του Θανάση Κούντρια, γεωπόνου MSc – MΒΑ
Το τελευταίο χρονικό διάστημα γινόμαστε κοινωνοί μιας αύξησης του ενδιαφέροντος των παραγωγών για καλλιέργεια συγκεκριμένων ειδών, που είχαν ατονήσει σε κάποιες περιοχές τα προηγούμενα χρόνια. Μία από αυτές τις καλλιέργειες είναι και ο ηλίανθος. Είναι από τις πρώτες συμβολαιακές καλλιέργειες που εισήχθησαν στη χώρα μας και καλλιεργείται ως ενεργειακό φυτό, δίνοντας πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοντίζελ.
Πρόκειται για μια εκτατική βιομηχανική καλλιέργεια, που γίνεται εξ ολοκλήρου συμβολαιακά. Στην Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος και στον θεσσαλικό κάμπο. Οι αποδόσεις της καλλιέργειας σε ποτιστικά χωράφια κυμαίνονται από 300 έως 500 κιλά ανά στρέμμα.
Εκτόξευση τιμής
Τα τελευταία χρόνια, οι τιμές των συμβολαίων ηλίανθου κινούνταν γύρω από τα 35 λεπτά. Όμως, από πέρυσι, και λόγω των ελλείψεων που έχουν δημιουργηθεί στην αγορά, έχει ξεκινήσει ένα ράλι ανόδου των τιμών και της συμβολαιακής καλλιέργειας, ενώ οι φετινές τιμές προβλέπεται να εκτιναχθούν σε πολύ υψηλά επίπεδα, δημιουργώντας θετικές προϋποθέσεις για σπορά ακόμα περισσότερων στρεμμάτων.
Ταυτόχρονα, έχει ξεκινήσει και μια κουβέντα για το αν μπορούν να κατευθυνθούν κάποιες ποσότητες παραγόμενου ελαίου και στην αγορά των βρώσιμων ειδών, γιατί αντίστοιχη άνοδο έχει δει και η τιμή ηλιελαίου στην αγορά, αυξάνοντας παράλληλα και τις τιμές των ειδών στην εστίαση που απαιτούσαν τη χρήση του.
Πρακτικές καλλιέργειας
✱ Η πρώιμη σπορά είναι κλειδί για αυξημένες αποδόσεις στον ηλίανθο. Πρέπει να επιδιώκεται η κατά το δυνατόν πρωιμότερη σπορά, όταν η θερμοκρασία εδάφους σταθεροποιηθεί πάνω από τους 8οC. Αν το επιτρέπουν οι συνθήκες, η σπορά πρέπει να γίνεται το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου.
✱ Η ζιζανιοκτονία στον ηλίανθο είναι συνήθως μεταφυτρωτική. Το σύνολο σχεδόν των υβριδίων ηλίανθου στη χώρα μας είναι ανθεκτικά σε συγκεκριμένα μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα μέσω της τεχνολογίας Clearfield που διαθέτουν. Στα υβρίδια ηλίανθου Clearfield χρησιμοποιείται το ζιζανιοκτόνο imazamox. Εκτός από τη μεταφυτρωτική ζιζανιοκτονία με imazamox, υπάρχουν και προφυτρωτικά ή προσπαρτικά ζιζανιοκτόνα εγκεκριμένα για τον ηλίανθο, όπως τα pendimethalin (Stomp κ.λπ.) και benfluralin (Neoflan κ.λπ.). Συνήθως, όμως, τα αποτελέσματα είναι καλύτερα με τα μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα (ιδίως για τα δυσεξόντωτα ζιζάνια, όπως η αγριομελιτζάνα), για αυτό και είναι η κυρίαρχη πρακτική.
