Πελοπόννησος: Η έλλειψη προοπτικής στη χρήση του νερού απειλεί την παραγωγή

Τελειωμό δεν έχουν τα προβλήματα στην Πελοπόννησο, τα οποία έχουν άμεση σχέση με τη διαχείριση του νερού. Κάθε περιφερειακή ενότητα βρίσκεται αντιμέτωπη τουλάχιστον με ένα τέτοιο πρόβλημα, καθιστώντας υπό απειλή το μέλλον της παραγωγής.

Αρκαδία: Τα λάθη του παρελθόντος υποθηκεύουν το μέλλον

Κραυγή αγωνίας απευθύνει ο παραγωγός Χρήστος Τσάμης από την Αρκαδία. «Τα αποτελέσματα μίας άναρχης και χωρίς πρόγραμμα διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού του τόπου μας τα τελευταία 50 χρόνια είναι, πλέον, ορατά. Οι επιλογές που έγιναν στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όταν μας έλεγαν ότι πρέπει να αποστραγγίζουμε τις περιοχές, να αντλούμε από το υπέδαφος και ποτίζοντας επιφανειακά να εξαντλούμε κάθε απόθεμα έφεραν αποτελέσματα που δεν πιστεύαμε ποτέ ότι μπορεί να υπάρξουν σε τόσο ελάχιστο χρονικό διάστημα. Τα επιφανειακά νερά σχεδόν εξαφανίστηκαν – ακόμη και μεγάλες πηγές, όπως το Μεθύδριο ή το Σίντζι έχουν γίνει περιστασιακές πηγές. Πηγαίνουμε όλο και πιο βαθιά για να βρούμε νερό και ουσιαστικά καταστρέφουμε τον τόπο μας και το μέλλον των παιδιών μας. Η αλλαγή νοοτροπίας και σκέψης θα έπρεπε να είχε γίνει από χθες», δηλώνει χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι «η συγκράτηση των χειμερινών νερών, τα μικρά ανασχετικά φράγματα, ακόμη και ο τεχνητός εμπλουτισμός του υπεδάφους, η επιλογή –αν όχι επιβολή– μεθόδων ποτίσματος με ελάχιστο νερό και ουσιαστικά μιας αειφόρου διαχείρισης των αποθεμάτων ίσως δώσουν τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές να μπορέσουν να καλλιεργήσουν».

Αργολίδα: Κάκιστη διαχείριση των διαθέσιμων υδατικών πόρων, με ευθύνη της πολιτείας

«Μαζί με το νερό στερεύει και ο χρόνος», υπογραμμίζει ο Γιώργος Πλατής, πρόεδρος του ΤΟΕΒ Ήρας-Κουρτακίου, ο οποίος είναι από τους πλέον σύγχρονους στην Πελοπόννησο. Ο ίδιος σημειώνει ότι «στο μέτωπο της άρδευσης, η κατάσταση είναι εξόχως ανησυχητική. Η χρήση νερού μέσω των ΤΟΕΒ έχει μειωθεί αισθητά, πολλοί παραγωγοί στρέφονται αναγκαστικά σε γεωτρήσεις υφάλμυρου νερού, ενώ σε ορισμένα αγροκτήματα η άρδευση έχει διακοπεί εντελώς και εγκαταλείπονται».

Σύμφωνα με τον κ. Πλατή, μέχρι τα μέσα Ιουλίου είχε ήδη καταναλωθεί το 50% των αποθεμάτων. «Αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός, η υφαλμύρωση και η υποβάθμιση των εδαφών είναι αναπόφευκτες», προειδοποιεί.

Όπως λέει ο ίδιος, απαιτούνται άμεσα και αποφασιστικά μέτρα:

• Ενημέρωση και ευθύνη των χρηστών, με ορθολογική χρήση των γεωτρήσεων και ταυτόχρονη αξιοποίηση του νερού του Ανάβαλου μέσω ΤΟΕΒ για διατήρηση ισορροπίας.
• Δημιουργία μικρών φραγμάτων, ώστε να συγκρατούνται πολύτιμες επιφανειακές ροές.
• Αυτόματη ενεργοποίηση εμπλουτισμού του υδροφόρου ορίζοντα όταν εντοπίζονται ροές σε Κεφαλάρι και Λέρνη.

«Η Περιφέρεια Πελοποννήσου γνωρίζει το πρόβλημα και οφείλει –όχι απλώς μπορεί– να παρέμβει. Η ώρα για υπεύθυνη διαχείριση είναι τώρα», τονίζει.

