό ρόλο της ΚΑΠ ως προς τη χρηματοδότηση μέτρων για τη διατήρηση και την προστασία του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, υπάρχουν τρεις άξονες στους οποίους μοιράζονται οι δράσεις της για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Πρώτον, η λεγόμενη «συμμόρφωση διατήρησης» (μέτρα πολλαπλής συμμόρφωσης), δεύτερον οι προϋποθέσεις «πρασινίσματος» (πράσινη ενίσχυση) και τρίτον τα μέτρα διατήρησης στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης («γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα»). Στην κριτική τους, οι συγγραφείς διαπιστώνουν κενά στην αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των ανωτέρω μέτρων.
Συγκεκριμένα, επισημαίνεται ότι «υπάρχουν ελάχιστες αναλύσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των πολιτικών συμμόρφωσης. Επιπρόσθετα, καθώς οι προϋποθέσεις της ΕΕ για τις καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες είναι ασαφείς, οι αντίστοιχες απαιτήσεις που έχουν τεθεί από τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι αρκετά περιορισμένες». Το ίδιο περιορισμένες κρίνονται και οι απαιτήσεις για το «πρασίνισμα», όπως, για παράδειγμα, η υποχρέωση διατήρησης του 5% της γης για περιοχές οικολογικής εστίασης.
Eπίσης, σημειώνεται ότι, ενώ σε πρόσφατη αξιολόγηση της ΚΑΠ φαίνεται ότι αρκετά εθνικά ΠΑΑ προβλέπουν τη διάθεση άνω του 50% των πόρων σε μέτρα ενίσχυσης των οικοσυστημάτων ή/και στήριξης της γεωργίας για την ανθεκτικότητα του κλίματος, στην πραγματικότητα τα μέτρα αυτά είναι αρκετά ήπια, ενώ τα κονδύλια που κατευθύνονται σε πρακτικές για το κλίμα είναι πολύ λιγότερα (από 5% έως 12%).
Πληρωμές βάσει περιβαλλοντικών επιδόσεων, αρωγός οι ψηφιακές τεχνολογίες
Στο τέλος, η έκθεση διατυπώνει προτάσεις, έτσι ώστε η ΚΑΠ και οι αγροτικές πολιτικές εκτός ΕΕ να συμβάλουν περαιτέρω στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι προτάσεις αυτές συνάδουν με όσα έχουν γνωστοποιηθεί κατά το πρόσφατο διάστημα για τα «οικοπρογράμματα» (eco-schemes) και για τη λογική αλλαγής της φιλοσοφίας των αγροτικών ενισχύσεων βάσει συγκεκριμένων και μετρήσιμων επιδόσεων, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές πρακτικές που εφαρμόζουν οι παραγωγοί.
Μία εκ των προτάσεων της Παγκόσμιας Τράπεζας, που εστιάζει σε ΕΕ και ΗΠΑ, προβλέπει κλιμακούμενες πληρωμές. «Καθώς οι περιπτώσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ καταδεικνύουν, η θέσπιση ελάχιστων περιβαλλοντικών απαιτήσεων υπό καθεστώς αιρεσιμότητας είναι πιθανόν να οδηγεί σε περιορισμένα αποτελέσματα. Αντιθέτως, προγράμματα που είναι σχεδιασμένα ειδικά για την επίτευξη αποτελεσμάτων για το περιβάλλον τείνουν να διαμορφώνουν ένα σύστημα κλιμακούμενων πληρωμών που ανταμείβει τους αγρότες περισσότερο, εφόσον επιτυγχάνουν καλύτερες επιδόσεις».
Οι συγγραφείς προσθέτουν ότι η συγκεκριμένη λογική πληρωμών δίνει τη δυνατότητα για ενθάρρυνση της καινοτομίας. Ακόμα μία πρόταση είναι η οικονομική στήριξη των παραγωγών για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, καθώς, όπως υποστηρίζεται, «η καινοτομία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής». Το συγκεκριμένο μέτρο θα βοηθήσει αφενός στην υιοθέτηση των τεχνολογιών από μια «κρίσιμη μάζα» αγροτών, απαραίτητη για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος, αφετέρου θα συμβάλει στη μέτρηση και στην τεκμηρίωση των επιδόσεων των κρατών και της πολιτικής που θα εφαρμόσουν στη νέα ΚΑΠ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην έκθεση αναφέρονται επιτυχημένα παραδείγματα που ήδη εφαρμόζονται σε άλλες χώρες και μπορούν να ενισχυθούν και να επεκταθούν. Τέτοια απαντώνται στη Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου προσφέρονται οικονομικά κίνητρα στους παραγωγούς για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σε περιβαλλοντικές πρακτικές, όπως η μείωση της χρήσης ζιζανιοκτόνων, με την υποστήριξη στοχευμένων γεωργικών συμβουλών.