✱ Η αμειψισπορά στον ηλίανθο είναι απαραίτητη για πολλούς λόγους. Πρώτα από όλα, η καλλιέργεια του ηλίανθου για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών και παρασίτων, όπως είναι η οροβάγχη, με αποτέλεσμα τη μείωση των αποδόσεων. Βέβαια, η οροβάγχη αντιμετωπίζεται και με τη χρήση ανθεκτικών υβριδίων. Επίσης, η πιθανή ύπαρξη φυτών εθελοντών στον ηλίανθο δημιουργεί προβλήματα στην καταπολέμησή τους, που έχει επιπτώσεις στην παραγωγή. Για όλους τους παραπάνω λόγους, συνιστάται η εναλλαγή του ηλίανθου κυρίως με σιτηρά. Το σιτάρι, μάλιστα, που διαδέχεται τον ηλίανθο, ευνοείται τα μέγιστα σε αποδόσεις.
✱ Όσον αφορά τις λιπαντικές ανάγκες της καλλιέργειας, η γενική ενδεικτική λίπανση είναι 8-12 μονάδες αζώτου, 3-5 μονάδες φωσφόρου και 3-10 μονάδες καλίου.
Το άζωτο αποτελεί το σημαντικότερο θρεπτικό στοιχείο για την ανάπτυξη του ηλίανθου και η έλλειψή του οδηγεί σε μείωση της παραγωγής. Χρειάζεται προσοχή με το άζωτο στα γόνιμα χωράφια, γιατί υπάρχει κίνδυνος πλαγιάσματος. Η επιφανειακή λίπανση γίνεται όταν ο ηλίανθος έχει ύψος 40-50 εκατοστά (10-14 φύλλα) και το υπόλοιπο (μισό) άζωτο προστίθεται από αυτό που μπήκε στη βασική λίπανση.
Η σημασία του βορίου
Το βόριο είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό ιχνοστοιχείο για την καλλιέργεια του ηλίανθου. Η έλλειψη βορίου στον ηλίανθο εμφανίζεται με χαρακτηριστικά συμπτώματα: Κηλίδες κοκκινωπού χρώματος στα φύλλα και ραβδώσεις στον βλαστό, που πιθανώς να καταλήξουν σε σπάσιμο της κεφαλής, κακή γονιμοποίηση και άδειους σπόρους, μειώνοντας την παραγωγή ηλιόσπορου μέχρι και 100 κιλά ανά στρέμμα.
Η προσθήκη του συνιστάται είτε μέσω της βασικής λίπανσης με λιπάσματα που περιέχουν και βόριο, είτε με διαφυλλική εφαρμογή κατά την περίοδο της ανθοφορίας. Εδώ μπορούμε να εφαρμόσουμε επιπλέον και βιοδιεγέρτες για την ακόμα πιο δυναμική ανάπτυξη του φυτού και, κατ’ επέκταση, την αύξηση της παραγωγής.
Άρδευση και συγκομιδή
Όσον αφορά τις ανάγκες της καλλιέργειας σε νερό, η πρώιμη σπορά επιτρέπει την αξιοποίηση των ανοιξιάτικων βροχών από τα φυτά. Συνήθως απαιτούνται τέσσερα ποτίσματα.
Η κρίσιμη περίοδος του ηλιάνθου για νερό είναι το διάστημα 20 μέρες προ της ανθοφορίας έως 20 μέρες μετά την ανθοφορία (άνθιση και γέμισμα πίτας). Την περίοδο αυτή (Ιούνιος για πρώιμες σπορές) δεν πρέπει να στερηθεί νερό η καλλιέργεια, γιατί προκαλείται μεγάλη μείωση της παραγωγής. Η άρδευση συνεχίζεται μέχρι και το γέμισμα των σπόρων. Η συγκομιδή γίνεται με αλωνιστικές καλαμποκιού ή σιτηρών που φέρουν ηλιομάχαιρο. Ο αλωνισμός στον ποτιστικό ηλίανθο γίνεται όταν τουλάχιστον τα 2/3 των φύλλων της βάσης έχουν ξηραθεί και το πίσω μέρος της κεφαλής έχει πάρει καστανοκίτρινο χρώμα. Η υγρασία των σπόρων πρέπει να πέσει στο 9%-10%.
Η παραγωγή στον ηλίανθο είναι συνήθως 300-500 κιλά ανά στρέμμα σε ποτιστικά χωράφια και φαντάζει ως μια πολύ καλή εναλλακτική σε μια τόσο δύσκολη χρονιά, που όλες οι εισροές είναι κοστολογικά αυξημένες.