Ευθύνες στην περιφέρεια, αλλά και στην κυβέρνηση καταλογίζει ο γεωπόνος Δημήτρης Κοδέλας, πρόεδρος στην Επιτροπή Φορέων και Πολιτών για τη σωστή διαχείριση του νερού άρδευσης στην Αργολίδα «ΟΛΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ». «Συνήθως αναφέρεται ως αιτία του υδατικού προβλήματος το αρνητικό ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης νερού, όμως εκείνο που κάνει πιο έντονο το πρόβλημα είναι η κάκιστη διαχείριση των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Η ευθύνη αφορά κυρίως την πολιτεία, καθώς δεν υπάρχουν στελεχωμένες υπηρεσίες, που να ασχολούνται με τη διαχείριση του νερού και να μπορούν να χαράξουν πολιτικές γύρω από αυτό. Οι περισσότερες αρδευτικές υποδομές είναι απαξιωμένες, χωρίς την κατάλληλη συντήρηση και εκσυγχρονισμό –χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ανάβαλος–, οι απώλειες των δικτύων μεγάλες, ακόμα και προγράμματα Τεχνητού Εμπλουτισμού των υδροφορέων –εκεί που υπάρχει διαθέσιμο καλό νερό– δυσκολεύονται να υλοποιηθούν», περιγράφει.

Ο ίδιος εξηγεί ότι στην Αργολίδα το υδατικό πρόβλημα εκφράζεται είτε ως έλλειψη αρδευτικού νερού, είτε ως υφαλμύρωση και ποιοτική υποβάθμιση. Η Επιτροπή Φορέων και Πολιτών, ενώ έχει προβεί σε ημερίδες και κινητοποιήσεις, αυτό που συναντά είναι η αποφυγή από πλευράς περιφερειακής αρχής ακόμα και να έρθει σε έναν ανοιχτό διάλογο για αυτά τα προβλήματα. Από την άλλη, η κυβέρνηση φαίνεται πως αντί να προσπαθεί –έστω και τώρα– να πάρει πρωτοβουλίες και να δώσει λύσεις, το μόνο που συζητά είναι μορφές ιδιωτικοποίησης του νερού μέσω σχημάτων ΑΕ, κάτι που θα μετατρέψει το νερό σε πεδίο κερδοφορίας για κάποιους, επιβαρύνοντας τους αγρότες και το κόστος παραγωγής, χωρίς παράλληλα να μπορεί να δώσει ουσιαστικές λύσεις.

Κορινθία: Το «φαραωνικό έργο» του φράγματος Ασωπού

Το πρόβλημα της Κορινθίας αποτελεί το σημαντικότερο σε όλη την Πελοπόννησο και ο γεωλόγος Θεοφάνης Χατούπης δίνει την πλήρη εικόνα: «Η Κορινθία βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα της κλιματικής αλλαγής. Οι βροχές, αν και δεν παρουσιάζουν ποσοτικά σημαντική ετήσια μείωση, εντούτοις ποιοτικά έχουν μεταβληθεί, καθώς επικεντρώνονται σε κατακλυσμικά γεγονότα –μεγάλα ύψη βροχής μικρής διάρκειας και τους θερινούς μήνες– με μικρή κατείσδυση και μεγάλα προβλήματα πλημμυρικών φαινομένων. Παρά το γεγονός ότι φέτος, μετά από μια “καταστροφική πενταετία”, καταγράφηκε μια φυσιολογική χειμερινή βροχόπτωση, εντούτοις αν δεν συνεχιστεί για τα επόμενα τουλάχιστον δύο χρόνια δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να μιλήσουμε για εμπλουτισμό των υδροφόρων οριζόντων».

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι γεωτρήσεις του κάμπου έχουν στερέψει (σ.σ. καταγράφονται πτώσεις στάθμης φρεάτιου υδροφόρου ορίζοντα μεγαλύτερες των 17 μέτρων την τελευταία δεκαετία), τα μεγάλα αρδευτικά έργα είναι παλαιωμένα, με σημαντικές απώλειες και δεν εκσυγχρονίζονται, ή, όταν εκσυγχρονίζονται, δεν εντάσσονται σε ένα συλλογικό πλάνο και γίνονται μεμονωμένες, μη αποδοτικές παρεμβάσεις.

«Το “φαραωνικό έργο” του φράγματος Ασωπού, με τις τεχνικές δυσκολίες που έχουν εκτροχιάσει τον προϋπολογισμό για την αποπεράτωσή του, θεωρώ ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον δέκα χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί», εκτιμά ο κ. Χατούπης.

Σε ό,τι αφορά τις προτάσεις του, αυτές είναι οι ακόλουθες:

• Ο εκσυγχρονισμός και η «θωράκιση» του υφιστάμενου έργου του Αρδευτικού Οργανισμού Στυμφαλίας Ασωπού Κορινθίας (ΑΟΣΑΚ), που αποτελεί ένα απαρχαιωμένο συλλογικό αρδευτικό έργο πέντε και πλέον δεκαετιών, η σημερινή λειτουργία του οποίου δεν προσφέρει τίποτα στην αναπλήρωση των αποθεμάτων της πεδινής πολύπαθης περιοχής του κάμπου Κορίνθου-Βόχας-Κιάτου. Μικρού κόστους και άμεσες παρεμβάσεις μπορούν να διασφαλίσουν νερό άρδευσης, αλλά και τεχνητού εμπουτισμού του φρεάτιου υδροφορέα της πεδινής Βόρειας Κορινθίας, με την αποκατάσταση των κατεστραμμένων τμημάτων του αγωγού του ΑΟΣΑΚ που ξεκινά από την ορεινή Κορινθία, με ταυτόχρονη τοποθέτηση οργάνων ποσοτικής παρακολούθησης του νερού (monitoring), που θα αποτρέψει αποτελεσματικά θεμιτές και αθέμιτες απώλειες νερού κατά μήκος της μεγάλης διαδρομής του από τα ορεινά (Στυμφαλία) μέχρι τα πεδινά (περιοχή Βέλου-Κορίνθου).
• Ο εκσυγχρονισμός της άρδευσης, με κλειστά δίκτυα διανομής νερού σε όλα τα τοπικά διαμερίσματα των πεδινών τμημάτων των δήμων Σικυώνας, Βέλου-Βόχας και Κορίνθου, γεγονός που έχει μελετηθεί και κατασκευαστεί (ή κατασκευάζεται σήμερα) μόνο στις τοπικές κοινότητες του Δήμου Σικυωνίων (τοπικές κοινότητες –ΤΚ– Αρχαίας Σικυώνας, Μουλκίου και Κιάτου) και της ΤΚ κοινότητας Βέλου του Δήμου Βέλου-Βόχας. Δυστυχώς, σε καμία άλλη πεδινή ΤΚ δεν προγραμματίζεται η άρδευση με κλειστά συλλογικά δίκτυα. Η παύση της άρδευσης με κατάκλιση θα οδηγήσει αυτόματα σε εξοικονόμηση νερού πλέον του 35% (~15.000.000 κυβικά μέτρα τον χρόνο).
• Η μελέτη-κατασκευή μικρών εσωποτάμιων φραγμάτων στα ρέματα της ημιορεινής Κορινθίας, με λεκάνες χωρητικότητας 250.000 έως 1.000.000 κυβικών μέτρων και έργα μικρού προϋπολογισμού και χρονικά εύκολης αδειοδότησης, που ουσιαστικά θα έχουν διπλό χαρακτήρα: Πρώτον αρδευτικό και δεύτερον αντιπλημμυρικό. Τα μικρά φράγματα αποτελούν μονόδρομο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς έχουν τη δυνατότητα συλλογής νερού της βροχής, ανεξάρτητα του πότε πέφτει (χειμώνα ή καλοκαίρι), αν είναι κατακλυσμική ή μικρής έντασης, διασφαλίζοντας την αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων. Υπάρχει προμελέτη της Περιφέρειας Πελοποννήσου για επτά μικρά φράγματα στην περιοχή της Κορινθίας [περιοχές Λυγιάς, Ζεμενού, Γελινιατίκων, Ελισσώνα (2), Πουλίτσας και Καστανιάς], με τα έξι πρώτα να διασφαλίζουν την άρδευση σε πεδινές περιοχές με σημαντικά προβλήματα υφαλμύρωσης και πλημμυρικών φαινομένων.

«Ο πρωτογενής τομέας στον νομό καταρρέει, η ύδρευση των αστικών κέντρων κυρίως στα ανατολικά του νομού και στον Δήμο Βέλου-Βόχας είναι αβέβαιη όσο ποτέ, ενώ οι καλλιέργειες τόσο του ημιορεινού τμήματος, όσο και στις ζώνες υψηλής παραγωγικότητας του κάμπου εγκαταλείπονται η μία μετά την άλλη λόγω της λειψυδρίας. Οι παραπάνω παρεμβάσεις αποκατάστασης των δικτύων και παρακολούθησης (monitoring) πρέπει να γίνουν χθες. Οι μελέτες των μικρών φραγμάτων πρέπει να ξεκινήσουν σήμερα», καταλήγει ο κ. Χατούπης.